Biuletyn Polskiej Misji Historycznej

W artykule omówiono twórczość autobiograficzną Daniela Chodowieckiego (1726–1801), jednego z najpopularniejszych europejskich artystów grafików drugiej połowy XVIII wieku. Urodzony w wielokulturowym Gdańsku, większość dorosłego życia spędził w Berlinie za czasów panowania Fryderyka II Wielkiego. Tam też pełnił funkcję dyrektora Akademii Sztuk, która działała wówczas jako organizacja zrzeszająca artystów i wspierająca rozwój sztuk pięknych. W pamięci potomnych utrwalił się jako bystry obserwator otaczającego świata, osoba o nieocenionym talencie ilustratorskim.

Artykuł jest próbą analizy biografii Chodowieckiego na podstawie zapisków w jego dzienniku z podroży do Gdańska w roku 1773 oraz wybranej korespondencji z rodziną i przyjaciółmi z lat 1736–1786. Został w nim szczegółowo omówiony życiorys artysty, począwszy od rozważań na temat jego francusko-polsko-niemieckiego pochodzenia, międzynarodowej kariery, skończywszy na informacjach na temat jego imponującej działalności artystycznej. Istotną cześć przyczynku stanowi również analiza zapisków samego dziennika oraz kilku wybranych, towarzyszących mu rysunków, pod kątem postrzegania przez artystę nie tylko siebie samego, ale też innych. Chodowiecki ze zdumiewającą dokładnością uwiecznił w swoich pracach gdańskie środowisko mieszczańskie i patrycjuszowskie, bardzo zróżnicowane w tym czasie etnicznie i kulturowo. Jego prace stanowią ciekawy obraz osiemnastowiecznej gdańskiej rzeczywistości. Odzwierciedlają ówczesne różnice w poglądach politycznych, czy zwyczajach. W artykule omówione zostały wybrane listy artysty, analizowane pod kątem języka, jakiego używał Chodowiecki w korespondencji prywatnej oraz w kontaktach związanych z interesami wydawniczymi.

Analiza dziennika oraz korespondencji Daniela Chodowieckiego pozwala na pewne przypuszczenia co do poczucia tożsamości narodowej artysty. Prusy były bliskie jego sercu. W tym kraju spędził większość swojego życia, założył rodzinę oraz odniósł niezwykły sukces. Nie zapomniał jednak o tym, skąd pochodził i gdzie przyszło mu się wychowywać, co znalazło wyraz w wielu pracach poświęconych tematyce polskiej.

Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources

Daniel Chodowiecki. Briefwechsel zwischen ihm und seinen Zeitgenossen, ed. by Ch. Steinbrucker, (1919).

Daniel Chodowiecki. Die Reiss von Berlin nach Danzig, ed. by W. Geisemeier, 2 (1994).

Daniela Chodowieckiego dziennik z podróży do Gdańska z 1773 roku ed. by M. Paszylka, (2002).

Franke W., Daniel Chodowieckis Kunstlerfahrt nach Danzig im Jahre 1773. Des Kunstler Tagebuch diser Reiss in deutscher ubertragung und Skizzenbuch in getreuer Nachbildung mit einer Einleitung, (1919).

Oettingen W. v., Von Berlin nach Danzig. Eine Kunsterfahr im 1773 Jahre von Daniel Chodowiecki. 108 Lichtdrucke nach dem Originalen in der Konigl. Akademie der Kunste in Berlin, (1895).

Literatura / Literatur / Literature

Askenazy S., Gdańsk a Polska, (2001).

Badstubner-Groger S., Der Anteil Daniel Chodowiecki am Bildprogramm des Französischen Domes in Berlin, in: Chodowiecki und die Kunst der Aufk lärung in Polen und Preussen, ed. by H. Rother, A. Ryszkiewicz, (1986), p. 75–97.

Bem K., The world is not big enough: the Vernezobre family in the refuge, “Proceedings

of the Huguenot Society of Great Britain and Ireland”, 28, 2, (2004), p. 187–198.

Bilder aus der Brandenburg-Prussischen Geschichte Radierungen D. Chodowiecki, ed. by G. Voss, (1907).

Bogucka M., Migracje bałtyckie a Gdańsk u progu ery nowożytnej (XVI–XVIII), „Zapiski Historyczne”, 52 (1987), p. 79–94.

Boniecki A., Herbarz Polski, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, 1, 3 (1900).

Chodowiecki Ilustration zu den deutschen Klassikernn, ed. by D. Chodowiecki, P. Landau (1914).

Cieślak E., Charakterystyka okresu 1655–1815, in: Historia Gdańska, ed. by E. Cieślak, 3, 2: 1793–1815 (1993), p. 230–232.

Daniel Chodowiecki, 64 reprodukcje, ed. by W. Zawadzki, A. Ryszkiewicz, (1953).

Dzieje Gdańska, ed. by E. Cieślak, Cz. Biernat, (1975).

Grzybkowska T., Artyści i patrycjusze Gdańska, (1996).

Historia sztuki 1000–2000, ed. by A. Merot, (1998).

Kraushar A., Daniel Chodowiecki. Jego sceny dziejowe polskie oraz wizerunki królów, wodzów, dygnitarzy, uczonych i typów ludowych polskich rytowany na schyłku XVIII wieku, (1930).

Kruszewski E.S., Daniel Chodowiecki w skandynawskich leksykonach, “Acta Cassubiana”, 1 (1999), p. 361–367.

Piwowarski K., Dzieje Gdańska w zarysie, (1997).

Prajer W., Katalog rycin Daniela Chodowieckiego znajdujących się w Muzeum Narodowym w Krakowie, (1905).

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, ed. by F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, 1 (1880).