Wyznania protestanckie na obszarze dystryktu podlaskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2018.05Ključne riječi
Podlasie, Wielkie Księstwo Litewskie, reformacja, dystrykt, zbory, Radziwiłłowie, patronat, Grand Duchy of Lithuania, Reformation, district, Protestant churches, Radziwiłłs, patronageSažetak
Praca składa się z wprowadzenia, trzech podrozdziałów i zakończenia. We wprowadzeniu ukazano cele pracy, wyjaśniono stosowaną terminologię oraz podano podstawę źródłową. W pierwszym podrozdziale przybliżono genezę reformacji na Podlasiu, w tym rolę Mikołaja Radziwiłła „Czarnego”. Kolejno przedstawiono wykaz zborów protestanckich na obszarze istniejącego w latach 1560–1796 dystryktu podlaskiego oraz ukazano „dole i niedole” wiernych protestanckich pozostających pod protekcją możnych Radziwiłłów. Całość wieńczy zakończenie, gdzie udzielono odpowiedzi na problemy badawcze postawione we wprowadzeniu.
The article is divided into an introduction, three subchapters, and a conclusion. The introduction explains the purposes of the study, and the terminology used as well as presents the source basis. In the first subchapter, a genesis of the Reformation in Podlasie Region is outlined, with a role played by Mikołaj “The Black” Radziwiłł. Next, a list of Protestant churches is presented in the district of Podlasie existing in 1560–1796, together with the vicissitudes of the Protestants under the protection of the Radziwiłłs. The study closes with a conclusion containing the answers to the research questions posed in the introduction.
References
Źródła
AGAD, Archiwum Warszawskie Radziwiłłów: Rozmaitości orlańskie 1611–1704; Kurosz Stanisław, zarządca Orli 1620–1628; Akta uposażenia przez Radziwiłłów zboru ewangelickiego w Zabłudowie 1611–1774; Korespondencja Radziwiłłów z przedstawicielami synodów prowincjonalnych ewangelickich 1666–1807; Akta uposażenia dawanego duchowieństwu różnych wyznań z dóbr radziwiłłowskich, później wittgensteinowskich i Hohenlohe 1670–1871
Akta synodów prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1626–1637, wstęp i oprac. M. Liedke, P. Guzowski, Warszawa 2011
U. Augustyniak, Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1992
Opracowania
S. Augusiewicz, J. Jasiński, T. Oracki, Wybitni Polacy w Królewcu. XVI–XX wiek, wstęp i red. J. Jasiński, Olsztyn 2005
U. Augustyniak, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001
E. Bagińska, Działalność religijna Radziwiłłów birżańskich w dobrach podlaskich w XVII wieku, „Studia Podlaskie”, 12, 2002, s. 205–228
E. Bagińska, Spór o Ludwikę Karolinę Radziwiłłównę, „Białostocczyzna”, 4, 1997, s. 3–14
A. I. Bokun, Mikałaj Radziwił Czorny: żyćcio i pamiać, w: Jevanhelskaja Carkva Biełarusi: historyja i suczasnasć. Zbornik materyjałau II Miżnarodnaj navukova-praktycznaj kanfierencyi (Minsk, 5 snieżnia 2015 h.), red. P. I. Asienienka, J. A. Baczyszcza, A. I. Bokun, L. I. Michovicz, A. U. Unuczak, Minsk 2016
J. Hardziejeu, W kwestii stratygrafii społecznej Grodna w pierwszej połowie XVI w., „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 16, 2001, s. 26–43
J. Jasnowski, Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515–1565). Kanclerz i marszałek ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego, wojewoda wileński, wyd. 2, Oświęcim 2014
T. Jasztołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV wieku, w: Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, red. M. Kietliński, K. Sychowicz, W. Śleszyński, Białystok 2005, s. 13–48
T. Kempa, Magnateria ruska wobec unii lubelskiej (1569), „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 16, 2001, s. 5–25
M. Kosman, Historia Białorusi, Wrocław 1979
M. Kosman, Litewska jednota ewangelicko-reformowana od połowy XVII w. do 1939 r., Opole 1986.
M. Kosman, Protestanci i kontrreformacja. Z dziejów tolerancji w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, Wrocław 1978
D. Krasnodębski, Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN na terenie woj. białostockiego (podlaskiego) w latach 1990–2005, w: H. Karwowska, A. Andrzejewski, Stan badań archeologicznych na pograniczu polsko-białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne, Białystok 2006, s. 63–83
W. Kriegseisen, Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1697–1763). Sytuacja prawna, organizacja, stosunki międzywyznaniowe, Warszawa 1996
M. Liedke, Dystrykt podlaski w strukturze Kościoła ewangelicko-reformowanego w Wielkim Księstwie Litewskim do końca XVIII wieku – źródła i stan badań, w: Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, red. M. Kietliński, K. Sychowicz, W. Śleszyński, Białystok 2005, s. 62–68
M. Liedke, Od prawosławia do katolicyzmu. Ruscy możni i szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec wyznań reformacyjnych, Białystok 2004
J. Łukaszewicz, Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, t. 2, Poznań 1843
J. Maroszek, Dziedzictwo unii kościelnej w krajobrazie kulturowym Podlasia: 1596–1996, Białystok 1996
J. Maroszek, Inskrypcje ze zboru w Izabelinie, „Białostocczyzna”, 1, 1991, s. 19
D. Michaluk, O możliwościach badań struktury etnicznej Podlasia w XVI wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 17, 2002, s. 57–72
J. Mironczuk, Reformacja na Mazowszu Północnym (diecezja płocka), „Studia Theologica Pentecostalia”, 4, 2016, s. 71–92
A. Mironowicz, Kościół prawosławny i unicki w Rzeczypospolitej w latach 1596–1648, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 5, 1996, s. 23–55
A. Mironowicz, Z dziejów prawosławia na Białostocczyźnie, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 10, 1998, s. 12–23
A. Panasiuk, Reformacja na Podlasiu do połowy XVII wieku, Lublin 2004, mps pracy magisterskiej pod kier. prof. dr. hab. H. Gmiterka
M. Sierba, Kalwiński zbór orlański w XVII wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 44, 2015, s. 45–61.
K. Stojek-Sawicka, Pogranicza religijne – Radziwiłłowie wobec prawosławnych i protestantów w czasach saskich, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 26, 2006, s. 29–51
K. Śleszyński, Struktura narodowościowa i wyznaniowa Zabłudowa w XVII wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 28, 2007, s. 23–34
J. Tazbir, Bracia polscy w Zabłudowie i Dojlidach, OiRwP, 52, 2008, s. 5–26
Downloads
Objavljeno
How to Cite
Broj časopisa
Rubrika
Stats
Number of views and downloads: 448
Number of citations: 0
