Dwujęzyczność utworu literackiego: problem teoretyczny i wykonawczy. O "Carycy i zwierciadle" Janusza Szpotańskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2016.004Słowa kluczowe
polska literatura współczesna, satyra polityczna, twórczość Janusza Szpotańskiego, tekst dzieła literackiegoAbstrakt
W artykule podjęto próbę charakterystyki poematu Janusza Szpotańskiego jako tekstu dwujęzycznego. Obecność w utworze – będącym satyrą na Związek Sowiecki, stosunki polsko-sowieckie i naiwność polityków Zachodu – rozmaitych nawiązań do języka okupanta wzmacniała jego satyryczną wymowę, nie pozostawiając wątpliwości co do oceny aktualnej sytuacji historycznej Polski. Przyjęte rozwiązanie wzmacnia też realizm opisywanych – bądź tylko napomykanych – sytuacji, mających swe pierwowzory w politycznej rzeczywistości epoki Breżniewa. Realizacja głosowa tak zorganizowanego tekstu nastręcza jednak licznych trudności czytelnikowi, a zwłaszcza recytatorowi. Dwujęzyczność tekstu w praktyce selekcjonuje czytelników według stopnia znajomości języka rosyjskiego – nawet jeżeli autor posługuje się często tylko aluzjami (fonetycznymi bądź semantycznymi) do niego.
Bibliografia
Dwujęzyczność, [hasło w:] Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański, Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
Herbert Zbigniew, Epilog burzy, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1998.
Ingarden Roman, Dwuwymiarowa budowa dzieła sztuki literackiej, [w:] idem, Szkice z filozofii literatury, Kraków: Znak, 2000.
Ingarden Roman, Graniczny wypadek dzieła literackiego [1934], [w:] idem, Szkice z filozofii literatury, Kraków: Znak, 2000.
Ingarden Roman, O tłumaczeniach, [w:] O sztuce tłumaczenia, red. Michał Rusinek, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1955.
Ożegow Siergiej Iwanowicz, Słovar’ russkogo jazyka, Moskwa: Russkij jazyk, 1972.
Siedlecka Joanna, Kryptonim „Liryka”, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008.
Spitzer Leo, Wielojęzyczność jako środek stylistyczny i wyraz wyobraźni fonetycznej, tłum. Ryszard Handke, [w:] Karl Vossler, Leo Spitzer, Studia stylistyczne, wyb. tekstów i oprac. Maria Renata Mayenowa, Ryszard Handke, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
Stoff Andrzej, Wielojęzyczność powieściowego świata „Trylogii”, [w:] Henryk Sienkiewicz w kulturze polskiej, red. Krzysztof Stępnik, Tadeusz Bujnicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007.
Szpotański Janusz, Gnom. Caryca. Szmaciak, Warszawa: Wydawnictwo LTW, 2007.
Świerkot Agata, Zawsze niepoprawny Janusz Szpotański, Wrocław: Wydawnictwo Nortom, 2006.
Wierzyński Kazimierz, „Płaszcz” Mikołaja Gogola. Przekład i adaptacja Julian Tuwim, reżyseria Stanisława Perzanowska, Teatr Nowa Komedia, Warszawa 1934, [w:] idem, Wrażenia teatralne. Recenzje z lat 1932–1939, oprac. Halina i Marek Waszkielowie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
Zapert Tomasz Zbigniew, Odłożona partia Szpota, „Rzeczpospolita” 2009, numer z 4–5 kwietnia.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 647
Liczba cytowań: 0
