Główne idee polskiej typografii funkcjonalnej lat 20. XX wieku na wybranych przykładach

Abstrakt

Lata 20. XX w. na świecie to czas, kiedy rodzi się potrzeba stworzenia nowych założeń projektowania graficznego. Futurystyczna literatura i poezja wymuszają konieczność wykształcenia nowego układu typograficznego. Utylitaryzm sztuki, „logika maszyn”, funkcjonalizm, dialog między sztuką a współczesnością, standaryzacja czy mechanizacja – to hasła, wokół których prowadzona jest międzynarodowa dyskusja. W Rosji do głosu dochodzą przedstawiciele konstruktywizmu i suprematyzmu, w Niemczech rozwijana jest teoria Bauhausu i nowej typografii. Myśli te trafiają na podatny grunt w Polsce, gdzie koncepcja unizmu, „laboratoryjnej czystości” w zakresie artystycznych eksperymentów, a także typografii funkcjonalnej są jednymi z głównych założeń sztuki użytkowej, w tym plakatu. Lata 20. XX w. to także czas, kiedy dochodzi do krytyki nacjonalistycznych tendencji w sztuce, a ideałem człowieka staje się inżynier, który sam tworzy i dla którego tworzona jest sztuka. W Polsce myśli te żywo rozwijane są w środowisku osób skupionych wokół takich nazwisk, jak: Henryk Berlewi, Władysław Strzemiński czy Mieczysław Szczuka. To ich projekty typograficzne (m.in. Szósta, szósta <Buchumschlag> z 1926 r. Strzemińskiego, okładka almanachu „Albatros” z 1923 r., plakaty: Czy czytałeś już ostatni numer miesięcznika „Droga” z 1922/1924 r., Mały grajek z 1924 r., plakat wystawy w salonie automobilowym Austro – Daimler z 1924 r. Berlewiego, plakat do sztuki Hamlet z 1925 r. i sztuki Amnestji dla więźniów politycznych z 1926 r. Szczuki) stają się przykładem oraz wzorem plastycznym do naśladowania przez ówcześnie projektujących.

Przedmiotem badań prezentowanych w niniejszym tekście jest poznanie wiodących nazwisk w dziedzinie polskiej typografii funkcjonalnej lat 20. XX w., a także ich poglądów oraz teorii na temat projektowania graficznego. Celem zaś artykułu jest zaprezentowanie wybranych projektów typograficznych, które w bogatej literaturze przedmiotu są pomijane (np. twórczość Mieczysława Szczuki) lub zastępowane innymi dziełami, a często stanowią doskonały przykład ilustrujący zasady i reguły projektowania w ówczesnym duchu nowej typografii.