Acta Universitatis Nicolai Copernici Pedagogika
Normatywność pedagogiki chrześcijańskiej w świetle pytań o jej empiryczne podstawy
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_PED.2018.014
Abstrakt
Problem normatywności w pedagogice wynika wprost ze struktury tej dyscypliny wiedzy. Wbrew obiegowym opiniom, formułowanie celów wychowania wcale nie musi przekreślać możliwości ich empirycznego uzasadniania. Należy bowiem odróżniać normatywność na płaszczyźnie metateoretycznej od normatywności na płaszczyźnie teoretycznej. Brak tego odróżnienia sprawia, że pedagogice chrześcijańskiej przypisuje się apodyktyczny sposób uzasadniania norm wychowania. Faktycznie w historii pedagogika ta była tak uprawiana. Statyczne koncepcje inspiracji chrześcijańskiej zostały z czasem zastąpione dynamicznymi. Poszukiwanie empirycznych sposobów uzasadniania norm wychowania w pedagogice chrześcijańskiej dokonało się dzięki nowym, fenomenologicznym ujęciom doświadczenia. Bezpośredni impuls do zmiany orientacji z nieempirycznej na empiryczną oferują współczesne rozważania metaetyczne. Łączą one kwestie aksjologiczne z ontologicznymi. Normy wychowania postulowane w pedagogice chrześcijańskiej mogą mieć zatem empiryczne podstawy.
Problem normatywności w pedagogice wynika wprost ze struktury tej dyscypliny wiedzy. Wbrew obiegowym opiniom, formułowanie celów wychowania wcale nie musi przekreślać możliwości ich empirycznego uzasadniania. Należy bowiem odróżniać normatywność na płaszczyźnie metateoretycznej od normatywności na płaszczyźnie teoretycznej. Brak tego odróżnienia sprawia, że pedagogice chrześcijańskiej przypisuje się apodyktyczny sposób uzasadniania norm wychowania. Faktycznie w historii pedagogika ta była tak uprawiana. Statyczne koncepcje inspiracji chrześcijańskiej zostały z czasem zastąpione dynamicznymi. Poszukiwanie empirycznych sposobów uzasadniania norm wychowania w pedagogice chrześcijańskiej dokonało się dzięki nowym, fenomenologicznym ujęciom doświadczenia. Bezpośredni impuls do zmiany orientacji z nieempirycznej na empiryczną oferują współczesne rozważania metaetyczne. Łączą one kwestie aksjologiczne z ontologicznymi. Normy wychowania postulowane w pedagogice chrześcijańskiej mogą mieć zatem empiryczne podstawy.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Babini, Ellero. „Doświadczenie chrześcijańskie a teologia duchowości”. W: Antonio M. Sicari, Życie duchowe chrześcijanina, 7–83. Poznań: Pallottinum, 1999.
Bagrowicz, Jerzy. Edukacja religijna współczesnej młodzieży. Źródła i cele. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2000.
Boczar, Michał. „Wartości ukierunkowujące edukację – na przykładzie wybranych doktryn pedagogicznych. Studium preparacyjne”. W: Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, red. Teresa Kukołowicz, Marian Nowak, 149–164. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1997.
Bronk, Andrzej. „Czy pedagogika jest nauką autonomiczną?”. W: W trosce o integralne wychowanie, red. Marian Nowak, Tomasz Ożóg, Alina Rynio, 47–76. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2003.
Chyrowicz, Barbara. „Metaetyka”. W: Encyklopedia katolicka, t. 12, red. Eugeniusz Ziemann i in., kol. 612–614. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2008.
Czeżowski, Tadeusz. „Etyka jako nauka empiryczna”. W: tenże, Odczyty filozoficzne, 59–67. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1958.
Erlinghagen, Karl. „Normative Pädagogik”. W: Lexikon der Pädagogik, t. 3, red. Heinrich Rombach, 230–231.
Feifel, Erich. „Die Bedeutung der Erfahrung für Religiöse Bildung und Erziehung”. W: Handbuch der Religionspädagogik. Band 1. Religiöse Bildung und Erziehung. Theorie und Faktoren, red. Erich Feifel, Robert Leuenberger, Günter Stachel, Klaus Wegenast, 86–107. Zürich–Einsiedeln–Köln: Gütersloher Verlagshaus Gerd Mohn Benziger Verlag, 1973.
Flitner, Wilhelm. Systematische Pädagogik. Versuch eines Grundrisses zur Allgemeinen Erziehungswissenschaft. Breslau: Ferdinand Hirt, 1933.
Folkierska, Andrea. „Etyczność a moralność w kontekście pytań o pedagogikę krytyczną”. Kwartalnik Pedagogiczny 2 (1992): 5–17.
Fritzhand, Marek. „Etyka a pedagogika”. W: Nauki filozoficzne współdziałające z pedagogiką, red. Bogdan Suchodolski, 243–277. Warszawa: „Nasza Księgarnia”, 1966.
Gnitecki, Janusz. „Ontologiczne i aksjologiczne wyzwania współczesnej pedagogiki”. W: Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, red. Teresa Kukołowicz, Marian Nowak, 197–218. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1997.
Grobler, Adam. Metodologia nauk, Kraków: Wydawnictwo Aureus – Wydawnictwo Znak, 2006.
Hajduk, Zygmunt. Ogólna metodologia nauk. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2005.
Herbart, Jan F. Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1912.
Herbart, Jan Fryderyk. „Zarys wykładów pedagogicznych”. W: tenże, Pisma pedagogiczne, 23–182. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1967.
Homplewicz, Janusz. Pedagogika i etyka (zarys etyki pedagogicznej). Rzeszów: Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, 2009.
Horowski, Jarosław. „Paedagogia perennis” w dobie postmodernizmu. Wychowawcze koncepcje o. Jacka Woronieckiego a kultura przełomu XX i XXI wieku. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2007.
Horowski, Jarosław. Wychowanie moralne według pedagogiki neotomistycznej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015.
Jakubiak, Krzysztof. „Rozumienie «teorii wychowania» w polskiej myśli pedagogicznej XIX i początków XX wieku”. W: Z problematyki metodologicznej teorii wychowania, red. Andrzej Tchorzewski, 7–14. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy, 1992.
Kamiński, Stanisław. Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1992.
Konecki, Krzysztof T. Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
Kowalik, Krzysztof. Funkcja doświadczenia w teologii. Próba oceny teologiczno-metodologicznej dyskusji we współczesnej literaturze niemieckojęzycznej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2003.
Kubinowski, Dariusz. „Od poznawania do zmieniania. Czy «zwrot pedagogiczny» w praktykach badawczych nauk społecznych?”. W: Praktyka badań pedagogicznych, red. Teresa Bauman, 53–60. Kraków: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2013.
Kubinowski, Dariusz, Marian Nowak. „Wstęp”. W: Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, red. Dariusz Kubinowski, Marian Nowak, 7–14. Kraków: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2006.
Kunowski Stefan, Podstawy współczesnej pedagogiki. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2000.
Leś, Tomasz. „Filozofia a pedagogika. Czy jest możliwa pedagogika bez norm?”. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 2 (2011): 47–57.
Magier, Piotr. „Pedagogika ogólna w strukturze nauk pedagogicznych”. W: U podstaw tożsamości pedagogiki. Wielowymiarowość – biografistyka – historia, red. Ryszard Skrzyniarz, Ewa Smołka, Stanisława Konefał, 31–49. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012.
Maritain, Jacques. Moral Philosophy. An Historical and Critical Survey of the Great Systems. London: Geoffrey Bles, 1964. Milerski, Bogusław. „Edukacja a religia. Rys historyczny”. W: Elementy pedagogiki religijnej, red. tenże, 59–92. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1998.
Morszczyńska, Urszula. Normy w pedagogice. Aksjologiczne i metodologiczne wyznaczniki statusu zdań o powinnościach. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2009.
Nawroczyński, Bogdan. „Wstęp. Życie i dzieło filozofa i pedagoga”. W: Jan Fryderyk Herbart, Pisma pedagogiczne, XI–LXXII. Wrocław–Warszawa– –Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1967.
Nawroczyński, Bogdan. Życie duchowe. Zarys filozofii kultury. Kraków, Warszawa: Księgarnia Wydawnicza F. Pieczątkowski i Ska, 1947.
Nowak, Marian. „Modele uprawiania filozofii wychowania. Filozofia stosowana a filozofia wychowania”. W: Personalistyczny wymiar filozofii wychowania, red. Anna Szudra, Katarzyna Uzar, 77–97. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2009.
Nowak, Marian. „Norma (etyczna)”. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3, red. Tadeusz Pilch, 696–699. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2004.
Nowak, Marian. „Od kontestacji do powrotu problematyki aksjologicznej i teleologicznej w pedagogice ogólnej”. W: Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, red. Teresa Kukołowicz, Marian Nowak, 33–43. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1997.
Nowak, Marian. „Osoba i wartość w pedagogice ogólnej”. W: Antropologiczna pedagogika ogólna, red. Marian Nowak, Piotr Magier, Iwona Szewczak, 41–56. Lublin: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej GAUDIUM, Wydawnictwo KUL, 2010.
Nowak, Marian. „O specyfice podejścia pedagogiki ogólnej do problemów praktyki i teorii pedagogicznej”. W: Pedagogika ogólna. Dyskursy o statusie naukowym i dydaktycznym, red. Teresa Hejnicka-Bezwińska, 265–289. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2011.
Nowak, Marian. „Pedagogika chrześcijańska: jej podstawy, rozwój i aktualny stan”. Rocznik Pedagogiczny 27 (2004): 37–58.
Nowak, Marian. „Pedagogika personalistyczna”. W: Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, red. Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski, 232–247. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
Nowak, Marian. Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2000.
Nowak, Marian. Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008.
Podgórecki, Adam. Charakterystyka nauk praktycznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.
Rynio, Alina. Integralne wychowanie w myśli Jana Pawła II. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004.
Scheler, Max. Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik. Neuer Versuch der Grundlegung eines ethischen Personalismus. Halle: Verlag von Max Niemeyer, 1916.
Schulz, Roman. „O statusie i zadaniach aksjologii pedagogicznej”. W: Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, red. Teresa Kukołowicz, Marian Nowak, 23–31. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1997.
Schulz, Roman. „Refleksje o tożsamości pedagogiki”. W: Ewolucja tożsamości pedagogiki, red. Henryka Kwiatkowska, 100–105. Warszawa: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Instytut Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1994.
Soldenhoff, Stanisław. „O empiryzmie w etyce”. Etyka 2 (1967): 69–73. Soldenhoff, Stanisław. Wprowadzenie do etyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
Sośnicki, Kazimierz. Pedagogika ogólna. Toruń: Księgarnia Naukowa T. Szczęsny, 1949. Standish, Paul. „Dlaczego nie powinniśmy mówić o pedagogice jako nauce?”. Kwartalnik Pedagogiczny 4 (2004): 5–26.
Starnawski, Witold. Prawda jako zasada wychowania. Podstawy pedagogii personalistycznej w nawiązaniu do myśli Karola Wojtyły – Jana Pawła II. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2008.
Stróżewski, Władysław. „Doświadczenie i interpretacja”. W: Servo Veritatis. Materiały sesji naukowej poświęconej myśli Karola Wojtyły – Jana Pawła II. Uniwersytet Jagielloński, Kraków 16–17 listopada 1984, red. tenże, 261– –281. Kraków, Warszawa: Uniwersytet Jagielloński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
Styczeń, Tadeusz. „Doświadczenie człowieka i świadczenie człowiekowi (Kardynał Karol Wojtyła jako filozof-moralista)”. Znak 3 (1980): 263–274. Styczeń, Tadeusz, Stanisław Kamiński, „Doświadczalny punkt wyjścia etyki”. W: Tadeusz Styczeń, W drodze do etyki. Wybór esejów z etyki i o etyce, 39–73. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1984.
Suchodolski, Bogdan. „Pedagogika ideałów i pedagogika życia”. Kwartalnik Pedagogiczny 2 (1957): 3–40. Suchodolski, Bogdan. Wychowanie dla przyszłości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960.
Śliwerski, Bogusław. „Cztery orientacje badawcze w teoriach wychowania”. W: Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, red. Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski, 28–50. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Śliwerski, Bogusław. Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012.
Waga, Leszek. „Analiza porównawcza podstaw metodologicznych pedagogiki i pracy socjalnej”. W: U podstaw tożsamości pedagogiki. Wielowymiarowość – biografistyka – historia, red. Ryszard Skrzyniarz, Ewa Smołka, Stanisława Konefał, 103–121. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012.
Wiśniewski, Ryszard. „Doświadczenie aksjologiczne a teorie etyczne w koncepcji Tadeusza Czeżowskiego”. W: Człowiek i wartości moralne. Studia z dziejów polskiej niezależnej myśli etycznej, red. Zdzisław J. Czarnecki, Stanisław Soldenhoff, 259–287. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1989.
Wiśniewski, Ryszard. „O możliwościach recepcji etyki empirycznej Tadeusza Czeżowskiego”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno- -Społeczne. Filozofia 13 (1991): 7–21.
Wojtyła, Karol. „Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach systemu Maxa Schelera”. W: tenże, Zagadnienie podmiotu moralności, 11–128. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1991.
Wojtyła, Karol. „Problem doświadczenia w etyce”. Roczniki Filozoficzne 2 (1969): 5–24. Wolsza, Kazimierz. Rola doświadczenia transcendentalnego w poznaniu filozoficznym. Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, 1999.
Wołoszyn, Stefan. „O uzasadnieniu norm pedagogicznych”. Przegląd Filozoficzny 3–4 (1949): 345–362.
Woroniecki, Jacek. „«Paedagogia perennis» (Św. Tomasz a pedagogika nowożytna)”. Przegląd Teologiczny 2–3 (1924): 143–160.
Woroniecki, Jacek. „Program pedagogiki integralnej”. W: tenże, Wychowanie człowieka. Pisma wybrane, 9–29. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1961.
Zaczyński, Władysław. „Raz jeszcze o statusie ontologiczno-metodologicznym pedagogiki”. Ruch Pedagogiczny 5–6 (1986): 11–19.
Zaczyński, Władysław. Rozwój metody eksperymentalnej i jej zastosowanie w dydaktyce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
Znamierowski, Czesław. Zasady i kierunki etyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957. Znamierowski, Czesław. „Norma aksjologiczna”. Przegląd Filozoficzny 3–4 (1949): 327–344.
ISSN 0208-5313 (print)
ISSN 2392-1242 (online)