Gottfrieda Wilhelma Leibniza Uwagi krytyczne o Spinozie. Kwestia „duszy”
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2019.012Schlagworte
Leibniz, Animadversiones, Spinoza, Wachter, Elucidarius, spiritual automatonAbstract
W 1854 r. A. Foucher de Careil wydał w Paryżu książeczkę, zatytułowaną Réfutation inédite de Spinoza par Leibniz. Zawiera ona łaciński oryginał i francuski przekład notatek, które Leibniz sporządził czytając książkę Johanna Georga Wachtera Elucidarius Cabalisticus sive Reconditae Hebraeorum Philosophiae Brevis & Succincta Recensio (Romae 1706). Hrabia Foucher de Careil odnalazł te notatki w Bibliotece Hannowerskiej (Animadversionen ad Joh. Georg Wachteri librum de recondita Hebraeorum philosophia), a przekład poprzedził obszernym wstępem. Animadversionen zawierają najobszerniejsze ze znanych dziś uwagi Leibniza o poglądach Spinozy na temat duszy, Boga i stworzeń oraz wolności i konieczności. Ich tematyka podyktowana była treścią książki Wachtera. Opinia Leibniza o filozofii Spinozy ma w nich inny wydźwięk niż we wcześniejszych jego pismach. Animadversionen w ciekawy sposób oświetlają kwestię substancji prostej, przedstawioną w Monadologii (1714), pokazują też, że Leibniz nie uchwycił sensu Spinozjańskiej koncepcji umysłu ludzkiego.Literaturhinweise
Cassirer Ernst. 1907. Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit, Bd. 2. Berlin: Verlag von Bruno Cassirer.
Coudert, Allison P. 1995. Leibniz and the Kabbalah, Dordrecht: Springer Science+Business Media.
Descartes René. 2001. Medytacje o pierwszej filozofii, przeł. Maria i Kazimierz Ajdukiewiczowie, Stefan Swieżawski, Izydora Dąmbska, Kęty: Antyk.
Descartes René. 1958. Namiętności duszy, przeł. Ludwik Chmaj, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Descartes René. 2001. Zasady Filozofii, przeł. Izydora Dąmbska, Kęty: Antyk.
Descartes René. 1701. „Regulae ad Directionem Ingenii, ut et inquisitio veritatis per lumen natural”. W: Opuscula posthuma, physica et mathematica, Amstelodami: Ex Typographia P. & J. Blaev, Prostant apud Jannsonio – Waesbergios, Boom, & Goethals.
Foucher Louis-Alexander. 1854. Réfutation inédite de Spinoza par Leibniz. Précédée d’un memoire. Paris.
Gebhardt Carl. 1927. „Spinoza, Judentum und Barock”. W: Spinoza. Vier Reden, Heidelberg: Carl Winter Verlag.
Helmont van Franciscus Mercurius. 1667. Alphabeti vere Naturalis Hebraici brevissima Delineatio. Sulzbaci: Typis Abrahami Lichtenthaleri.
Hess Leopold. 2011. „Leibniz i Spinoza – historia relacji”. W: Leibniz Gottfried Wilhelm. Uwagi krytyczne o Spinozie, tłumaczenie i komentarz Leopold Hess, Kraków: Księgarnia Akademicka. Ośrodek Myśli Politycznej.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1991. Monadologia, przekład i wstęp Henryk Elzenberg, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 2011. „Leibnitii animadversiones ex autographo bibliothecae regiae hanoveranae”. W: Uwagi krytyczne o Spinozie, tłumaczenie i komentarz Leopold Hess, Kraków: Księgarnia Akademicka. Ośrodek Myśli Politycznej.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1989. Philosophical Essays, ed. and transl. by Robert Ariew and Daniel Garber, Indianapolis & Cambridge: Hackett Publishing Company.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 2011. Uwagi krytyczne o Spinozie, tłumaczenie i komentarz Leopold Hess, Kraków: Księgarnia Akademicka Ośrodek Myśli Politycznej.
Leibniz Gottfried Wilhelm. 1969. Wyznanie wiary filozofa. Rozprawa metafizyczna. Monadologia. Zasady natury i łaski oraz inne pisma metafizyczne, przeł. Stanisław Cichowicz, Juliusz Domański, Henryk Krzeczkowski, Henryk Moese, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Look Brandon C. „Gottfried Wilhelm Leibniz”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2017 Edition), Zalta, Edward N. (ed.) https://plato.stanford.edu/archives/sum2017/entries/leibniz/ (dostęp: 6.02.2019)
Majmonides. 2008. Przewodnik błądzących, przeł. Urszula Krawczyk, Henryk Halkowski, Kraków: Stowarzyszenie PARDES.
Mendheim Max. „Wachter, Johann Georg”. W: Allgemeine Deutsche Biographie 40 (1896), 426-427 [Online-Version]; https://www.deutsche-biographie.de/pnd104366273.html#adbcontent (dostęp: 6.02.2019)
Parens Joshua. 2012. Maimonides & Spinoza. Their Conflicting Views of Human Nature, Chicago–London: The University of Chicago Press.
Spinoza Benedykt. 1954. Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, przekład Ignacego Myślickiego, na nowo opracował i wstępem opatrzył Leszek Kołakowski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Spinoza. 1925. Opera, hrsg. v. C. Gebhardt, im Auftrag der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Heidelberg: Carl Winters Universitætsbuchhandlung.
Spinoza Benedykt. 1914. „Traktat o poprawie rozumu”. W: Benedykt de Spinoza. Dzieła, przełożył dr Ignacy Halpern, t. I, Warszawa: Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa.
Spinoza Benedykt. 2000. „Traktat Teologiczno-polityczny”. W: Traktaty, przeł. Ignacy Halpern-Myślicki, 73-330. Kęty: Antyk.
Wachter Johann Georg. 1699. Der Spinozismus im Jüdenthumb, oder die von dem heutigen Jüdenthumb und dessen Geheimen Kabbala Vergötterte Welt, an Mose Germano sonsten Johann Spaeth, von Augsburg gebürtig, befunden und widerleget von J. G. Wachteri, Amstelodame.
Wachter Johann Georg. 1706. Elucidarius Cabalisticus sive Reconditae Hebraeorum Philosophiae Brevis & Succincta Recensio, Romae.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Stats
Number of views and downloads: 1071
Number of citations: 0
