Skończoność a zło. W stronę Jeana Naberta

Abstrakt

Nabertowskie ujęcie relacji „skończoność-zło” jest o tyle intrygujące, że wbrew utrwalonemu w wielowiekowej tradycji poglądowi zakłada, że to skończoność jest uwarunkowana przez zło, a nie odwrotnie.  Uzasadniając swój pogląd Nabert prezentuje pogłębioną analizę egzystencjalnych warunków możliwości czynienia zła. Zwraca on uwagę, że pomimo iż mamy poczucie wolnej woli, to okazuje się ono iluzoryczne, gdyż nie jesteśmy w stanie uchwycić źródeł własnych działań. Zdaniem Naberta,  niezdolność do ich uchwycenia nie stanowi jednak najbardziej pierwotnego warunku możliwości czynienia zła. Warunku tego należy poszukiwać  bowiem w konstytuującym naszą egzystencję źródłowym rozdźwięku, zachodzącym między „Ja empirycznym” a „Ja czystym”, czyli w „alienacji fundamentalnej”  Wszelkie cechujące nas ograniczenia są wtórne wobec zła generowanego poprzez ten rozdźwięk, w tym  właśnie sensie   zło poprzedza skończoność. Aby podważyć wskazany wyżej prymat zła nad skończonością, trzeba by rozszerzyć znaczenie pojęcia skończoności uznając, że sama alienacja fundamentalna również może być kwalifikowana jako skończoność. Nawet jednak w takim przypadku pozostałaby do rozstrzygnięcia  kwestia specyficznego typu zła (wskazywanego przez Naberta w dziele Le Désir de Dieu) polegającego na odmowie podejmowania wysiłku przezwyciężenia alienacji fundamentalnej. Odmowa taka może być wszakże odczytywana  jako  czynnik nie tylko potęgujący tę alienację, ale w ostatecznym rozrachunku jako czynnik warunkujący ją.