Pamięć i sny. Kilka słów o śnieniu jako strategii narracyjnej w „Senniku polsko-żydowskim” Mariana Marzyńskiego i „Pamiętniku” Henryka Grynberga

Bożenna Sucharska

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AE.2020.012

Abstrakt


MEMORY AND DREAMS. ON DREAMING AS A NARRATIVE STRATEGY IN THE POLISH-JEWISH DREAMBOOK BY MARIAN MARZYŃSKI AND MEMOIR BY HENRYK GRYNBERG

 

A dream is considered to be a very specific medium through which a human being can discover their true self. This process of unveiling one’s most inner self can be documented using various means of recording. In The Polish-Jewish Dream-book, Marian Marzyński, a documentary filmmaker, uses writing to record and share his dreams with the audience. So does Henryk Grynberg in The Diary. Marzyński and Grynberg share not only Polish-Jewish identity, but also experiences of the Holocaust, life in Communist Poland, and anti-Semitism, the last of which fuelled their decisions to emigrate. Both authors, in their own way, interact and communicate with each other. Their dreams are narrative strategies, languages of memory in the exile.


 

 

PAMIĘĆ I SNY. KILKA SŁÓW O ŚNIENIU JAKO STRATEGII NARRACYJNEJW SENNIKU POLSKO-ŻYDOWSKIM MARIANA MARZYŃSKIEGO I PAMIĘTNIKU HENRYKA GRYNBERGA

 

Sen jest specyficznym medium, w którym człowiek niejako odkrywa siebie dla siebie. Odsłonięcie swego głębokiego „ja” może przybrać różną formę zapisu. Marian Marzyński, filmowiec-dokumentalista, sięga po pióro, by w Senniku polsko-żydowskim podzielić się tematami swych snów. Henryk Grynberg czyni to w Pamiętniku. Obu, filmowca-dokumentalistę i pisarza, łączy polsko-żydowska tożsamość, przeżycia związane z Zagładą, życie w gomułkowskiej Polsce i doświadczenie antysemityzmu, który był przyczyną ich emigracji. Obaj „rozmawiają ze swoją pamięcią”. Ich sny są strategiami narracyjnymi, szczególnym językiem pamięci na emigracji.

 


Słowa kluczowe


dream; memory; language; flashback; sen; pamięć; język; wspomnienie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Benjamin W., Sny, tłum. B. Baran, Warszawa 2017;

Błoński J., „Ja, sen wędrujący”, Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja 1973 nr 2;

Cyrulnik B., Ratuj się, życie wzywa, tłum. E. Kaniowska, Warszawa 2014;

Fromm E., Zapomniany język. Wstęp do rozumienia snów, baśni i mitów, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 1994;

Grynberg H., Pamiętnik, Warszawa 2011;

—, Pamiętnik, Wołowiec 2017;

—, Pamiętnik 2, Warszawa 2014;

—, Szkoła opowiadania, [w:] tegoż, Prawda nieartystyczna, Wołowiec 2002;

Iwasiów I., Słownik nieświadomości. Sny literackie po psychoanalizie, Teksty Drugie 1990 nr 1–2;

Jazdon M., Reportaże z pamięci. O rekonstruowaniu rzeczywistości minionej w filmach dokumentalnych Mariana Marzyńskiego, Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication 2012 wol. 11 nr 20;

Jedlicki J., Dzieje doświadczane i dzieje zaświadczane, [w:] Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Z. Stefanowska, J. Sławiński, Warszawa 1973;

Jerzak K., Between now and never: the writer’s old age in Sándor Márai’s and Henryk Grynberg’s autobiographical writings”, [w:] Jeszcze raz o starości z chorobą / On Ageing and Illness One More Time, red. H. Serkowska, M. Ganczar, Kraków 2019;

Kępiński A., Rytm życia, Kraków 2012;

Kochanowski J., Tren X, [w:] tegoż, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969;

Kuziak M., „Sen polski”: przypadek romantyków i nie tylko, Teksty Drugie 2016 nr 5;

Marzyński M., Kino–ja. Życie w kadrach filmowych, Kraków 2017;

—, Sennik polsko-żydowski, Warszawa 2005;

Miłosz Cz., Poezje, Warszawa 1983;

Niedźwieńska A., Pamięć autobiograficzna, [w:] Tożsamość człowieka, red. A. Gałdowa, Kraków 2000;

Owczarski W., Sennik polski. Literatura, wyobraźnia, pamięć, Gdańsk 2014;

Panas W., Pismo i rana. O literaturze polsko-żydowskiej, [w:] tegoż, Pismo i rana. Szkice o problematyce żydowskiej w literaturze polskiej, Lublin 1996;

Plisiecki J., Język filmu i jego mowa, Roczniki Kulturoznawcze 2010 t. 1;

The Polish Migration Review / Polski Przegląd Migracyjny 2017 nr 2;

Ricouer P., Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. J. Margański, Kraków 2012;

Sara Grynberg z wnukami Debbie i Adamem [fotografia], CBN Polona, https://fbc.pionier.net.pl/details/nnqghkZ [dostęp: 3.11.2018];

Tabaszewska J., Od literatury jako medium pamięci do poetyki pamięci. Kategoria pamięci kulturowej w badaniach nad literaturą, Pamiętnik Literacki 2013 z. 4;

Tekstualia. Palimpsesty Literackie Artystyczne Naukowe 2006 nr 3;

Treugutt S., Sny z premedytacją, Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja 1973 nr 2;

Zaleski M., Formy pamięci, Gdańsk 2004.




Bookmark and Share




ISSN 2084-3550 (print)
ISSN 2391-7911 (online)

Partnerzy platformy czasopism