Leibnizjańska idea języka uniwersalnego
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2020.005Słowa kluczowe
filozofia języka, Leibniz, język uniwersalnyAbstrakt
Gottfried Wilhelm Leibniz, twórca jednego z największych nowożytnych systemów filozoficznych, zasługuje na uwagę jako teoretyk języka z co najmniej kilku powodów. Po pierwsze ze względu na podjęcie przezeń kwestii poznawczej funkcji znaku językowego i jego roli w procesie myślowym. Leibnizjańska teoria poznania zbudowana jest w znacznej mierze na językowym fundamencie. Po drugie jest Leibniz przedstawicielem nurtu językoznawstwa materiałowego, autorem wielu studiów i rozpraw, w których podejmuje problematykę pochodzenia języka i klasyfikacji genealogicznej języków świata, prowadzi także badania na temat funkcji języka w życiu jednostki i społeczeństwa, podkreślając jego kulturotwórczy charakter. Po trzecie wreszcie jest Leibniz rozpoznawany najczęściej jako jeden z pomysłodawców idei języka uniwersalnego, idei, która towarzyszyła mu od początku jego drogi naukowej. Idea ta pozostawała niewątpliwie w ścisłym związku z budowanym przezeń systemem filozoficznym. Można przypuszczać, że kolejne projekty Leibniza, zmierzające do jej urzeczywistnienia, wynikały również z intensywnych badań nad istniejącymi już systemami językowymi w bardzo szerokim ich rozumieniu. Paradoksalnie jednak, choć identyfikowany z ideą języka doskonałego, Leibniz nie wyszedł nigdy poza wstępne szkice i komentarze dotyczące tego projektu. Warto zatem prześledzić racje uzasadniające potrzebę utworzenia takiego języka i cele, które za jego pomocą chciał osiągnąć. Esej ten jest próbą udzielenia przynajmniej częściowej odpowiedzi na pytanie o motywację Leibniza na rzecz potrzeby języka uniwersalnego. Jest ono zasadne między innymi ze względu na stojącą w sprzeczności z ideą języka uniwersalnego jedną z wypowiedzi Leibniza, w której wyraźnie podkreśla on, że „każdy język, nawet najuboższy, może wyrażać wszystko”, jak również z uwagi na historyczny wkład Leibniza w ideę formalizacji i mechanizacji procesów rozumowań. Jest to również próba rekonstrukcji paradygmatu badań językowych, obowiązującego w pewnym obszarze siedemnastowiecznej teorii języka.
Bibliografia
Aarsleff Hans. 1982. „The History of Linguistics and Professor Chomsky”. W: Hans Aarsleff. From Locke to Saussure. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Bacon Francis. 1905. „De Augumentis Scientiarum”. W: Philosophical Works, red. John M. Robertson. London: George Routledge and Sons.
Bacon Francis. 1905. „The Advancement of Learning”. W: Philosophical Works, red. John M. Robertson. London: George Routledge and Sons.
Chomsky Noam. 1966. Cartesian Linguistics. New York: Harper & Row.
Cohen John. 1954. „On the Project of a Universal Character”. Mind LXII.
Copleston Frederick. 1995. Historia filozofii. T. IV, przeł. Józef Marzęcki. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Correia Manuel Antonio. 1994. „De Arte combinatoria: Unity and Harmony in the Doctrine of the Whole and Parts”. In: Leibniz and Europa. VI Internationales Leibniz Kongress Vorträge I Teil. Hannover.
Couturat Louis, Léopold Leau. 1903. Histoire de la langue universelle. Paris: Hachette.
Couturat Louis. 1901. La Logique de Leibniz. Paris: Hachette.
Czeżowski Tadeusz. 1969. Odczyty filozoficzne. Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dascal Marcelo. 1990. „Leibniz on Particle”. W: Leibniz, Humboldt, and the Origins of Comparativism, red. Tullio de Mauro, Lia Formigari. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing.
Davies Paul. 1996. Plan stworcy. Naukowe podstawy racjonalnej wizji świata, przeł. Marek Krośniak. Kraków: Znak.
Descartes René. 1974–1983. Oeuvres de Descartes. T. I. Publiées par Ch. Adam, Paul Tannery, 76–82. Paris [cytowane jako AT].
Eco Umberto. 2002. W poszukiwaniu języka uniwersalnego, przeł. Wojciech Soliński. Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo Marabut.
Gordon Mieczysław. 1973. Leibniz. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Guiraud Pierre. 1972. La Semantique. Wyd. 7. Paris.
Heinz Adam. 1978. Dzieje językoznawstwa w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jurkowski Marian. 1986. Od wieży Babel do języka kosmitow. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Kopania Jerzy. 1988. Funkcje poznawcze Descartesa teorii idei. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.
Kopania Jerzy. 1994. „Stanowisko Descartesa w kwestii języka uniwersalnego”. W: Znaczenie i prawda, red. Jerzy Pelc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1849–1853. Dissertatio de arte combinatoria in qua ex arithmeticae fundamentis complicationum ac transpositionum doctrina novis praeceptis extruitur, et usus ambarum per universum scientiarum orbem ostenditur; nowa etiam ars meditandi seu logicae inventionis semina spargantur. W: Gottfried Wilhelm Leibniz, Die Philosophischen Schriften von G. W. Leibniz. T. VII, red. C. I. Gerhard (repr. Hildesheim 1960). T. IV, 64–65 [cytowane jako GP, tom, strona].
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1767. Gothofiedi Guiliemi Leibnitii Opera Omnia, nunc primum par colleta… par Ludovitius Dudens. Vol. VI. Geneve.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1849–1853. Die Philosophischen Schriften von G. W. Leibniz. T. VII, red. C. I. Gerhard (repr. Hildesheim 1960) [cytowane jako GP, tom, strona].
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1849–1853. Die Philosophischen Schriften von G. W. Leibniz. T. VII, red. C. I. Gerhard (repr. Hildesheim 1960). T. IV, 64–65 [cytowane jako GP, tom, strona].
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1903. Opuscules et Fragments Inedits, extraits des manuscrits de la biblithéque royale de Hanovre par Louis Couturat. Paris (repr. Hildesheim 1962), 352 [cytowane jako C].
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1955. Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. Izydora Dąmbska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1969. Wyznanie wiary filozofa, przeł. Stanisław Cichowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1982. Allgemeine Untersuchungen uber die Analyse der Begriffe und Wahrheiten. Hamburg: Felix Meiner Verlag.
Lyons John. 1975. Wstęp do językoznawstwa, przeł. Krzysztof Bogacki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Marciszewski Witold, Roman Murawski. 1995. Mechanization of Reasoning in a Historical Perspective. Amsterdam–Atlanta: Brill Rodopi.
Marciszewski Witold. 1993/1994. „From the mechanization of reasoning to a study of human intelligence”, Studies in Logic, Grammar and Rhetoric XII/XIII. Białystok.
Marciszewski Witold. 1994. „Why Leibniz should not have believed in filum cogitationis”. W: Leibniz und Europa, VI Internationaler Leibniz Kongreß Vorträge I Teil, 5–17. Hannover.
Marciszewski Witold. 2018. „Does science progress towards ever higher solvability through feedbacks between insights and routines?”. Studia Semiotyczne XXXII (2): 155–186.
Mates Benson. 1986. The philosophy of Leibniz. 178–183. Oxford: Oxford University Press.
MacDonald Ross G. 1984. Leibniz. Oxford: Oxford University Press.
McRae Robert. 1988. „Locke and Leibniz on Linguistic Particles”. Synthese 75 (2).
Merkel Franz Rudolf. 1952. Leibniz und China. W: Leibniz zu seinem 300. Geburtstag. Berlin: W. De Gruyter.
Święczkowska Halina. 2008. Język jako projekt polityczny. Kraków: Wydawnictwo Aureus.
Święczkowska Halina. 2016. Language as the mirror of world order. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
Ulam Stanisław. 1996. Przygody matematyka. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Walker D. P. 1972. „Leibniz and Language”. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 35.
Ward S. 1654. Vindiciae Academiarum. Oxford.
Wierzbicka Anna. 1975. „W poszukiwaniu tradycji. Idee semantyczne Leibniza”. Pamiętnik Literacki LXVI: 109–126.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1310
Liczba cytowań: 0
