Dodatki i Przypisy w Etyce. Rozum, wyobraźnia, rozumienie

Abstrakt

Szkic zawiera pobieżną analizę powodów, dla których Spinoza dodał „Przypisy” i „Dodatki” do swojej Etyki, które to zawierają wiele niezdefiniowanych pojęć, zaburzających spójność dedukcyjnego porządku wywodu zaprezentowanego w głównej części pracy. Wątpliwości podniesione przez czytelników pierwszych wersji Etyki i Traktatu teologiczno-politycznego, a także – przede wszystkim – trudności związane ze zrozumieniem wywodu, wywołane tymi samymi częściami pracy, niezależnie od wykształcenia czytelników, skłoniły Spinozę do dokładniejszego zbadania procesu poznawczego i roli jego poszczególnych elementów. Zdolność rozumienia zależy od rozumu i intelektu, podczas gdy prawdziwe rozumienie jest wynikiem kojarzenia, poznania, wyobraźni i pamięci. Kiedy odwołujemy się do takiego „idealnego” przedmiotu, jakim są obiekty geometryczne, czynniki te nie wprowadzają żadnej wcześniej znanej treści do procesu poznania, lecz gdy odnosimy się do wcześniej zyskanego doświadczenia mogą z łatwością przenieść aktywność rozumu i intelektu poza tok myślenia nakreślony w tekście.