Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Deutsch
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Deutsch
  • English
  • Język Polski

Studia z Historii Filozofii

Od kiedy krytykujemy Kanta? Wersja litewska
  • Strona domowa
  • /
  • Od kiedy krytykujemy Kanta? Wersja litewska
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 6 Nr 1 (2015) /
  4. ROZPRAWY

Od kiedy krytykujemy Kanta? Wersja litewska

Autor

  • Dalius Viliunas Lietuvos kultūros tyrimų institutas, Vilnius

DOI:

https://doi.org/10.12775/szhf.2015.006

Słowa kluczowe

Narbutt, recepcja filozofii Kanta, metafizyka, Crusius, historia filozofii XVIII wieku

Abstrakt

Artykuł stara się podać argumenty za hipotezą, że pijar litewski ks. Kazimierz Narbutt (1738–1807) był filozofem, który miał zaszczyt jako pierwszy na wschodzie, a być może w całej Europie, krytykować przedkrytyczne poglądy Immanuela Kanta. W 1765 roku, w swoim wykładzie filozofii w Kolegium Pijarów w Dąbrowicy Narbut krytykuje pojęcie substancji zaproponowane przez „metafizyka Cantziusa”. Osobą wskazaną jako „Cantzius” mógł być albo Immanuel Kant, albo teolog Gottlieb Izrael Canz. W artykule zostały podane dwa argumenty dotyczące stanowiska Steponasa Tunaitisa: osobą, która została określona przez Narbuta, nie mógł być Canz, ponieważ wyrażany przez niego pogląd był reprezentatywny dla teologii Wolffiańskiej. To stanowisko filozoficzne było zbliżone do samego Narbuta, jego koncepcja istoty substancji jest taka sama, jak szkoły Wolffa. Canz nie mógł dostarczyć pojęcia substancji, które byłoby sprzeczne z poglądem szkoły Wolffa. Drugi argument, odnosi się do głównej tezy Kanta zawartej w jego pracy z 1755 pt. Principiorum primorum cognitionis metaphysicae nova dilucidato można przypisać „metafizykowi Cantziusowi” jeśli chodzi o istotę, atrybuty i cele Boga, które zostały zakwestionowane przez Narbuta. To jednocześnie pozwala nam uznać, że Narbut zapoznał się bezpośrednio lub pośrednio z wyżej wymienionym dziełem Kanta. Osoba, o której mowa w tekście Narbuta, to nikt oprócz Kanta, który zajmował się w tym czasie zagadnieniami metafizycznymi.

Bibliografia

Arndt H. W., Substanz / Akzidens; Descartes bis Kant, [w:] Historisches Wörterbuch der Philosophie, hrsg. von Joachim Ritter und Karlfried Gründer, Bd. 10: St–T, Basel 1998, s. 527.

Canz I. G., Philosophia fundamentalis, Hildesheim, New York 1997.

Kant I., Principiorum primorum cognitionis metaphysicae nova dilucidatio quam consensus amplissimae facultatis philosophicae dissertatione publica in auditorio phil. die 27. Septembr. horis VIII–XII habenda pro receptione in eandem defendet M. Immanuel Kant, Regiom. respondente Christophoro Abrahamo Borchard, Heiligenb. Bor. S.S. theol. cultore, opponentibus Johanne Godofredo Möller, Reg. S.S. theol.stud. Friderico Henrico Samuele Lysio, Regiom. I.U.C. et Johanne Reinholdo Grube, Reg. I.U.C. anno MDCC LV Regiomonti, typis sacr. maiest. et univ. typogr. I. H. Hartungii.

Narbutas K., Raštai, Vilnius 1989 (słowo wstępne: Romanas Plečkaitis).

Narbutt O., O pierwszym polskim podęczniku logiki, Łódź 1958.

Paulsen Fr., Immanuel Kant. Sein Leben und seine Lehre, Stuttgart 1920.

Rohls J., Protestantische Theologie der Neutzeit, Bd. 1, Stuttgart 1997.

Reinbeck J. G., Canz I. G., Betrachtungen über diein der Augspurgischen Confession–enthaltene und damit verknüpfte gottliche Wahrheiten, welche Theils aus vernünftigen Gründen, allesammt aber aus heiliger göttlicher Schrift hergleitet, und zur Ubung in der wahren Gottseeligkeit angewendet werden, Gent 1745.

Rosenkranz K., Geschichte der Kant‘schen Philosophie, Leipzig 1840.

Stasiewicz-Jasiukowa I., Kaziemierz Narbutt, Warszawa–Lida 2004. Zródło net: http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/scientists/narbutt_k/Kazimierz_Narbutt.html [dostęp: 05.01.2015]

Wolfes M., Canz, Israel Gottlieb, [w:] Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, Bd. 18, Herzberg 2001, s. 243–258.

Tunaitis, Kantizmo sklaida, [w:] Apšvietos ir romantizmo kryžkelėse. Filosofijos krypty ir kontroversijos XVIII a. pabaigoje – pirmoje XIX a. pusėje, Vilnius 2008.

Wundt M., Die deutsche Schulphilosophie im Zeitalter der Aukflärung, Tübingen 1945.

Studia z Historii Filozofii

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2015-04-13

Jak cytować

1.
VILIUNAS, Dalius. Od kiedy krytykujemy Kanta? Wersja litewska. Studia z Historii Filozofii [online]. 13 kwiecień 2015, T. 6, nr 1, s. 87–97. [udostępniono 24.3.2023]. DOI 10.12775/szhf.2015.006.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 6 Nr 1 (2015)

Dział

ROZPRAWY

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 200
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Deutsch
  • English
  • Język Polski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

Narbutt, recepcja filozofii Kanta, metafizyka, Crusius, historia filozofii XVIII wieku
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa