Kompozycja typograficzno-wydawnicza podręczników lwowskiej firmy Kazimierza Stanisława Jakubowskiego (1868-1926)
DOI:
https://doi.org/10.12775/FT.2017.007Słowa kluczowe
Kazimierz Stanisław Jakubowski (1868-1926), Lwów, podręczniki szkolne, kompozycja typograficzna, kompozycja edytorskaAbstrakt
Badania nad książką obejmują wszystkie aspekty jej życia, czyli wytwarzanie, rozpowszechnianie i użytkowanie. Od XVI w. stopniowo ulegał ujednoliceniu zasób typograficzny drukarń, dlatego proponowano, by badając drukarstwo XIX w., wybierać do analizy wydawnictwa jednego typu, zwracać uwagę na oprawę, kompozycję typograficzną, ilustracje, ramę wydawniczą. Tematyka ta jest jednak rzadko podejmowana przez autorów, często na marginesie innych rozważań. Niniejszy artykuł jest zaledwie drobnym przyczynkiem do historii edytorstwa określonej formy książki. Omawia się w nim kształt typograficzno-wydawniczy podręczników publikowanych przez księgarnię nakładową Kazimierza Stanisława Jakubowskiego. Jego firma powstała we Lwowie pod koniec XIX w. i pracowała do 1939 r. Okres ten należy do tzw. „czasów przednowoczesnych”, kiedy bardzo często zadania drukarza i wydawcy wykonywała jedna osoba. Podręczniki produkowane przez firmę Jakubowskiego były bardzo wysoko oceniane przez współczesnych. W artykule przedstawiono wyniki analizy 61 podręczników. Badania potwierdzają, że w tamtym czasie drukarnie dysponowały już bardzo bogatym zasobem typograficznym. W publikacjach występowało pismo bardzo różnorodne pod względem kroju i wysokości, zawsze dostosowane do wieku ucznia i możliwości jego percepcji. Stosowano wiele stylów, układając teksty prozatorskie i poetyckie. Elementy strony były starannie rozplanowane. Szerokie arginesy, interlinia dodatnia oraz tzw. puste wiersze pozostawiały dużo przestrzeni niezadrukowanej, co sprzyjało czytaniu. Zaletą tych wydawnictw było także przejrzyste dzielenie tekstu na mniejsze jednostki i precyzyjne ich oznaczanie za pomocą nagłówków. Wśród składników ramy wydawniczej zwracają uwagę różnorodne załączniki. Książki zdobiły liczne ilustracje znanych artystów, były one w większości czarno-białe. Wymienione czynniki zapewne miały wpływ na wysoką ocenę książek Jakubowskiego, jak również to, że współpracował ze znakomitymi autorami i sam był sumiennym redaktorem.Bibliografia
Adamczyk, Danuta. 1996. Polskie społeczne placówki wydawnicze we Lwowie w dobie autonomii galicyjskiej. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Bibliografia Polska 1901–1939 [online], [dostęp 7 XI 2017]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bn.org.pl/katalogi-i-bibliografie/bibliografia-narodowa/bibliografia-polska-1901-1939.
Bringhurst, Robert. 2007. Elementarz stylu w typografii. Kraków: Design Puls.
Bułhak, Henryk. 1977. „Metoda typograficzna w badaniach nad dawną książką”. Biuletyn Poligraficzny 2: 39–51.
Druździel, Mieczysław, Fijałkowski, Tadeusz. 1988. Zecerstwo. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Encyklopedia wiedzy o książce. 1971. Red. A. Birekenmajer i B. Kocowski i J. Trzynadlowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Fiszer, Ludwik. 1959. Wspomnienia starego księgarza. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.
Głombiowski, Karol. 1980. Książka w procesie komunikacji społecznej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Główny katalog komputerowy BN [online], [dostęp 20 VII 2016]. Dostępny w World Wide Web: http://alpha.bn.org.pl/.
Kalisz, Barbara. 1997. Słownik wydawcy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
Kiliańczyk-Zięba, Justyna. 2015. Sygnety drukarskie w Rzeczypospolitej
XVI wieku. Kraków: Societas Vistulana.
Kocot, Anna. 2013. „Zagadnienia kształtu typograficznego w badaniach dawnej książki”. Terminus 15(2): 151–165.
Kocot, Anna. 2015. Artyści „czarnej sztuki”, Kraków: Biblioteka Jagiellońska, Księgarnia Akademicka.
Konopka, Maria. 1999. „Ruch księgarsko-wydawniczy w latach autonomii”. W Kraków–Lwów. Książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku. t. 4, red. J. Jarowiecki, 22–33. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Łopieński, Henryk. 1926. „Ś.p. Kaźmirz Stanisław Jakubowski”, wyd. Związek Księgarzy Polskich. Przegląd Księgarski 12(21): 401–402.
Maleczyńska, Kazimiera. 1987. Książki i biblioteki w Polsce okresu zaborów. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Ocieczek, Renarda. 1990. „O różnych aspektach badań literackiej ramy wydawniczej w książkach dawnych”. W O literackiej ramie wydawniczej w książkach dawnych, red. R. Ocieczek, 7–19. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Podchorodecki, Leszek. 1993. Dzieje Lwowa. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Podręczniki szkolne i dzieła naukowe K.S. Jakubowskiego, spółki z ogr. odp. 1929. Lwów: K. S. Jakubowski.
Polski Słownik Biograficzny. 1962–1964. Red. K. Lepszy. t. 10. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Sierotwiński, Stanisław. 1970. Słownik terminów literackich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Słodkowska, Elżbieta. 1978. „Problematyka badań nad historią książki polskiej XIX w.” Studia o Książce 8: 69–80.
Słownik pracowników książki polskiej. 1972. Red. I. Treichel. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Smolik, Przecław. 1922. Druk i książka. Kraków: Muzeum Przemysłowe im. A. Baranieckiego.
Smolik, Przecław. 1926. Książka i drukarz, Warszawa: Drukarnia „Rola”.
Sowiński, Janusz. 1982. Sztuka typograficzna Młodej Polski. Wrocław: Ossolineum.
Sowiński, Janusz. 1988. Polskie drukarstwo. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szydłowska, Agata i Misiak, Marian. 2015. Paneuropa, Kometa, Hel. Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Trojanowski, Edward. 1915. Odrodzenie rzemiosła polskiego, Warszawa: Towarzystwo Zdobnictwo.
Wójcik, Ewa. 2012. „Kazimêž Stanislav Âkubovs’kij – l’vivskij vidavec’ šdručnikiv”. Visnik L’vivs’kogo Universitetu. Seriâ Knigoznavstvo, Bibliotekoznavstvo ta Informacijni Tehnologiï 7: 54–64.
Wójcik, Ewa. 2013. „Podręczniki szkolne i opracowania dydaktyczne w repertuarze wydawców lwowskich dwudziestolecia międzywojennego”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 11: 163–175.
Żbikowska-Migoń, Anna. 2009. „O potrzebie badań nad kształtem edytorskim polskiej książki naukowej XVIII–XIX wieku z perspektywy funkcjonalności publikacji”. W Od książki dawnej do biblioteki wirtualnej – przeobrażenia bibliologii polskiej, red. D. Degan i M. Fedorowicz, 165–186. Toruń: Wydawnictwo Naukowe
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Teksty są publikowane w formule Open Access, na zasadach niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0).

Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1432
Liczba cytowań: 0