Nauczyciele szkoły w Rogowie (pow. rypiński) – ofiary zbrodni pomorskiej 1939 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/TSB.2022.008Słowa kluczowe
nauczyciele, szkolnictwo, Publiczna Szkoła Powszechna w Rogowie, dwudziestolecie międzywojenne, II wojna światowa, zbrodnia pomorskaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie sylwetek pracowników Publicznej Szkoły Powszechnej w Rogowie w okresie dwudziestolecia międzywojennego oraz przedstawienie ich losów w pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej. Część z nich stała się ofiarami zbrodni pomorskiej 1939 r. W artykule opisano ich aresztowanie oraz okoliczności przetrzymywania i śmierci. W tekście znajdują się także informacje o upamiętnieniu zamordowanych nauczycieli.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy.
Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu, sygn. 4528.
Archiwum Państwowe w Toruniu.
Inspektorat szkolny w Toruniu 1920–1939, sygn. 268.
Archiwum Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Rogowie im. Henryka Napiórkowskiego.
Kronika Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Rogowie.
Archiwum rodzinne L. Tykarskiego.
Dekret ustalenia z dnia 13 listopada 1931 r. nr 2204.
Deutsches Rotes Kreuz Präsidium. Führungsstab, Aktz: S AE VII PZV.
Dyplom: Toruń, dnia 5 maja 1938 r.
Fotografie.
Wyciąg z wykazu stanu służby i kwalifikacyjnego Jana Tykarskiego.
Wybult F., Państwowe Gimnazjum Żeńskie im. Hetmanowej Reginy Żółkiewskiej w Płocku 1920–1932, Płock 1932.
Bochen Jan, Lewandowski Adam, „Ci, co nie zawiedli”. Toruńscy nauczyciele i pracownicy oświaty w latach wojny i okupacji hitlerowskiej 1939–1945: Martyrologia, Toruń 1984.
Drywa Danuta, Säuberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof (1939–1942), [Sztutowo] 2015.
Gałkowski Piotr, Eksterminacja ziemiaństwa powiatu toruńskiego, „Ziemia Dobrzyńska. Zeszyty historyczne dobrzyńskiego oddziału WTN” 2002, t. 8, s. 225–230.
Gałkowski Piotr, Zbrodnicza działalność Selbstschutzu w Ziemi Dobrzyńskiej jesienią 1939 roku, [w:] Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939–1945, red. Andrzej Szalkowski, Piotr Gałkowski, Rypin 2019, s. 35–66.
Gałkowski Piotr, Piotrowski Roman, Rogowo i okolice, Rypin–Rogowo 2000.
Kozłowski Narcyz, Tajny Związek Młodzieży Wiejskiej „Młody Las”, Gdańsk 1995.
Krajewski Błażej, Słownik biograficzny Polaków z Ziemi Dobrzyńskiej zamordowanych przez Niemców w latach 1939–1945, [w:] Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939–1945, red. Andrzej Szalkowski, Piotr Gałkowski, Rypin 2019, s. 550–745.
Krajewski Błażej, Straty osobowe kadry nauczycielskiej w powiatach Lipno i Rypin, [w:] Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939–1945, red. Andrzej Szalkowski, Piotr Gałkowski, Rypin 2019, s. 504–518.
Krajewski Błażej, 100-lecie szkoły w Rogowie [online] [dostęp 20 listopada 2022]. Dostępny w World Wide Web: https://www.facebook.com/media/set/?set=a.2183228081905964&type=3.
Krajewski Błażej, Olewińska Kamila, Krótka historia naszej szkoły [online] [dostęp 22 listopada 2022]. Dostępny w World Wide Web: https://sites.google.com/site/sprogowo/o-szkole?authuser=0.
Krajewski Mirosław, Eksterminacja nauczycieli ziemi dobrzyńskiej (b. powiaty Rypin i Lipno) w latach II wojny światowej 1939–1945, Ostrowite 1977.
Krajewski Mirosław, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej I, Rypin 2014.
Krajewski Mirosław, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej II, Rypin 2014.
Krajewski Mirosław, Przerwana lekcja: męczeństwo nauczycieli ziemi dobrzyńskiej w latach drugiej wojny światowej (1939–1945), „Rocznik Dobrzyński” 2009, t. 2, s. 143–197.
Krajewski Mirosław, Ziemia dobrzyńska w cieniu czerwonej gwiazdy: rok 1920, Rypin 2010.
Krajewski Mirosław, Ziemia dobrzyńska: kalendarium 965–2000. Tożsamość europejskiego regionu, Włocławek 2011.
Lewandowska Milena, Szkoła, do której warto powracać, Toruń 2019.
Mazanowska Izabela, Ceran Tomasz, Selbstschutz na Pomorzu Gdańskim i Kujawach (Selbstschutz Westpreussen), [w:] W cieniu Einsatzgruppen: Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940, red. Izabela Mazanowska, Tomasz Ceran, Marcin Przegiętka, Warszawa 2021, s. 15–115.
Olewińska Kamila, Krajewski Błażej, Henryk Napiórkowski (1883–1939) [online] [dostęp 20 listopada 2022]. Dostępny w World Wide Web: https://sites.google.com/site/sprogowo/o-szkole/patron/%C5%BCyciorys?authuser=0.
Palczewski Janusz, Pomorscy patroni placów i ulic (10) Stanisława Jaworska 1902–1939 – nauczycielka, harcerka, działaczka społeczna, „Nowości Dziennik Toruński”, 30.09.1994, s. 14.
Piotrowski Roman, Eksterminacja nauczycieli powiatu rypińskiego w pierwszych miesiącach okupacji 1939 roku, „Ziemia Dobrzyńska. Zeszyty historyczne dobrzyńskiego oddziału WTN” 2002, t. 8, s. 213–219.
Piotrowski Roman, Słownik biograficzny osób zamordowanych przez Niemców w latach 1939–1945 (ziemia dobrzyńska), [w:] Katalog zbrodni – Ziemia Dobrzyńska, red. Andrzej Szalkowski, Rypin 2010, s. 9–268.
Piotrowski Roman, Szkolnictwo byłego powiatu rypińskiego w latach 1918–1939, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie. Seria C: oświata i kultura” 1980, t. 3, s. 235–250.
Straty.pl [online] [dostęp 22 listopada 2022]. Dostępny w World Wide Web: https://straty.pl/szukaj-osoby.php.
Szalkowski Andrzej, Gwałty niemieckie na Polkach w okresie 1939–1945, [w:] Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej (byłe powiaty Lipno i Rypin) w latach 1939–1945, red. Andrzej Szalkowski, Piotr Gałkowski, Rypin 2019, s. 543–549.
Walczask Maria, Ludzie nauki i nauczyciele polscy podczas II wojny światowej, Warszawa 1995.
Welker Lesław J., Harcerz z toruńskich Wrzosów. Losy. Damazy Jaworski (1899–1940), nauczyciel, instruktor harcerski, społecznik, ofiara hitleryzmu, „Nowości Dziennik Toruński”, 24.02.2005, s. XII.
Welker Lesław J., Wspomnienie o Stanisławie Jaworskiej, zamordowanej 82 lata temu na Barbarce, „Nowości Dziennik Toruński”, 30–31.10.2021, s. 6.
Wicherek Bartłomiej, Stanisława Marianna Jaworska (1902–1939) – nauczycielka, harcerka, działaczka społeczna z Wrzosów, [w:] Słownik bibliograficzny powiatu toruńskiego, red. Maciej Krotofil, Waldemar Rozynkowski, Toruń 2022, s. 86–98.
Witkowski Antoni, Mordercy z Selbstschutzu, Warszawa 1986.
Zakrzewska Anna, Jaworski Damazy – nauczyciel, działacz harcerski, zamordowany więzień obozów hitlerowskich, [w:] Toruński słownik biograficzny, t. 7, red. Krzysztof Mikulski, Toruń 2014, s. 91–93.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Bartłomiej Wicherek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 117
Liczba cytowań: 0
