Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Deutsch
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Deutsch
  • English
  • Język Polski

Studia z Historii Filozofii

Eklektyczna filozofia przyrody Krystyna Lacha
  • Strona domowa
  • /
  • Eklektyczna filozofia przyrody Krystyna Lacha
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 14 Nr 1 (2023) /
  4. ARTYKUŁY

Eklektyczna filozofia przyrody Krystyna Lacha

Autor

  • Zenon Roskal Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-5779-0491

DOI:

https://doi.org/10.12775/szhf.2023.005

Słowa kluczowe

eklektyzm, filozofia przyrody, frenologia, Lach Szyrma

Abstrakt

Filozofia Krystyna Lacha Szyrmy z uwagi na jej nominalnie eklektyczny charakter nie jest przedmiotem żywego zainteresowania  historyków filozofii w Polsce. Krytyczne wydanie dzieł filozoficznych Szyrmy może zmienić ten stan rzeczy, ale w wydaniu tym pominięte zostały poglądy filozoficzne Szyrmy, które ujawnił w przypisach w redagowanym przez niego czasopiśmie Pamiętnik Umiejętności Moralnych i Literatury.  W artykule zostały nie tylko przytoczone te poglądy, ale także zostały zinterpretowane jako frenologiczno-spirytualistyczny amalgamat, który łączy nowożytny empiryzm z dogmatyzmem scholastycznej metafizyki. Programowy eklektyzm tej filozofii został zinterpretowany jako postawa filozoficzna w pełni afirmującą dyspozycje do pozytywnej oceny takich wartości jak wybór, pluralizm i kompromis. Źródłem tego rodzaju eklektyzmu były doświadczenia życiowe Krystyna Lacha.

Bibliografia

Ancilion Friedrich. 1806. Essai sur le grands caractères. Berlin: Haude & Spener.

Bieliński Józef. 1912. Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1832), t. 3. Warszawa.

Brożek Anna, Jacek Jadacki. 2010. Fryderyk Chopin. Środowisko społeczne – osobowość – światopogląd – założenia twórcze. Warszawa: Wydawnictwo Semper.

Cantor Geoffrey. 1975. „The Edinburgh Phrenology Debate: 1803–1828”. Annals of Science 32(3): 195–218.

Chałasiński Józef. 1973. „Filozofia i profesorowie filozofii na uniwersytecie w Warszawie w jego początkach. 1816–1831”. Kultura i Społeczeństwo 17(2): 59–78.

Chojnacki Władysław, Jan Dąbrowski. 1971. Krystyn Lach Szyrma. Syn ziemi mazurskiej. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze.

Coghen Monika. 2017. „‘Speak of me as I am’: Krystyn Lach-Szyrma’s Two Introductions to British Culture in 1828”. W: Culture, Language and Literature in European and World Border Regions: Proceedings of the International Conference, Krosno 21–23 April 2006, red. Władysław

Witalisz, Dorota Rygiel, 59–67. Krosno: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa.

Czeczot Katarzyna. 2016. Magnetyzm. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Dąbrowicz Elżbieta. 2018. „Uniwersytet w mieście i regionie: dwa przykłady historyczne”. W: Uniwersytet XXI wieku: nauka i lokalność: studia, red. Jarosław Ławski, Kamil K. Pilichiewicz, 300–313. Białystok: Wydawnictwo Prymat.

Dienstl-Kaczyńska Krystyna. 1937. „Przyczynki do działalności filozoficznej Krystyna Lacha Szyrmy”. Przegląd Filozoficzny 40(3): 344–350.

Friday Jonathan. 2005. „Dugald Stewart on Reid, Kant and Refutation of Idealism”. British Journal for the History of Philosophy 13(2): 263–286.

Frydrychowicz Gabriela. 1959. „Stanisław Kłokocki. W kręgu Puław”. Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 50(3–4): 297–319.

Green Sarah. 2021. Satan at Noon: John Pordage and the Politics of Heresy. University of Bristol (doctoral thesis), Department of History (Historical Studies), Bristol Doctoral College.

Haake Paul. 1920. Johann Peter Friedrich Aneillon und Kronprinz Friedrich Wilhelm IV. von Preußen. München–Berlin: Druck und Verlag von R. Oldenbourg.

Hatzimichali Myrto. 2011. Potamo of Alexandria and the Emergence of Eclecticism in Late Hellenistic Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press.

Hegewisch Niels. 2009. Die Staatsphilosophie von Johann Peter Friedrich Ancillon. Marburg: Tectum Wissenschaftsverlag.

Hleb-Koszańska Helena. 1932. „Letters Literary and Politcal on Poland Krystyna Lacha-Szyrmy”. W: Księga pamiątkowa Koła Polonistów Słuchaczów USB w Wilnie 1922–1933, red. Helena Hleb-Koszańska, 107–132. Wilno: Wydawnictwo Zrzeszenia Kół Naukowych Uniwersytetu Stefana Batorego.

Jadacki Jacek. 2015. Filozofia polska XIX i XX wieku. Tom I: wiek XIX, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Jadacki Jacek. 2021. „Wprowadzenie”. W: Krystyn Lach-Szyrma, Fragmenty filozoficzne, 7–10. Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.

Jadacki Jacek. 2021. „Bibliografia”. W: Krystyn Lach-Szyrma, Fragmenty filozoficzne, 295–310. Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.

Jadacki Jacek. 2021. „Posłowie. Filozofia Krystyna Lacha-Szyrmy”. W: Krystyn Lach-Szyrma, Fragmenty filozoficzne, 311–328. Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.

Janeczek Stanisław. 2015. „Oświeceniowa kultura naukowa w kontekście filozoficznym. Z dziejów Komisji Edukacji Narodowej (cz. 1)”. Roczniki Filozoficzne 63: 35–65.

Kaufman Matthew. 1998. „The Edinburgh Phrenological Debate of 1823 Held in the Royal Medical Society”. Journal of Neurolinguistics 11(4): 377–389.

Kowalska Aniela. 1964. „Działalność literacka i publicystyczna Krystyna Lacha-Szyrmy w Polsce i Szkocji w latach 1818–1830”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria I. Nauki Humanistyczno-Społeczne 36: 15–40.

Kupś Tomasz. 2015. „Między oświeceniem a scholastyką. Wybrane problemy recepcji filozofii Kanta w polskiej filozofii na początku XIX wieku i perspektywy nowych badań”. Kultura i Wartości 15: 127–143.

Kwiatek Aneta. 2016. „W kręgu Pamiętnika Umiejętności Moralnych i Literatury oraz warszawskiej działalności naukowo-literackiej Krystyna Lacha Szyrmy”. Zeszyty Prasoznawcze 59(4): 706–726.

Lach-Szyrma Krystyn. 1824. „Przemowa o filozofii”. W: Krystyn Lach-Szyrma, Fragmenty filozoficzne, 107–117. Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.

Lach-Szyrma Krystyn. 2004. From Charlotte Square to Fingal’s Cave: Reminiscences of a Journey through Scotland, 1820–1824, przeł. Mona McLeod Kedslie. East Lothian: Tuckwell Press.

Lach-Szyrma Krystyn. 2009. London Observed. A Polish Philosopher at Large, 1822–24, przeł. Mona McLeod Kedslie. Oxford: Signal Books Ltd.

Laurent-Bonne Nicolas. 2019. „Jean-Étienne-Marie Portalis (1746–1807)”. W: Great Christian Jurists in French History, red. Olivier Descamps, Rafael Domingo, 259–275. Cambridge: Cambridge University Press.

Levi Mortera Emanuele. 2003. „Dugald Stewart’s Theory of Language and Philosophy of Mind”. The Journal of Scottish Philosophy 1(1): 35–56.

Piórczyński Józef. 1991. Absolut. Człowiek. Świat. Studium myśli Jakuba Böhmego i jej źródeł. Warszawa: PWN.

Poskett James. 2019. Materials of the Mind: Phrenology, Race, and the Global History of Science, 1815–1920. Chicago–London: The University of Chicago Press.

Roermund Bert van. 2014. „The Code Civil between Enlightenment and Restoration. The Heritage of Portalis”. Diametros 40: 149–175.

Roskal Zenon. 2022. „Edward Dembowski (1822–1846) – krytyk filozofii eklektycznej”. Ruch Filozoficzny 78(1): 97–124.

Shapin Steven. 1975. „Phrenological Knowledge and the Social Structure of Early Nineteenth-Century Edinburgh”. Annals of Science 32(3): 219–243.

Stachowski Ryszard. 2017. „(Nie)zapomniana frenologia”. Horyzonty Psychologii 7: 33–55.

Sysling Fenneke. 2018. „Science and Self-assessment: Phrenological Charts 1840–1940”. British Society for the History of Science 51(2): 261–280.

Szybiak Irena. 2004. „Krystyna Lacha Szyrmy rozważania o stanie nauczycielskim w 1830 r., na pierwszym w Polsce odnowieniu doktoratu”. W: Historia, społeczeństwo, wychowanie: księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Józefowi Miąso, red. Kalina Bartnicka, 259–266. Pułtusk–Warszawa: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku oraz Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Tatarkiewicz Władysław. 1915. „Z dziejów filozofii na Wszechnicy Warszawskiej”. Przegląd Filozoficzny 18(3–4): 197–207.

Tatarkiewicz Władysław. 1970. „Wstęp – Między oświeceniem a mesjanizmem”. W: Jakiej filozofii Polacy potrzebują, red. Władysław Tatarkiewicz, VII–XXXIII. Warszawa: PWN.

Tatarkiewicz Władysław. 1999. Historia filozofii, t. 2: Filozofia nowożytna do roku 1830. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Urbanowicz Piotr. 2016. „Frenologia i kultura obserwacji w XIX wieku”. W: Dyskursy widzialności. Słowa a obrazy, red. Paweł Sarna, Matylda Sęk-Iwanek, 223–232. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Van Wyhe John. 2004. „Was Phrenology a Reform Science? Towards a New Generalization for Phrenology”. History of Science 42: 313–331.

Viliūnas Dalius. 2017. „O stanie zdrowia filozofii wileńskiej w pierwszej połowie wieku XIX”. W: Konkurs na katedrę filozofii w Uniwersytecie Wileńskim w roku 1820, red. Tomasz Kupś, Dalius Viliūnas, Joanna Usakiewicz, 119–210. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Zabieglik Stefan. 1997. „W imię »zdrowego rozsądku«: (wpływy szkockie w Polsce porozbiorowej)”. Przegląd Humanistyczny 6: 107–124.

Zabieglik Stefan. 1999. „Wpływ filozofów szkockich na myślicieli wileńskich”. W: Filozofia na Uniwersytecie Wileńskim, red. Ryszard Jadczak, Józef Pawlak, 61–75. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Zabieglik Stefan. 2001. Filozofia w uniwersytetach szkockich w XVIII wieku. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

Zabieglik Stefan. 2003. Historia filozofii na tle cywilizacji europejskiej (do końca XVIII wieku). Sopot: Wydawnictwo „Pieniądze i Więź”.

Zabieglik Stefan. 2010. „Wczesna recepcja Oświecenia szkockiego w Polsce”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 55: 101–125.

Ziemski Piotr. 2011. „Lach-Szyrma Krystyn”. W: Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, red. Andrzej Maryniarczyk i in., 825–826. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Studia z Historii Filozofii

Pobrania

  • pdf

Opublikowane

2023-04-28

Jak cytować

1.
ROSKAL, Zenon. Eklektyczna filozofia przyrody Krystyna Lacha. Studia z Historii Filozofii [online]. 28 kwiecień 2023, T. 14, nr 1, s. 97–117. [udostępniono 23.5.2025]. DOI 10.12775/szhf.2023.005.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 14 Nr 1 (2023)

Dział

ARTYKUŁY

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 491
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Deutsch
  • English
  • Język Polski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

eklektyzm, filozofia przyrody, frenologia, Lach Szyrma
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa