George Santayana i problem wolności
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2023.024Słowa kluczowe
George Santayana, Nicolai Hartmann, ontology,, Will,, freedom,, compatibilism, teleologyAbstrakt
This article is a commentary and an introduction to the Polish translation of George Santayana’s work, Freedom, which is a chapter in the fourth volume of his series, The Realms of Being, titled The Realm of Spirit (1940). It provides an overview of his
previous works, particularly his series The Life of Reason (1905–1906) and Scepticism and Animal Faith (1926). Additionally, it briefly examines the evolution of Santayana’s standpoint and the meaning of the fundamental categories and concepts of his ontology. The analysis of Freedom, along with a comparison to the standpoints of Nicolai Hartmann and Hannah Arendt, enables us to classify it as a form of compatibilism. Within this perspective, natural determinism harmonizes with the teleological self-determination of human will. Human freedom, directed towards an open horizon of the future, unveils an essential tragic aspect of human condition, as the choice of a value is perpetually linked to unfulfillment. Ultimately, any value resides in the realm of ideals, and by making a choice, we neglect other values and select only one of the potential paths in our lives.
Bibliografia
Amir Lydia. 2023. „Individual Liberation in Modern Philosophy: Reflections on Santayana’s Affiliation to the Tradition Inaugurated by Spinoza and Followed by Schopenhauer and Nietzsche”. Ruch Filozoficzny 79(1): 43–78.
Arendt Hannah. 2016. Życie umysłu, przeł. Hanna Buczyńska-Garewicz, Robert Piłat, Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo ALETHEIA.
Dennett C. Daniel, Gregg D. Caruso. 2022. Wolna wola. Czy jesteśmy odpowiedzialni za nasze czyny?, przeł. Łukasz Kurek. Kraków: Copernicus Center Press.
Galván Hector. 2023. „Fanatical, Rational, Mystical: Santayana on Spirituality”. Ruch Filozoficzny 79(1): 79–93.
Judycki Stanisław. 1997. „Wolność a determinacja”. W: Wolność we wspołczesnej kulturze. Materiały V Światowego Kongresu Filozofii Chrześcijańskiej KUL – Lublin, 20–25 sierpnia 1996, 355–367. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Kopciuch Leszek. 2012. „Etyka Hartmanna a późniejsze dyskusje etyczne”. Ruch Filozoficzny 69(3–4): 563–578.
Kremplewska Katarzyna. 2014. „Maska i myśl. Sobość a ars vivendi w myśli George’a Santayany”. Analiza i Egzystencja 26: 87–110.
Kremplewska Katarzyna. 2019. Life as Insinuation. George Santayana’s Hermeneutics of Finite Life and Human Self. New York: Suny.
Lachs John. 1988. George Santayana. Boston: Twayne Publishers.
Santayana George. 1940. The Realm of Spirit. London: Constable & Company Ltd.
Santayana George. 1955. Scepticism and Animal Faith. An Introduction to a System of Philosophy. New York: Dover Publications.
Santayana George. 1957. Winds of Doctrine and Platonism and the Spiritual Life. New York: Harpers and Brothers.
Santayana George. 2006. „Sceptycyzm i wiara zwierzęca”, przeł. Krzysztof Skowroński. Nowa Krytyka 19: 169–173.
Santayana George. 2015. Rozum w sztuce, przeł. Adam Grzeliński i Translatorium Instytutu Filozofii UMK. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Santayana George. 2020. Rozum w religii, przeł. Adam Grzeliński, Krzysztof Wawrzonkowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Santayana George. 2021. Rozum w zdrowym rozsądku, przeł. Adam Grzeliński, Krzysztof Wawrzonkowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Santayana George. 2022. Rozum w społeczeństwie, przeł. Adam Grzeliński, Katarzyna Kremplewska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Schopenhauer Artur. 1994–1995. Świat jako wola i przedstawienie. T. 1–2, przeł. Jan Garewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Singer Irving. 2000. George Santayana, Literary Philosopher. New Haven–London: Yale University Press.
Skowroński Krzysztof. 2006. „Naturalizm i wartości. Interpretacje filozoficzne George’a Santayany”. Nowa Krytyka 19: 175–205.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 339
Liczba cytowań: 0
