Od kiedy krytykujemy Kanta? Wersja litewska
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2015.006Słowa kluczowe
Narbutt, recepcja filozofii Kanta, metafizyka, Crusius, historia filozofii XVIII wiekuAbstrakt
Artykuł stara się podać argumenty za hipotezą, że pijar litewski ks. Kazimierz Narbutt (1738–1807) był filozofem, który miał zaszczyt jako pierwszy na wschodzie, a być może w całej Europie, krytykować przedkrytyczne poglądy Immanuela Kanta. W 1765 roku, w swoim wykładzie filozofii w Kolegium Pijarów w Dąbrowicy Narbut krytykuje pojęcie substancji zaproponowane przez „metafizyka Cantziusa”. Osobą wskazaną jako „Cantzius” mógł być albo Immanuel Kant, albo teolog Gottlieb Izrael Canz. W artykule zostały podane dwa argumenty dotyczące stanowiska Steponasa Tunaitisa: osobą, która została określona przez Narbuta, nie mógł być Canz, ponieważ wyrażany przez niego pogląd był reprezentatywny dla teologii Wolffiańskiej. To stanowisko filozoficzne było zbliżone do samego Narbuta, jego koncepcja istoty substancji jest taka sama, jak szkoły Wolffa. Canz nie mógł dostarczyć pojęcia substancji, które byłoby sprzeczne z poglądem szkoły Wolffa. Drugi argument, odnosi się do głównej tezy Kanta zawartej w jego pracy z 1755 pt. Principiorum primorum cognitionis metaphysicae nova dilucidato można przypisać „metafizykowi Cantziusowi” jeśli chodzi o istotę, atrybuty i cele Boga, które zostały zakwestionowane przez Narbuta. To jednocześnie pozwala nam uznać, że Narbut zapoznał się bezpośrednio lub pośrednio z wyżej wymienionym dziełem Kanta. Osoba, o której mowa w tekście Narbuta, to nikt oprócz Kanta, który zajmował się w tym czasie zagadnieniami metafizycznymi.Bibliografia
Arndt H. W., Substanz / Akzidens; Descartes bis Kant, [w:] Historisches Wörterbuch der Philosophie, hrsg. von Joachim Ritter und Karlfried Gründer, Bd. 10: St–T, Basel 1998, s. 527.
Canz I. G., Philosophia fundamentalis, Hildesheim, New York 1997.
Kant I., Principiorum primorum cognitionis metaphysicae nova dilucidatio quam consensus amplissimae facultatis philosophicae dissertatione publica in auditorio phil. die 27. Septembr. horis VIII–XII habenda pro receptione in eandem defendet M. Immanuel Kant, Regiom. respondente Christophoro Abrahamo Borchard, Heiligenb. Bor. S.S. theol. cultore, opponentibus Johanne Godofredo Möller, Reg. S.S. theol.stud. Friderico Henrico Samuele Lysio, Regiom. I.U.C. et Johanne Reinholdo Grube, Reg. I.U.C. anno MDCC LV Regiomonti, typis sacr. maiest. et univ. typogr. I. H. Hartungii.
Narbutas K., Raštai, Vilnius 1989 (słowo wstępne: Romanas Plečkaitis).
Narbutt O., O pierwszym polskim podęczniku logiki, Łódź 1958.
Paulsen Fr., Immanuel Kant. Sein Leben und seine Lehre, Stuttgart 1920.
Rohls J., Protestantische Theologie der Neutzeit, Bd. 1, Stuttgart 1997.
Reinbeck J. G., Canz I. G., Betrachtungen über diein der Augspurgischen Confession–enthaltene und damit verknüpfte gottliche Wahrheiten, welche Theils aus vernünftigen Gründen, allesammt aber aus heiliger göttlicher Schrift hergleitet, und zur Ubung in der wahren Gottseeligkeit angewendet werden, Gent 1745.
Rosenkranz K., Geschichte der Kant‘schen Philosophie, Leipzig 1840.
Stasiewicz-Jasiukowa I., Kaziemierz Narbutt, Warszawa–Lida 2004. Zródło net: http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/scientists/narbutt_k/Kazimierz_Narbutt.html [dostęp: 05.01.2015]
Wolfes M., Canz, Israel Gottlieb, [w:] Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, Bd. 18, Herzberg 2001, s. 243–258.
Tunaitis, Kantizmo sklaida, [w:] Apšvietos ir romantizmo kryžkelėse. Filosofijos krypty ir kontroversijos XVIII a. pabaigoje – pirmoje XIX a. pusėje, Vilnius 2008.
Wundt M., Die deutsche Schulphilosophie im Zeitalter der Aukflärung, Tübingen 1945.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 434
Liczba cytowań: 0