Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
    • Українська
    • 日本語
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aims & Scope
  • Przesyłanie tekstów
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski
  • Українська
  • 日本語

Folia Toruniensia

Potyczki bibliografów z cenzurą w okresie zaborów
  • Strona domowa
  • /
  • Potyczki bibliografów z cenzurą w okresie zaborów
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 17 (2017) /
  4. Artykuły

Potyczki bibliografów z cenzurą w okresie zaborów

Autor

  • Alicja Matczuk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydział Humanistyczny http://orcid.org/0000-0001-7225-3996

DOI:

https://doi.org/10.12775/FT.2017.006

Słowa kluczowe

bibliografia – cenzura XIX w., bibliografia – historia XIX w.

Abstrakt

W okresie zaborów opracowania bibliograficzne, podobnie jak całe piśmiennictwo, poddawane były kontroli cenzury ukierunkowanej na niedopuszczenie do rozpowszechniania jakichkolwiek treści patriotycznych i niepodległościowych. Cenzura ingerowała w treść dzieł bibliograficznych zarówno o charakterze ogólnym, jak i dziedzinowym. Ingerencje te dotyczyły zarówno pojedynczych wyrazów, zdań, jak i całych utworów. Kłopoty z urzędnikami cenzury miał Franciszek Siarczyński, wydawca tomu czwartego Wiadomości historyczno-krytycznych Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, Michał Wiszniewski autor Historii literatury polskiej, Adam Benedykt Jocher twórca Obrazu bibliograficzno-historycznego literatury i nauk w Polsce. Joachim Lelewel, który przez krótki czas pełnił funkcję cenzora, rychło stał się jej ofiarą i omalże nie przypłacił tego zakazem druku drugiego tomu Bibliograficznych ksiąg dwoje. Ocenę negatywną i kwalifikację książki zakazanej wystawiła cenzura carska Bibliografii wydawnictw ludowych, wydanej we Lwowie. Twórcy prac bibliograficznych znali dobrze postępowanie cenzury, dlatego starali się unikać aktualnie zakazanych sformułowań i wyrażeń. Stosowali też rozmaite fortele i wybiegi dla ominięcia zakazów, na które dość często nabierali się cenzorzy.

Biogram autora

Alicja Matczuk - Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydział Humanistyczny

Dr hab. Alicja Matczuk jest pracownikiem w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Główny nurt jej zainteresowań badawczych to zagadnienia kultury bibliograficznej w polskim środowisku naukowym w XIX i XX w., zagadnienia bibliografii dziedzinowej i regionalnej (historia, teoria, metodyka). Ważniejsze publikacje: Polskie bibliografie nauk humanistycznych i społecznych. Historia i metodyka. (Lublin 2015), Rozwój metodyczny polskich bibliografii historycznych regionalnych (Lublin 1994), Bibliografia specjalna. Historia i zakres pojęcia. W: Bibliografia; teoria, praktyka, dydaktyka. Red. J. Woźniak-Kasperek i M. Ochmański (Warszawa 2009), Bibliografii publikacji pracowników Zakładu Nauk Pomocniczych Historii i Bibliotekoznawstwa UMCS i wykazu prac habilitacyjnych, doktorskich i magisterskich wykonanych w latach 1977–2003 (Lublin 2007), Bibliografia wydawnictw Towarzystwa Przyjaciół Janowca oraz zawartości „Notatnika Janowieckiego” za lata 1996–2016. (Janowiec 2016), Bibliografia publikacji pracowników Państwowego Muzeum na Majdanku. Współaut. Tomasz Kranz (Lublin 2004), Bibliografia miasta Stalowej Woli za lata 1989–2012. Współaut. Bernadeta Burdzy (Stalowa Wola 2012).

Bibliografia

Aleksiewicz, Anna. 1975. „Cenzura w Rzeczypospolitej Krakowskiej i Galicji zachodniej w pierwszej połowie XIX wieku”. Roczniki Biblioteczne 19(1–2): 39–58.

Armon, Witold. 1978. „Niezabitowski Kajetan”. W Polski Słownik Biograficzny. t. 23, red. E. Roztworowski, 100. Wrocław: Wydaw. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Bajor, Agnieszka. 2001. „Bibliografia – narzędzie nauki i polityki. (Na przykładzie Śląska)”. W Śląsk literacki, red. M. Kisiel i B. Morcinek-Cudak, 45–64. Katowice: Pallas Silesia.

Benedyktowicz, Witold. 1964. „Hipolit Skimborowicz – dziennikarz – bibliograf – bibliotekarz”. Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego 5(1): 44–54.

Bocheński, Adam. 1968. „Z dziejów polskiej bibliografii lekarskiej”. Biuletyn Głównej Biblioteki Lekarskiej 17(7/8): 553–567.

Cybulski, Radosław. 1972. „Józef Zawadzki – księgarz, drukarz, wydawca”. Wrocław: Ossolineum.

Czarnecki, Jerzy. 1932. „Rzut oka na historię książki wileńskiej”. Przegląd Biblioteczny 6(1/2): 1–41.

Dybiec, Julian. 1970. Michał Wiszniewski. Życie i twórczość. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Dziewulski, Stefan. 1920. Polska myśl ekonomiczna na Wszechnicy Wileńskiej. Warszawa: Drukarnia Jan Colty.

Fajnhauz, Dawid. 1961. „Nieznane listy Zygmunta Sierakowskiego”. Przegląd Historyczny 52(4): 751–758.

Gomółka, Agnieszka i Małgorzata, Rygielska. 2015. „Poradnik dla osób, wybierających książki dla dzieci i młodzieży. O pewnych aspektach pedagogicznej działalności Jana Karłowicza”. Laboratorium Kultury 4: 89–132 [online], [dostęp 20.12.2016]. Dostępny w World Wide Web: http://www.laboratoriumkultury.us.edu.

pl/pdf/LK_2015.pdf.

Gutkowski, Tadeusz. 1914. Cenzura w Wolnym Mieście Krakowie 1832–1846. Kraków: Nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.

Jocher, Adam B. 1857. Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 włącznie. t. 3. Wilno: nakł. Adam Zawadzki.

Karłowicz, Jan. 1891. Poradnik dla osób wybierających książki dla dzieci i młodzieży. Wilno: Druk J. Blumowicza.

Kapuścik, Janusz. 1979. Mecenas i uczony. J. M. Ossoliński i jego działalność historycznoliteracka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Kapuścik, Janusz. 1985. W. A. Maciejowski i jego „Piśmiennictwo polskie”. Między bibliografią a historią literatury. Warszawa: Książka i Wiedza.

Kieniewicz, Stefan. 1990. Joachim Lelewel. Warszawa: Książka i Wiedza.

Korpała, Józef. 1969. Dzieje bibliografii w Polsce. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.

Korpała, Józef. 1980. Karol Estreicher [st.] twórca „Bibliografii polskiej”. Wrocław: Zakład Narodowym im. Ossolińskich.

Kostecki, Janusz i Małgorzata, Rowicka. 2006. Granice wolności słowa w zaborze rosyjskim latach 1865–1904. Wykaz publikacji polskojęzycznych zakwestionowanych oraz dopuszczonych do biegu przez carską cenzurę zagraniczną. 1–3. Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Lelewel, Joachim. 1823–1826. Bibliograficznych ksiąg dwoje. t. 1–2. Wilno: Nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego.

Łapiński, Henryk. 1973. U początków działalności wydawniczej Ossolineum 1817–1834. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Matczuk, Alicja. 2014. Polskie bibliografie nauk humanistycznych i społecznych. Historia i metodyka. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

[Nilczyński Olgierd]. 1894. Bibliografia wydawnictw ludowych 1848–1894. Lwów: Koło Lit.-Art.

Nowak, Adam. 2011. „Bibliografia a polityka”. W Bibliologia polityczna, red. D. Kuźmina, 423–438. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.

Nowodworski, Witold. 1959. „Bibliograficznych ksiąg dwoje” Joachima Lelewela. Studium historyczno-bibliograficzne na tle epoki. Wrocław: Ossolineum.

Mucha, Bogusław. 1994. Dzieje cenzury w Rosji. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Ossoliński, Józef Maksymilian. 1852. Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej, o pisarzach polskich także postronnych, którzy w Polsce albo o Polsce pisali oraz o ich dziełach. t. 4. wyd. A. Bielowski. Lwów: Druk Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Ostaszewski-Barański, Kazimierz. 1912. „Z dziejów cenzury”. W Stulecie „Gazety Lwowskiej” 1811–1911. 2(4), red. W. Bruchnalski, 73–87. Lwów: Nakład Redakcji Gazety Lwowskiej.

Pieczątkowski, Feliks. 1972. „Friedlein Rudolf Fryderyk”. W Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, 235. Warszawa: PWN.

Ramlau-Klekowska, Krystyna. 1963. „Bibliografia zalecająca”. W Metodyka bibliograficzna. Poradnik dla autorów bibliografii specjalnych, red. H. Hleb-Koszańska, M. Dembowska i H. Sawoniak, 265–290. Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Ramotowska, Franciszka. 1992. „Sto lat ‘cenzury rządowej’ pod zaborem rosyjskim (1815–1915) – podstawy normatywne, instrumenty wykonawcze”. W Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. t. 1, red. J. Kostecki i A. Brodzk, 112–174. Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Rogala, Jan. 1972. „Skimborowicz Hipolit”. W: Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Triechel, 825. Warszawa: PWN.

Rowicka, Małgorzata. 2006. „Piśmiennictwo w systemie carskiej cenzury prewencyjnej w okresie popowstaniowym”. W Ludzie i książki. Studia historyczne, red. J. Kostecki, 233–269. Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Sadowska, Jadwiga. 2010. „Bibliografia i polityka w Polsce w latach 1946–1990”. W Niewygodne dla władzy. Ograniczenia wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. D. Degen i J. Gzella, 255–273. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Schnür-Pepłowski, Stanisław. 1896. Obrazy z przeszłości Galicji i Lwowa (1772–1858). cz. 2. Lwów: Księgarnia Gubrynowicza i Szmidta.

Siarczyński, Franciszek. 1968. Dziennik czynności urzędowych Księgozbioru Narodowego imienia Ossolińskich we Lwowie. Do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Z. Rzepa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Siarczyński, Franciszek. 1828. Obraz wieku panowania Zygmunta III., króla polskiego i szwedzkiego, czyli obraz stanu, narodu i kraju wystawiający: Religią, obyczaje, nauki, prawa i prawodawstwo, swobody szlachty, obieralność królów, swawolę możnowładzców, czyny duchowieństwa, stan wojska, handlu, rolnictwa, rzemiosł, pobory, monetę : ludzi znamienitych w obywatelstwie i rycerstwie, w naukach i sztukach, związki z państwami obcemi, przymioty i dzieje osobiste króla i jego rodziny. 1-2. Lwów: [s.n.].

Słodkowska, Elżbieta. 1991. „Informacja o bieżącej produkcji wydawniczej w Polsce na początku XIX w. (do 1830)”. W Instytucje – publiczność – sytuacje lektury. Studia z historii czytelnictwa. t. 3, red. J. Kostecki, 5–22. Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Suligowski, Adolf. 1931. Józef Szeliga Bieliński jego działalność i prace. Warszawa: Skł. gł. w Księgarni M. Arcta.

Szyndler, Bartłomiej. 1993. Dzieje cenzury w Polsce. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza.

Szreter, Piotr. 1991. „Import wydawnictw zakordonowych w latach 1897–1914 w świetle danych cenzury rosyjskiej”. W Instytucje – publiczność – sytuacje lektury. Studia z historii czytelnictwa. t. 3, red. J. Kostecki, 182–212. Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Świerkowski, Ksawery. 1927. „Karol Estreicher a cenzura rosyjska”. Silva Rerum 3 (10): 156–157.

Treichel, Irena.1955. „Niewydany tom trzeci ‘Bibliograficznych ksiąg dwojga’ Joachima Lelewela”. Przegląd Biblioteczny 23(2): 145–147.

Tyrowicz, Marian. 1979. Prasa Galicji i Rzeczpospolitej Krakowskiej 1772–1850. Studia porównawcze. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Więk, Aleksandra. 2011. „Krakowskie publikacje zakwestionowane przez cenzurę carską w latach 1865–1904”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 9: 219–237.

Zalewski, Antoni. 1916. „Cenzura warszawska przed Jankuliem i za Jankulia”. Tygodnik Ilustrowany, Czerwiec 10.

Zdanowicz, Anna. 2008. „Unormować czytanie. O poradnikach lekturowych przełomu XIX i XX wieku”. W Komunikowanie i komunikacja na ziemiach polskich w latach 1795–1918, red. K. Stępnik, M. Rajewski, 239–250. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Znajomski, Artur. 2007. „Bariery polityczne w bibliografiach polskich po II wojnie światowej i ich przełamywanie”. W Książka ponad podziałam, red. A. Krawczyk, 113–126. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Żbikowska-Migoń, Anna. 1977. Książka naukowa w kulturze polskiego Oświecenia. Wrocław: PWN.

Folia Toruniensia

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2017-11-15

Jak cytować

Matczuk, A. (2017). Potyczki bibliografów z cenzurą w okresie zaborów. Folia Toruniensia, 17, 75–101. https://doi.org/10.12775/FT.2017.006
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 17 (2017)

Dział

Artykuły

Licencja

Teksty są publikowane w formule Open Access, na zasadach niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0).

This is a RoMEO green publisher.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 1744
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski
  • Українська
  • 日本語

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

bibliografia – cenzura XIX w., bibliografia – historia XIX w.

Make a Submission

Make a Submission
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa