Sources for the Textual Commentary of the 1593 Jakub Wujek’s New Testament Translation. Study of Acts 2:14–36

Paulina Nicko­-Stępień

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/OiRwP.2017.SI.08

Abstrakt


The purpose of the article is to indicate sources for the textual commentary of the 1593 Jakub Wujek’s New Testament translation. This issue will be shown by the example of Acts 2:14–36. In his translation work, the Jesuit used the 1582 Rheims New Testament in English and a Latin commentary by Robert Bellarmine entitled Disputationes Christianae Fidei. The problem of sources for the Wujek’s New Testament translation was until now almost completely unresearched or researched erroneously. However, the collation of Wujek’s commentary with the commentaries from Bellamine’s work and the Rheims New Testament led to surprising results: Jakub Wujek, one of the most distinguished sixteenth-century biblical translators, most probably knew English and his textual commentary on the 1593 New Testament is a compilation of texts of the two above-mentioned works. This means that as a commentator Wujek was largely reproductive and dependent on sources and he did not use the works of the Church Fathers directly, but quoted passages from the already existing compendia.

Słowa kluczowe


Jakub Wujek; Reformation; renaissance; Bible; Robert Bellarmine; Rheims; Peter’s primacy

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Sources

Biblia swięta / Thoiest / Księgi Starego y Nowego Zakonu / własnie z Zydowskiego / Greckiego / y Laćińskiego / nowo na Polski ięzyk z pilnośćią y wiernie wyłożone (Brześć Litewski: [S. Murmelius or C. Bazylik?], M. Radziwiłł, 1563), 2°

BIBLIA TO IEST KSIĘGI STAREGO Y NOWEGO TESTAMNETV WED­ŁVG ŁACINSKIEGO przekładu starego, w kośćiele powszechnym przyiętego, na Polski ięzyk z nowu z pilnośćią przełożone, Z DOKŁADANIEM TEXTV ZYDOWSKIEGO y Greckiego, y z wykładem Katholickim, trudnieyszych mieysc do obrony Wiary swiętey powszechney przeciw kacerztwóm tych czasów nalezących: PRZEZ D. IAKVBA WVYKA Z WĄGROWCA, THEOLOGA SOCIETATIS IESV. Z DOZWOLENIEM STOLICE APOSTOLSKIEY, a nakładem Iego M. Kśiędza Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, etć. Wydane (Kraków: Druk. Łazarzowa, S. Karnkowski, 1599), 2°

Disputationes Roberti Bellarmini Politiani, Societatis Iesv, De Controversiis Christianae Fidei, Adversus huius temporis Haereticos: Tribus Tomis comprehensae. Primi Tomi. Tertia Controversia Generalis, De Summo Pontifice (Sartorius, 1587)

Nowy Testament Pana naszego IESVSA CHRISTVSA. Z nowu z Laćińskiego y z Gręckiego na Polskie wiernie a szczyrze przełożony: y Argumentami abo Summariuszami każdych Kśiąg / y Rozdźiałow / y Annotacyami po brzegach obiaśniony. Przydane są Nauki y Przestrogi mało nie za każdym Rozdźiałem: Porownanie Ewangelistow SS. Dźieie y drogi rozmaite Piotra y Pawła S. y Regestr rzeczy głownieyszych na końcu. Przez D. IAKVBA WVYKA, Theologa Societatis IESV. Z dozwoleniem Starszych. Pod rozsądek Kośćioła S. Powszechnego Rzymskiego wszytko niech podlęże (Kraków: A. Piotrkowczyk, 1593), 4°

Nowy Testament Pana naszego IESVSA CHRISTUSA. Z nowu z Laćińskiego y z Græckiego na Polskie wiernie a szczyrze przełożony. Przez D. IAKVBA WVYKA Theologa Societatis IESV. Z dozwoleniem Starszych. Pod rozsądek Kośćioła S. Powszechnego Rzymskiego wszytko niech podlęże (Kraków: A. Piotrkowczyk, 1594), 8°

NOWY TESTAMENT. To iest Wszytkie pisma nowego Przymierza / z Greckiego ięzyka na rzecż Połską wiernie y szcżerze przełożone. Przydane iest rozne cżytanie na brzegach / ktore się w inszych kśięgach nayduie: y Reiestr na końcu ([Kraków]: A. Rodecki, 1577), 4°

Nowy Testament znowu przełożony/ a na wielu mieyscach za pewnemi dowodami od przysad przez Simona Budnego ocżyśćiony/ i krotkiemi przypiskami po kraioch objaśniony. Przydane też są na końcu tegoż dostateczniejsze przypiski/ które każdey iak miarz odmiany przyczyny ukazuią (Łosk: [Daniel z Łęczycy], J. Kiszka, 1574), 8°

The NEVV TESTAMENT OF IESVS CHRIST, TRANSLATED FAITH­FVLLY INTO ENGLISH out of the authentical Latin, according the best corrected copies of the same, diligently conferred vvith the Greeke and other editions in divers languages: Vvith ARGVMENTS of bookes and chapters, ANNOTATIONS, and other necessarie helpes, for the better vnderstanding of the text, and specially for the discoverie of the CORRVPTIONS of divers late translations, and for cleering the CONTROVERSIES in religion, of these daies: IN THE ENGLISH COLLEGE OF RHEMES (Rhemes: I. Fogny, 1582)

Secondary literature

Bieńkowska D., “Jak Jakub Wujek Pismo święte na język polski przekładał (O warsztacie tłumacza i technice przez niego stosowanej),” Bobolanum 9 (1998)

Frick D., “Anglo-Polonica: The Rheims New Testament of 1582 and the Making of the Polish Catholic Bible,” The Polish Review 36 (1991)

Frick D., Polish Sacred Philology in the Reformation and the Counter­Reformation (Chapters in the History of the Controversies 1551–1632) (Berkeley, Los Angeles, and London, 1989)

Gołąb J., O tłumaczeniu Nowego Testamentu przez Jakóba Wujka (Warszawa, 1906)

Kuźmina D., Pod sztandarem słowa (Warszawa, 2004)

Nicko-Stępień P., “Wulgata Lowańska a Nowy Testament w przekładzie ks. Jakuba Wujka z roku 1593. Studium Mt 16, 13–20,” Odrodzenie i Reformacja w Polsce 59 (2015)

Nowy Testament w przekładzie ks. dr Jakuba Wuika T.J. z roku 1593, ed. W. Smereka (Kraków, 1966)

Piechnik L., Początki Akademii Wileńskiej(1570–1599) (Rzym, 1984)

Pietkiewicz R., Pismo Święte w języku polskim w latach 1518–1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego (PhD diss., Wrocław, 2002)

Sygański J., “Korespondencja ks. Jakóba Wujka z Wągrówca z lat 1569– 1596,” Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 44 (1918); 45 (1918); 46 (1920)


Refbacks

  • There are currently no refbacks.

Partnerzy platformy czasopism