Произведения белорусско-польско- литовских татар как гибридные тексты
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2020.003Słowa kluczowe
белорусско-польско-литовские татары, гибридные тексты, польский языкAbstrakt
Статья посвящена сравнению двух текстов белорусско-польско-литовских татар, созданных на польском языке в XVIII (текст из рукописи Р 97 – диалог между Давидом и Соломоном о передаче последнему волшебного перстня) и XIX (текст из рукописи Р 223 – глосса к аятам 250–252 второй суры Корана из тефсира XIX в., в которой речь идет о Давиде и Голиафе) вв., представленных в коллекции Центральной научной библиотеки Национальной академии наук Беларуси. Автор статьи предпринимает попытку доказать, что данные тексты имели гибридный характер, основанный на стремлении их создателей ориентироваться на язык метрополии при одновременном включении в их структуру определенного количества регионализмов, происходящих из восточнославянских языков. В статье рассматривается влияние белорусского диалектного языка на фонетическом и грамматическом уровнях языковой системы. Сравнивая количество и характер аимствованных элементов, автор приходит к выводу о том, что отступление от польских языковых образцов могло увеличиваться с течением времени под влиянием падения престижности польского языка на территории Российской империи в XIX в.
The article is devoted to a comparison of two texts of Belarusian-Polish-Lithuanian Tatars written in Polish in the 18th (text from manuscript P 97 - dialogue between David and Solomon about transferring the magic ring to the latter) and 19th (text from manuscript P 223 - Glossa to the verses 250 252 of the second surah of the Qu’ran from the tefsir of the 19th century, which deals with David and Goliath) centuries, represented in the collection of the Central Scientific Library of the National Academy of Sciences of Belarus. The author of the article suggests the hybrid nature of these texts which manifests itself in the authors’ desire to rely on the metropolitan language when incorporating into the textual structure a certain number of regional elements introduced from the East Slavic languages. The article considers the influence of the Belarusian dialect language at the phonetic and grammatical levels of the language system. Comparing the number and nature of these elements the author comes to the conclusion that the deviation from Polish-language samples could increase in the course of time under the influence of the fall of the prestige of the Polish language in the territory of the Russian Empire in the 19th century.
Bibliografia
Ananjewa, Natalija Jewgienjewna 1973. „Niekotoryje osobiennosti polskogo gowora Siełamajszegała Wilniusskogo rajona Litowskoj SSR”. W: Wiktor Władimirowicz Martynow (red.). Polskije gowory w SSSR. Cz. 2. Mińsk: Nauka i tiechnika.
Ananjewa, Natalija Jewgienjewna 1994. Istorija i dialektołogija polskogo jazyka. Moskwa: Wydawnictwo Uniwersytetu Moskiewskiego.
Antonowicz, Anton Konstantinowicz 1968. Biełorusskije tieksty, pisannyje arabskim pis’mom, ich grafiko-orfograficzeskaja sistiema. Wilno: WGU.
Awaniesau, Rubien Iwanawicz (red.) 1963. Dyjalektałahiczny atłas biełaruskaj mowy. Nr 10. Minsk: Wydawiectwa Akademii nawuk BSSR.
Awaniesau, Rubien Iwanawicz (red.) 1964. Narysy pa biełaruskaj dyjalektałohii. Minsk: Nawuka i technika.
Czyżewski, Feliks 1995. „Uwagi o gwarze osady Widze koło Brasławia na Białorusi”. W: Janusz Rieger (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 8. Warszawa: Semper.
Drozd, Andrzej 2000. „Piśmiennictwo Tatarów polsko-litewskich (XVI–XX w.). Zarys problematyki”. W: Andrzej Drozd [&] Marek Dziekan [&] Tadeusz Majda. Piśmiennictwo i muhiry Tatarów polsko-litewskich. Katalog zabytków tatarskich. T. 3. Warszawa: Res Publica Multiethnica.
Kożynawa, Ałła [&] Michaił Tarełka 2004. „Niewiadomy pomnik litaratury biełaruskalitouskich tatarau”. Slavistica Vilnensis. Kalbotyra 53(2): 109–126.
Kożynowa, Ałła [&] Michaił Tarełko 2005. „Teksty polskie muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego z końca XVIII – początku XIX wieku jako źródło do badań nadpolszczyzną kresową”. W: Janusz Rieger (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 11. Dawna i współczesna polszczyzna na kresach. Warszawa: Semper.
Kurzowa, Zofia 1982. „Język polski na kresach północno-wschodnich”. W: Janusz Rieger [&] Wiaczesław Werenicz (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 1. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kurzowa, Zofia 1991. „Z badań nad polszczyzną północnokresową XVII i XVIII w.”. W: Janusz Rieger [&] Wiaczesław Werenicz (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 6. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łapicz, Czesław 1994. „Polsko-białoruskie związki językowe w piśmiennictwie muzułmanów litewskich (na przykładzie form barzdo, borzdo „bardzo, prędko”)”. W: Janusz Rieger (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 7. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Martynau, Wiktar Uładzimirawicz (red.) 1989. Etymałagiczny słounik belaruskaj mowy. T. 5. Minsk: Nawuka i technika.
Mişkiniene, Galina 2005. „Oczerk istorii i kultury litowskich tatar”. Diaspory 2: 40–61.
Mişkiniene, Galina 2012. „Sławianskaja arabskoałfawitnaja pis’miennost’ litowskich tatar”. W: Enes Duraković (red.). Bosanskohercegovački slavistički
kongres. Zbornik radova. kn. 2. Sarajevo: Slavisticki komitet.
Mişkiniene, Galina 2013. „O tiekstołogii rukopisnych kitabow litowskich tatar: legienda Miradż”. Slavistica Vilnensis. Kalbotyra 58(2): 99–117.
Parszuta, Juziefa Michajłowna 1973a. „Głagoł w polskoj rieczi żytielej dieriewni Darwinijeki Madonskogo rajona Łatwijskoj SSR”. W: Wiktor Władimirowicz Martynow (red.). Polskije gowory w SSSR. Cz. 2. Mińsk: Nauka i tiechnika.
Parszuta, Juziefa Michajłowna 1973b. „Statisticzeskoje opisanije morfołogii polskoj rieczi żytielej dieriewni Darwinijeki Madonskogo rajona Łatwijskoj SSR”. W: Wiktor Władimirowicz Martynow (red.). Polskije gowory w SSSR. Cz. 1. Minsk: Nauka i tiechnika.
Turska, Halina 1982. „O powstaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie”. W: Janusz Rieger [&] Wiaczesław Werenicz (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Turska, Halina 1983. „Język polski na Wileńszczyźnie”. W: Janusz Rieger [&] Wiaczesław Werenicz (red.). Studia nad polszczyzną kresową. T. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Uspienskij, Boris Andriejewicz 2002. Istorija russkogo literaturnogo jazyka. Moskwa: Aspekt Press.
Żywow, Wiktor Markowicz 1996. Jazyk i kultura w Rossii XVІІІ wieka. Moskwa: Szkoła „Jazyki russkoj kultury”.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 491
Liczba cytowań: 0