Tryb zmiany konstytucji polskich z 1921 i 1935 r. – geneza, interpretacja, praktyka
DOI:
https://doi.org/10.12775/TSP-W.2021.003Abstrakt
W styczniu 1919 r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego, którego naczelnym zadaniem było przygotowanie i uchwalenie konstytucji. Konstytucja została ostatecznie uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 17 marca 1921 r., stąd przeszła do historii jako Konstytucja marcowa. Duży wpływ na rozwiązania konstytucyjne wprowadzone do polskiej ustawy zasadniczej miały wzorce francuskiej konstytucji z roku 1875. Konstytucja wprowadzała system parlamentarno-gabinetowy. Nowelizacja konstytucji dokonana w sierpniu 1926 r. była odpowiedzią na krytykę dotychczasowego modelu konstytucyjnego i zmierzała do zwiększenia kompetencji władzy wykonawczej. Konstytucja marcowa została ostatecznie zastąpiona przez nową ustawę konstytucyjną z 23 kwietnia 1935 r. Nowa ustawa zasadnicza, zwana Konstytucją kwietniową, była wyrazem dążenia obozu rządowego do dalszego wzmocnienia władzy wykonawczej i centralizacji kluczowych kompetencji w urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie procedur zmian ustawy zasadniczej przyjętych w polskich konstytucjach okresu międzywojennego.
Bibliografia
Ajnenkiel, A. (1968). Koncepcje zmiany konstytucji marcowej przed przewrotem majowym, w Czasopismo Prawno-Historyczne, nr 1 (19), s. 135-164.
Ajnenkiel, A. (1975). Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Ajnenkiel, A. (2001). Konstytucje Polski 1791–1997, Warszawa: Wydawnictwo Rytm.
Burda, A. (1983). Konstytucja marcowa, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Chmurski, A. (1935). Nowa Konstytucja, Warszawa: Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa.
Cybichowski, Z. (1927). Encyklopedia podręczna prawa publicznego (konstytucyjnego, administracyjnego i międzynarodowego), t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.
Czajowski, J. (2015). Ku Konstytucji kwietniowej (23 kwietnia 1935 r.). Próba syntezy, w A. Kulig (red.), Na drodze ku Konstytucji kwietniowej. Szkice, Kraków: Oficyna Wydawnicza Abrys, s. 164.
Dubanowicz, E. (1926). Rewizja Konstytucji, Poznań: Wielkopolska Księgarnia Nakładowa K. Rzepeckiego.
Gdulewicz, E. (2009). Wiesław Skrzydło o ustroju politycznym Francji. Prace wybrane, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Gdulewicz, E., Gwiżdż, A., Witkowski, Z. (1990). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1935 r., w M. Kallas (red.), Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, Warszawa: PWN, s. 146–151.
Górecki, D. (1992). Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej i rządu w ustawie konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 r., Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Grzybowski, K. (1948). Ustrój Polski współczesnej. 1944–1948, Kraków: Spółdzielnia Pracy i Użytkowników „Czytelnik”.
Jaworski, W.L. (1921). Konstytucja z dnia 17 marca 1921. Prawo polityczne od 2 października 1919 do 4 lipca 1921, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Komarnicki, W. (1922). Polskie prawo polityczne (Geneza i system), Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Komarnicki, W. (1934). Ustrój państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Komarnicki, W. (1937). Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Wilno: Polska Drukarnia Świt.
Krukowski, S. (1977). Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r., Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Krukowski, S. (1990). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r., w M. Kallas (red.), Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, Warszawa: PWN.
Kulesza, W.T. (1998). Tryb uchwalenia konstytucji kwietniowej (23 kwietnia 1935 r.), w M. Wyrzykowski (red.), Tryby uchwalenia polskich konstytucji, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, s. 55.
Kulig, A. (red.) (2015). Na drodze ku Konstytucji kwietniowej. Szkice, Kraków: Oficyna Wydawnicza Abrys.
Podoski, B. (1979). Prace nad Konstytucją kwietniową, w Niepodległość, t. 12, s. 184–198.
Rostocki, W. (2002). Pięćdziesiąt pięć lat mocy obowiązującej Konstytucji kwietniowej. Ustrój władzy państwowej w ustawie zasadniczej i w praktyce, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Rostworowski, M. (1922). Nasza Konstytucja, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Sarnecki, P. (2001). Konstytucja marcowa a rozwój konstytucjonalizmu polskiego, w Przegląd Sejmowy, nr 2, s. 21-39.
Trzciński, J. (2020). O projekcie Konstytucji państwa polskiego przygotowanym przez Komisję Sejmowo-Konstytucyjną Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego, w A. Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-Warzocha et al. (red.), Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej Profesora Andrzeja Szmyta, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 1423–1429.
Tusiński, P.A. (2008). Postępowanie ustawodawcze w Sejmie i w Senacie II Rzeczypospolitej 1919–1939. Prawo – zwyczaje – praktyka parlamentarna, Radom: Wydawnictwo Uniwersytetu Techniczno-Humanistycznego.
Twardowski, J. (1924). Ankieta o konstytucji z 17 marca 1921 r., in Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne, t. XXII, nr 1-12, s. 458-460.
Wojtacki, M. (2013). Prace Komisji Konstytucyjnej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej II kadencji (1928–1930), Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Znamierowski, Cz. (1935). Konstytucja styczniowa i ordynacja wyborcza, Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
Zubik, M. (2021). O udolności stanowienia ustawy zasadniczej. Rozważania w stulecie Konstytucji marcowej, w Przegląd Konstytucyjny, nr 2, s. 95-111.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Andrzej Szmyt
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1891
Liczba cytowań: 0
