Ir al contenido principal Ir al menú de navegación principal Ir al pie de página del sitio
  • Registrarse
  • Entrar
  • Language
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Inicio
  • Actual
  • Archivos
  • Avisos
  • Acerca de
    • Sobre la revista
    • Envíos
    • Equipo editorial
    • Declaración de privacidad
    • Contacto
  • Registrarse
  • Entrar
  • Language:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

Czy reformacja w Polsce była luterańska? O polemikach antyluterańskich w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku
  • Inicio
  • /
  • Czy reformacja w Polsce była luterańska? O polemikach antyluterańskich w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku
  1. Inicio /
  2. Archivos /
  3. Vol. 63 (2019) /
  4. Artykuły

Czy reformacja w Polsce była luterańska? O polemikach antyluterańskich w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku

Autores/as

  • Maciej Ptaszyński Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego https://orcid.org/0000-0003-2508-061X

DOI:

https://doi.org/10.12775/OiRwP.2019.01

Palabras clave

Marcin Luter, reformacja w Polsce, luteranizm, polemika, tolerancja

Resumen

Artykuł omawia polemiki antyluterańskie opublikowane w Królestwie Polskim w czasach panowania Zygmunta I, stawiając pytanie o kształt ruchu reformacyjnego, rozwijającego się wówczas mimo wielu zakazów króla. Autor dowodzi, że choć polemiki skierowane były explicite przeciw „luteranom”, powstawały często w wyniku starć z innymi teologami rodzącego się protestantyzmu. Utwory stworzone przez niższych pracowników Kościoła były mało oryginalne, a ich zakres oddziaływania musiał pozostać ograniczony.

Biografía del autor/a

Maciej Ptaszyński, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

Dr hab. Maciej Ptaszyński – wykładowca w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowania badawcze i publikacje dotyczą dziejów reformacji w Królestwie Polskim i w Rzeszy, historii stosunków wyznaniowych w XVII–XVIII w. oraz teorii politycznych epoki nowożytnej.

Citas

Źródła drukowane

Acta Nuntiaturae Polonae, vol. 2, ed. H. D. Wojtyska, Romae 1992

Acta Tomiciana: epistolae, legationes, responsa, actiones, res gestae Serenissimi Principis Sigismundi eius nominis Primi Regis Poloniae, Magni Ducis Lithuaniae, t. 1–18, Kórnik 1852–1999

Andreae Cricii Carmina, ed. K. Morawski, Cracoviae 1888

Andreea Cricii Episcopi Primislien. ad Ioannem Antonium Pulleonem Baronem Brudii nuntium Apostolicum in Vngaria, de negotio Prutenico Epistola, [Cracoviae, 1525]

Andrzeja na Więcborku Zebrzydowskiego, biskupa włocławskiego i krakowskiego korespondencyja z lat 1546–1553 z przydaniem synodów r. 1547 i 1551, jako też innych dokumentów współczesnych, wyd. W. Wisłocki, Kraków 1878

Bulla contra errores Martini Luterii et sequacium, iussu Reverendissimi Domini Episcopi Cracoviensis, denuo impressa, Cracoviae 1520

Byliński S., Defensorium Ecclesiae adversus Laurentium Corvinum, Cracoviae 1531

Cochlaeus J., In Lutheri aduersus Cardinalem et Archiepiscopum Moguntinum et Magdeburgensem etc. novam Criminationem et calumniam Responsum, [Dresden] 1535

Corpus Iuris Polonici, sec. 1, t. 3; sec. 1, t. 4, cz. 1, wyd. O. Balzer, Kraków 1906–1910

Des. Erasmi Roterdami Epistola ad Inclytum Sigismundum Regem Poloniae, Cracoviae 1527

Dokumente zur Causa Lutheri, Bd. 2, hrsg. P. Fabisch, E. Iserloh, Münster 1991

Fabri J., Opus adversus nova quaedam et a Christiana Religione prosus aliena Domgata Martini Lutheri, Romae 1522

Fisher J., Assertionis Lutheranae Confutatio, Coloniae 1523

Flosculi de homine interiore et exteriore, fide et operibus. Die erste, grundlegende reformationsschrift aus dem Ordenslande Preußen vom Jahre 1523, hrsg. P. Tschackert, Gotha 1887

Grzegorz z Szamotuł, Anacephaleosis flosculos monogramos ex progynnasmatis Christophori Endorfini selectos co[m]plecte[n]s, [Cracoviae 1535]

Grzegorz z Szamotuł, Vincvla Hiipocratis ad alligandum caput Cristophori Endorfini giirgatum spirantis, Cracovie 1536

Humanizm i reformacja w Polsce, wyd. I. Chrzanowski, S. Kot, Lwów 1927

Jacobus Prilusius Iessouius Polonus Martinum Lutherum ad sarciendam Concordiam Ecclesiae Christi, hortatur, w: S. Orzechowski, Pro Ecclesia Christi ad Samuelem Mathieiovium Episcopum Cracoviensem, Cracoviae 1546, k. M2rec.–ver.

Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami, wyd. M. Cytowska, Warszawa 1965

Krzycki A., Encomia Luteri, Cracoviae 1524

Krzycki A., Poezje, tł. E. Jędrkiewicz, Warszawa 1962

Luther M., Werke, t. 1–120, Weimar 1883–2009 (Weimarer Ausgabe)

Martini Cromeri Sermo de tuenda dignitate sacerdotii, Petricoviae in Synodo habitus, Cracoviae 1542

Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami, t. 1–12, ed. P. S. Allen, Oxford 1906–1958

Oratio de eliminanda ex eius regno Lutheri doctrina, Cracoviae 1521

Rydzyński P., In axiomata Ioannis Hessi Wratislaviensi edita, Cracoviae 1524

Rydzyński P., In Joannis Hesii Cachinnii Sycophantias responsio, [Cracoviae 1524]

Spicilegium Copernicanum. Festschrift des historischen Vereins für Ermland zum vierhundertsten Geburstage des ermaländischen Domherrn Nikolaus Kopernikus, hrsg. F. Hipler, Braunsberg 1873

Stanislai Hosii S. R. E. Cardinalis Maioris Poenitentiarii Episcopi Varmiensis (1504–1579) et quae ad cum scripae sunt Epistolae tum etiam eius Orationes legationes, ed. F. Hipler, W. Zakrzewski, Kraków 1879

Urkundenbuch zur Reformationsgeschichte des Herzogthums Preußen, Bd. 1, hrsg. P. Tschackert, Leipzig 1890

Opracowania

Bagchi D. V. N., Luther’s Earliest Opponents. Catholic Controversialists 1518–1525, Minneapolis 1991

Barszcz L., Andrzej Krzycki – poeta, dyplomata, prymas, Gniezno 2004

Bauch G., Das Leben des Humanisten Antonius Niger, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, 16, 1882, s. 210–219

Bergholz Th., Reformatorische und antireformatorische Bewegungen in Koblenz

im 16. Jahrhundert: Johannes Dietenberger und der literarische Kampf gegen Luther, „Jahrbuch für Evangelische Kirchengeschichte des Rheinlandes”, 67, 2018, s. 1–17

Beutel A., „Wir Lutherischen”: zur Ausbildung eines konfessionellen Identitätsbewusstseins bei Martin Luther, „Zeitschrift für Theologie und Kirche”, 110, 2013, s. 158–186

Bibliografia polska, t. 9, wyd. K. Estreicher, Kraków 1888

Blum D., Der katholische Luther, Paderborn 2016

Borawska T., Tiedemann Giese (1480–1550) w życiu wewnętrznym Warmii i Prus Królewskich, Olsztyn 1984

Borzyszkowski M., Tekst i problematyka „De exortu heresis lvtherane” z 1527 na tle polemiki religijnej na Warmii, „Studia Warmińskie”, 11, 1974, s. 5–52

Burnett A. N., Karlstadt and the Origins of the Eucharistic Controversy. A Study in the Circulation of Ideas, Oxford 2011

Chorążyczewski W., Kancelarie centrale państwa w XIV–XVIII wieku, w: Dyplomatyka staropolska, wyd. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 145–188

Csepregi Z., The Evolution of the Language of the Reformation in Hungary (1522–1525), „The Hungarian Historical Review”, 2, 2013, s. 3–34

Dingel I., Reformation: Zentren – Akteure – Ereignisse, Göttingen 2016 Dingel I., Wie lutherisch war die Wittenberger Reformation. Von konfessioneller Vielfalt zu theologischer Profilierung, w: Initia Reformationis. Wittenberg und die frühe Reformation, hrsg. I. Dingel, A. Kohle. S. Rhein, E.-J. Waschke, Leipzig 2017, s. 409–428

Dittrich Ch., Die vortridentinische katholische Kontroverstheologie und die Täufer. Cochläus – Eck – Fabri, Frankfurt am Main 1991

Dola K., Studia nad początkami reformacji protestanckiej na Śląsku, Opole 2009

Fuchs T., Buchdruck in Kursachsen zur Zeit Friedrichs des Weisen, w: Kurfürst Friedrich der Weise von Sachen. Politik, Kultur und Reformation, hrsg. A. Kohnle, U. Schirmer, Leipzig 2015, s. 359–371

Fuchs T., Leipzig und Wittenberg als Zentren von Buchproduktion und Buchhandel in den ersten Jahren der Reformation (1517–1522), w: Initia Reformationis. Wittenberg und die frühe Reformation, hrsg. I. Dingel, A. Kohle. S. Rhein, E.-J. Waschke, Leipzig 2017, s. 249–264

Gregory B., The Unintended Reformation. How a Religious Revolution Secularized Society, Cambridge (Mass.) 2012

Hammann K., Ecclesia spiritualis. Luthers Kirchenverständnis in den Kontroversem mit Augustin von Alveldt und Ambrosius Catharinus, Göttingen 1989

Horst U., Reformation und Rechtfertigung in der Sicht Tiedemann Gieses, „Zeitschrift der Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 30, 1960, s. 38–62

Initia Reformationis. Wittenberg und die frühe Reformation, hrsg. I. Dingel, A. Kohle. S. Rhein, E.-J. Waschke, Leipzig 2017

Jagu A., L’Assertionis Lutheranae Confutatio, „Moreana”, 6, 1969, s. 33–61

Kaufmann T., Der Anfang der Reformation. Studien zur Kontextualität der Theologie, Publizistik und Inszenierung Luthers und der reformatorischen Bewegung, Tübingen 2012

Kaufmann T., Geschichte der Reformation, Frankfurt am Main 2009

Kestner E., Eberhard Ferber, Bürgermeister von Danzig, „Zeitschrift des westpreussischen Geschichtsvereins”, 2, 1880, s. 19–95; 3, 1881, s. 1–50

Klaiber W., Katholische Kontroverstheologen und Reformer des 16. Jahrhunderts: ein Werkverzeichnis, Münster 1978

Klode C. A. J., Dr. Johann Heß der schlesische Reformator, Breslau 1846

Kolb R., Lutherbilder in der frühen Neuzeit. w: Luthermania: Ansichten einer Kultfigur, hrsg. H. Rößler, Wiesbaden 2017, s. 25–46

Koryl J., Trudne dziedzictwo Troeltscha. Uwagi krytyczne o dwóch modelach studiów nad reformacją protestancką, „Terminus”, 15, 2013, s. 185–228

Köslin J., Die Thesen der Disputation des Johann Heß vom 20. April 1524 in deutschem Texte, „Zeitschrift für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, 10, 1871, s. 369–372

Kossowski S., Krzysztof Hegendorfin w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu w l. 1530–5. Monografia z dziejów odrodzenia i reformacji w Polsce, Lwów 1905 (wyd. też w: „Przewodnik Naukowy i Literacki”, 33, 1905, s. 35–46, 129–144, 251–265, 332–356, 415–450)

Kozioł J. E., Kompozycja polemiki Defensorium Ecclesiae adversus Laurentium Corvinum, Stanisława Bylińskiego (1531 r.), w: Figura heretyka w nowożytnych sporach konfesyjnych, red. A. Bielak, W. Kordyzon, Warszawa 2017, s. 75–96

Kras P., Od represji do kompromisu. Edykty antyprotestanckie Zygmunta I i Zygmunta II Augusta, w: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku, red. B. Czwojdrak, J. Sperka, P. Węcowski, Kraków 2016, s. 353–378

Krentz N., Ritualwandel und Deutungshoheit. Die frühe Reformation in der Residenzstadt Wittenberg, Tübingen 2014

Krentz N., Wittenberger Unruhen, w: Das Luther Lexikon, hrsg. V. Leppin, G. Schneider-Ludorff, Regensburg 2014, s. 772–773

Kriegseisen W., Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo-kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka – Niderlandy Północne – Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010

Lane J. D., Luther’s Epistle of Straw. The Voice of St. James in Reformation Preaching, Berlin–Boston 2018

Leppin V., Luther zwischen den Konfessionen – Grundlagen in Reformation und Konfessionalisierung, w: Luther: Zankapfel zwischen den Konfessionen und „Vater im Glabuen”? Historische, systematische und ökumenische Zugänge, hrsg. M. Delgado, V. Leppin, Stuttgart 2016, s. 13–29

Leppin V., Martin Luthers Berichte über reformatorische Entdeckungen, w: Initia Reformationis. Wittenberg und die frühe Reformation, hrsg. I. Dingel, A. Kohle. S. Rhein, E.-J. Waschke, Leipzig 2017, s. 331–350

Leppin V., Transformationen. Studien zu den Wandlungsprozessen in Theologie und Frömmigkeit zwischen Spätmittelalter und Reformation, Tübingen 2015

Leppin V., Wie reformatorisch war die Reformation?, „Zeitschrift für Theologie und Kirche”, 99, 2002, s. 162–176

Lorkiewicz A., Bunt gdański w roku 1525: przyczynek do historyi reformacyi w Polsce, Lwów 1881

Łatak K., Biblioteka kanoników regularnych laterańskich w Krakowie do końca XVI wieku, „Echa Przeszłości”, 3, 2002, s. 27–47

Martin Luther: Ein Christ zwischen Reformen und Moderne (1517–2017), hrsg. A. Melloni, Berlin 2017

Miaskowski K., Piotr Rydzyński i jego polemika z Hessem, „Przegląd Kościelny”, 7, 1905, s. 241–248, 321–333; 8, 1905, s. 1–16, 387–391, 421–436

Mudrak M., Reformation und alter Glaube. Zugehörigkeiten der Altgläubigen im Alten Reich und in Frankreich (1517–1540), Berlin 2017

Mütel M., Mit den Kirchenvätern gegen Martin Luther? Die Debatten um Tradition und auctoritas patrum auf dem Konzil von Trient, Paderborn 2017

Nieden M., Die frühe Wittenberger Flugschriftenpublizistik (1517–1521), w: Initia Reformationis. Wittenberg und die frühe Reformation, hrsg. I. Dingel, A. Kohle. S. Rhein, E.-J. Waschke, Leipzig 2017, s. 367–390

Nir R., Stanowisko biskupa Andrzeja Krzyckiego wobec luteranizmu, „Studia Płockie”, 9, 1981, s. 73–85

Nowakowska N., Forgetting Lutheranism. Historians and the Early Reformation in Poland (1517–1548), „Church History and Religious Culture”, 92, 2012, s. 281–303

Nowakowska N., High Clergy and Printers. Anti-Reformation Polemic in the Kingdom of Poland, 1520–36, „Historical Research”, 87, 2014, s. 43–64

Nowakowska N., King Sigismund of Poland and Martin Luther. The Reformation before Confessionalization, Oxford 2018

Nowakowska N., Lamenting the Church? Bishop Andrzej Krzycki and Early Reformation Polemic, w: Polemic. Language as Violence in Medieval and Early Modern Discourse, ed. A. Suerbaum, G. Southcombe, B. Thompson, Farnham 2015, s. 223–234

Nowicki M., Profil wychowawczy Akademii Lubrańskiego na tle sporu Krzysztofa Hegendorfera z Grzegorzem Szamotulczykiem, w: Ku źródłom wartości, red. P. Orlik, Poznań 2008, s. 327–334

Oertzen Becker D. von, Kurfürst Johann der Beständige und die Reformation (1513–1532). Kirchenpolitik zwischen Friedrich dem Weisen und Johann Friedrich dem Großmütigen, Köln 2017

Péter K., Studies on the History of the Reformation in Hungary and Transylvania, ed. G. Erdélyi, Göttingen 2018

Pietrzkiewicz I., Epistola Martini Lutheri ad Henricum VIII w edycji Hieronima Wietora, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 76, 2001, s. 229–237

Posset F., Luthers Inspiratoren und Sympathisanten, w: Martin Luther: Ein Christ zwischen Reformen und Moderne (1517–2017), hrsg. A. Melloni, Berlin 2017, s. 179–188

Ptaszyński M., Chrześcijaństwo wobec zmiany: przypadek reformacji, „Kwartalnik Historyczny”, 122, 2015, s. 825–832

Ptaszyński M., Lutherus incombustus. Bücherverbrennung in Polen im Spiegel der konfessionellen Geschichtsschreibung, „Zeitschrift für Kirchengeschichte”, 128, 2017, s. 171–185

Ptaszyński M., Motor reformy czy średniowieczny balast? Uwagi na marginesie pracy Teresy Borawskiej, przy współudziale Henryka Rietza, „Mikołaj Kopernik i jego świat. Środowisko, przyjaciele, echa wielkiego odkrycia”, wyd. 2, Toruń 2017, OiRwP, 62, 2018, s. 163–174

Ptaszyński M., Protestancka parafia jako miejsce pisma. Rzesza i Rzeczpospolita na przełomie XVI i XVII w., w: Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV–XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 183–201

Ptaszyński M., Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu, Warszawa 2018

Rex R., The Making Of Martin Luther, Princeton 2017

Roper L., Marcin Luter: prorok i buntownik, tł. M. Potz, L. Chmielewska, Łódź 2016

Rummel E., The Humanist-Scholastic Debate in the Renaissance and the Reformation, Cambridge (Mass.) 2008

Schäufele W.-F., Luther als Kirchenvater, w: Martin Luther: Ein Christ zwischen Reformen und Moderne (1517–2017), hrsg. A. Melloni, Berlin 2017, s. 115–121

Scheck Th. P., Bishop John Fisher’s Response to Martin Luther, „Franciscan Studies”, 71, 2013, s. 463–509

Schilling H., Marcin Luter: buntownik w czasach przełomu, tł. J. Kałążny, M. Kałążna, Poznań 2017

Taracha C., O spotkaniu Jana Dantyszka z Marcinem Lutrem w 1523 roku, w: Peregrinatio ad veritatem. Studia ofiarowane profesor Aleksandrze Witkowskiej OSU z okazji 40-lecia pracy naukowej, wyd. U. Borkowska i in., Lublin 2004, s. 549–556

Tewes G.-R., Luthergegner der ersten Stunde. Motive und Verflechtungen, „Quellen und Forschungen aus italienischen Bibliotheken und Archiven”, 75, 1995, s. 256–365

Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506–1540, Warszawa 1980

Volkmar Ch., Reform statt Reformation. Die Kirchenpolitik Herzog Georgs von Sachsen, 1488–1525, Tübingen 2008

Wąs G., Kaspar von Schwenckfeld: myśl i działalność do 1534 roku, Wrocław 2005

Wojtowicz M., Szkice o poezji obscenicznej i satyrycznej Andrzeja Krzyckiego, Szczecin 2002

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

Descargas

  • PDF (Język Polski)

Publicado

2019-12-19

Cómo citar

1.
PTASZYŃSKI, Maciej. Czy reformacja w Polsce była luterańska? O polemikach antyluterańskich w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku. Odrodzenie i Reformacja w Polsce. Online. 19 diciembre 2019. Vol. 63, pp. 5-62. [Accessed 5 julio 2025]. DOI 10.12775/OiRwP.2019.01.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Descargar cita
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Número

Vol. 63 (2019)

Sección

Artykuły

Stats

Number of views and downloads: 416
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Examinar índice de autores/as
  • Issue archive

User

User

Número actual

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Información

  • Para lectores/as
  • Para autores/as
  • Para bibliotecarios/as

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Idioma

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tags

Search using one of provided tags:

Marcin Luter, reformacja w Polsce, luteranizm, polemika, tolerancja
Arriba

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop