Usuwanie i handel ludzkimi organami analiza zjawiska w ujęciu kryminologicznym i prawnoczłowieczym
DOI:
https://doi.org/10.21784/ZC.2025.005Słowa kluczowe
handel narządami ludzkimi, handel ludźmi, nowe formy handlu ludźmi, prawa człowiekaAbstrakt
Usuwanie i handel organami ludzkimi, jako jedna z form handlu ludźmi, stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń występujących we współczesnym świecie. Celem artykułu jest kompleksowe przedstawienie tego procederu jako zjawiska pokrewnego względem handlu ludźmi. Poczyniona w artykule dychotomiczna analiza - dotycząca perspektywy kryminologicznej i praw człowieka - dowodzi słuszności stwierdzenia, że usuwanie i handel ludzkimi organami jest niebezpieczeństwem o charakterze ogólnoświatowym, naruszającym jednocześnie prawa człowieka i jego podstawowe wolności.
Bibliografia
Legal acts, agreements and other documents of international law:
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyjęta 10 grudnia 1948 r. w Paryżu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ (Universal Declaration of Human Rights adopted by the UN General Assembly in Paris on 10 December 1948).
Konwencja Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona 4 listopada 1950 r. w Rzymie, zmieniona następnie Protokołami nr 3,5 i 8, oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz. U. /Journal of Laws/ 1993 No. 61, item 284) (Council of Europe Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms done at Rome on 4 November 1950, as amended by Protocols Nos. 3, 5 and 8, and supplemented by Protocol No. 2)
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. /Journal of Laws/ 1977 No. 38, item 167) (International Covenant on Civil and Political Rights, opened for signature at New York on 19 December 1966).
Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine: Convention on Human Rights and Biomedicine (CETS 164), Oviedo, 4.IV.1997.
Additional Protocol to the Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine, on the Prohibition of Cloning Human Beings (CETS 168), Paris, 12.I.1998.
Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r. (Dz.U. /Journal of Laws/ of 2005 No. 18, item 160) (United Nations Convention against Transnational Organized Crime, adopted by General Assembly of 15 November 2000).
Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r. (Dz.U. /Journal of Laws/ 2005 No. 18, item 158) (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons Especially Women and Children, supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime, adopted by the United Nations General Assembly on 15 November 2000).
Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne w dniu 20 grudnia 2004 r. w sprawie raportu Trzeciego Komitetu, 59/156 dotycząca zapobiegania, zwalczania i karania handlu narządami ludzkimi (Resolution adopted by the General Assembly on 20 December 2004 [on the report of the Third Committee (A/59/494)]. 59/156 Preventing, combating and punishing trafficking in human organs, A/59/494.).
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. /Journal of Laws/ 2005 No. 169 item 1411) (Act of 1 July 2005 on the collection, storage and transplantation of cells, tissues and organs).
The Declaration of Istanbul on Organ Trafficking and Transplant Tourism (2008 Edition) (https://www.declarationofistanbul.org/images/documents/doi_2008_English.pdf)
Council of Europe Convention against Trafficking in Human Organs (CETS 216), Santiago de Compostela, 25.III.2015.
Charter of Fundamental Rights of the European Union (OJ 2012/C 326/02, p. 389).
Judgments of the European Court of Human Rights
ECtHR judgment of 7.1.2010, 25965/04, Rantsev v. Cyprus and Russia.
ECtHR judgment of 8.2.2012, 18968/07 V.C. v. Slovakia.
ECtHR judgment of 12.9.2012, 29518/10, N.B. v. Slovakia.
Monographs
Jasudowicz T., Lubiszewski M., Prawa człowieka i ich ochrona, (eds.) B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, 1st edn, Wydawnictwo “Dom Organizatora”, Toruń 2005.
Krzywoń A., Prawa człowieka. Seria akademicka., (eds.) W. Brzozowski, A. Krzywoń, M. Wiącek, 4th edn, Wolters Kluwer, Warszawa 2023
Articles
Antosiak P., Handel ludźmi. Współczesne oblicze niewolnictwa, [in:] Libertas Religiosa, No. 2(2023), pp. 14–28
Budiani-Saberi DA, Delmonico FL (2008). Organ trafficking and transplant tourism: a commentary on the global realities, [in:] American Journal of Transplantation. 8 (5):925–29. doi: 10.1111/j.1600-6143.2008.02200.x.
Guzik-Makaruk E.M., Przestępczość okołotransplantacyjna, [in:] Kryminologia - Stan i perspektywy rozwoju, ed. K. Zając, Warszawa 2019, pp. 736–737.
Klebeko B., Handel ludźmi jednym z największych współczesnych zagrożeń dla realizacji idei praw człowieka, [in:] M. Jabłoński, T. Jurczyk, P. Gutierrez (eds.), Międzynarodowa ochrona praw człowieka – współczesne problemy na świecie, Wrocław 2015, pp. 23–46
Lasocik Z., Handel ludźmi – aspekty społeczne i prawne, [in:] Studia Socjologiczne, 2007, No. 4/2007, pp. 31–57.
Malinowska I., Profil sprawców handlu ludźmi, [in:] Handel ludźmi przestrzeń prawnokarna i kryminalistyczno-kryminologiczna, (eds.) P. Łabuz, I. Malinowska, M. Michalski, T. Safjański, Warszawa 2017, pp. 151–171
Meyer S., Trafficking in Human Organs in Europe: A Myth or an Actual Threat?, [in:] European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice 14(2), Brill Nijhoff, Leiden 2006, pp. 208–229.
Obokata T., Trafficking of Human Beings as a Crime against Humanity: Some Implications for the International Legal System [in:] International and Comparative Law Quarterly, 2005, vol. 54, No. 2, pp. 445–457.
Rijken, C. R. J. J., & de Volder, E. J. A., The European Union’s struggle to realize a human rights-based approach to trafficking in human beings: A call on the EU to take THB-sensitive action in relevant areas of law. [in:] Connecticut Journal of International Law, 25(49), 2010, pp. 49–80.
Smoleń E., Ścieranka M. et al., Aspekty finansowe i prawne związane z transplantacją w opinii studentów z uwzględnieniem czynników socjodemograficznych, “Problemy Pielęgniarstwa” 2018, vol. 28, No. 1, pp. 65–69.
Stec T., Handel organami ludzkimi – problem nadal aktualny. [in:] Tarnowskie Studia Teologiczne 1, pp. 83–97.
Tazeen J. H., Organ Trafficking: Global Solutions for a Global Problem, American Journal of Kidney Diseases, Volume 54, Issue 6, 2009, pp. 1145–1157.
Wedeł-Domaradzka A., Prawnokarne aspekty obrotu komórkami, tkankami i narządami w świetle prawa polskiego w kontekście prawa międzynarodowego, [in:] J. Janikowski, R. Krajewski (eds.), Aktualne zagadnienia pozakodeksowego prawa karnego i prawa wykroczeń, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2019, pp. 139–151.
Online sources
https://www.globalhealthrights.org/n-b-v-slovakia/ (accessed 28 March 2024).
https://www.globalhealthrights.org/v-c-v-slovakia/ (accessed 28 March 2024).
Interpelacja nr 24248 do ministra zdrowia w sprawie nielegalnego handlu narządami ludzkimi, https://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/546BC040 (accessed 31 March 2024).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Lidia Lijewska, Paulina Wypij
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 152
Liczba cytowań: 0