(Nie)widzialne wyzwania, wirtualne rozwiązania: technologia VR a odnajdywanie się w przestrzeni przez osoby z niepełnosprawnością wzroku
DOI:
https://doi.org/10.12775/TSB.2023.002Słowa kluczowe
Virtual Reality (VR), echolokacja, niepełnosprawność wzrokowa, orientacja przestrzenna, dostępnośćAbstrakt
Samodzielne przemieszczanie się jest jednym z przejawów autonomii, ważnej m.in. dla samopoczucia czy przekonania o własnej sprawczości danej jednostki. Pytanie, czy kreujemy rzeczywistość, nadal pozostaje otwarte, ale niewątpliwy jest fakt, że działamy w pewnej interakcji ze środowiskiem, a przy użyciu technologii chcemy doświadczenie obecności w świecie rozszerzać i modyfikować, co zresztą dzieje się nieuchronnie. Celem tekstu jest próba eksploracji dostępnych sposobów odnajdywania się w przestrzeni osób z niepełnosprawnością wzroku i przywołanie refleksji na ten temat. W artykule przedstawiona zostanie definicja wirtualnej rzeczywistości (VR), a także koncept echolokacji. Autorka tekstu podejmuje również próbę opisania relacji między osobą z niepełnosprawnością a środowiskiem postrzeganym przestrzennie z uwzględnieniem tego, jak środowisko VR może wpływać na umiejętności postrzegania informacji przestrzennych i odnajdywania się w otoczeniu.
Bibliografia
Blind [online] [dostęp 14 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://store.steampowered.com/app/406860/Blind/.
Bosman Isak i in., The effect of audio on the experience in virtual reality, „Behaviour & Information Technology” 2024, no. 43 (1), s. 165–199.
Carrozzino Marcello, Bergamasco Massimo, Beyond virtual museums: Experiencing immersive virtual reality in real museums, „Journal of Cultural Heritage” 2010, no. 11 (4), s. 452–458.
Cuturi Luigi F., Aggius-Vella Elena, Campus Claudio, Parmiggiani Alberto, Gori Monica, From science to technology: Orientation and mobility in blind children and adults, „Neuroscience & Biobehavioral Reviews” 2016, no. 71, s. 240–251.
Disability [online] [dostęp 27 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health.
Envision Glasses, czyli inteligentne okulary [dostęp 9 stycznia 2024]. Dostępny w World Wide Web: https://bon.uw.edu.pl/envision-glasses-czyli-inteligentne-okulary/.
Farzanfar Delaram, Spiers Hugo J., Moscovitch Morris, Rosenbaum R. Shayna, From cognitive maps to spatial schemas, „Nature Reviews Neuroscience” 2022, no. 2 (24), s. 1–17.
Gluck Aaron, Brinkley Julian, Implementing ‘The Enclosing Dark’: A VR Auditory Adventure, „Journal on Technology & Persons with Disabilities” 2020, no. 8, s. 149–159.
Guerrón Nancy E., Cobo Antonio, Serrano-Olmedo José J., Carlos Martin, Sensitive interfaces for blind people in virtual visits inside unknown spaces, „International Journal of Human-Computer Studies” 2020, no. 133, s. 13–25.
HaptX – Learn about G1 [dostęp 9 stycznia 2024]. Dostępny w World Wide Web: https://g1.haptx.com/learnabout.
Hong Joo Young, He Jianjun, Lam Bhan, Gupta Rishabh, Gan Woo-Seng, Spatial Audio for Soundscape Design: Recording and Reproduction, „Applied Sciences” 2017, no. 7 (6), s. 627.
Jerald Jason, The VR Book: Human-Centered Design for Virtual Reality, USA 2015.
Kilian Marlena, Paplińska Małgorzata, Nauczanie orientacji przestrzennej osób niewidomych i słabo widzących z niepełnosprawnością złożoną, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja” 2009, nr 1, s. 101–114.
Kompendium Aktywna echolokacja dla osób z dysfunkcją wzroku [online]. Kraków 2019 [dostęp 15 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://firr.org.pl/wp-content/uploads/2020/06/O2_compendium_pl.pdf.
Korniejenko Kinga, Wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości jako nowoczesnego narzędzia wsparcia w kształceniu inżynierów, „Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej” 2018, nr 58, s. 31–40.
Korzystanie z poleceń głosowych w Meta Quest [dostęp 9 stycznia 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://www.meta.com/pl-pl/help/quest/articles/in-vr-experiences/oculus-features/using-voice-commands.
Krajczyńska Ewelina, Polska aplikacja nauczy niewidomych echolokacji [online] [dostęp 13 lutego 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C31542%2Cpolska-aplikacja-nauczy-niewidomych-echolokacji.html.
Lahav Orly, Virtual Reality Systems as an Orientation Aid for People Who Are Blind to Acquire New Spatial Information, „Sensors” [online] 2022, no. 4 (22), 1307 [dostęp 7 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://www.mdpi.com/1424-8220/22/4/1307.
Lahav Orly, Schloerb David W., Srinivasan Mandayam A., Virtual Environments for People who Are Visually Impaired Integrated into an Orientation and Mobility Program, „Journal of Visual Impairment & Blindness” 2015, no. 1 (109), s. 5–16.
The Last of Us 2 – Blind Accessibility Review [online] [dostęp 26 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://caniplaythat.com/2020/06/18/the-last-of-us-2-review-blind-accessibility/.
Loomis Jack M., Klatzky Roberta L., Giudice Nicholas A., Representing 3D space in working memory: spatial images from vision, hearing, touch, and language, [w:] Multisensory Imagery, New York 2013, s. 131–155.
Łukasik Elżbieta, Jakie straty niesie za sobą brak wzroku [online] [dostęp 20 lutego 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://pzn.org.pl/jakie-straty-niesie-ze-soba-brak-wzroku/.
Meta Quest Virtual Reality Check (VRC) Guidelines [online] [dostęp 9 stycznia 2024]. Dostępny w World Wide Web: https://developer.oculus.com/resources/publish-quest-req/.
Miler-Zdanowska Kamila, Wykorzystanie nowych technologii w orientacji przestrzennej osób z niepełno-sprawnością wzroku, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2017, nr 18, s. 59–72.
Osoba z niepełnosprawnością wzrokową w pracy. Poradnik dla pracodawców [online]. Warszawa 2019 [dostęp 17 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://www.gov.pl/attachment/7563e43e-87b9-41e1-91f9-fb8f364a870b.
Paplińska Małgorzata, Neurodydaktyka dla tyflopedagogiki – zachwyt czy ostrożna inspiracja? Opisowo-krytyczna analiza źródeł, „Forum Pedagogiczne” 2022, nr 1, s. 199–211.
Pruszyńska Magdalena, Tadeja Sławomir K., Świątczak Marcin, Kostka Joanna, Zastosowanie interfejsów wirtualnych i innych cyfrowych technologii w rehabilitacji, Łódź 2022.
Raport „Widzimy nie tylko oczami” [online]. Warszawa 2020 [dostęp 10 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://pzn.org.pl/wp-content/uploads/2020/12/Raport-Widzimy-nie-tylko-oczam.pdf.
Schloerb David, Lahav Orly, Desloge Joseph, Srinivasan Mandayam, BlindAid: Virtual Environment System for Self-Reliant Trip Planning and Orientation and Mobility Training, [w:] 2010 IEEE Haptics Symposium, HAPTICS 2010 [online] [dostęp 11 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://ieeexplore.ieee.org/document/5444631.
Siu Alexa F., Sinclair Mike, Kovacs Robert, Ofek Eyal, Holz Christian, Cutrell Edward, Virtual Reality Without Vision: A Haptic and Auditory White Cane to Navigate Complex Virtual Worlds, [w:] Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI ’20), New York: Association for Computing Machinery [online] [dostęp 20 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://doi.org/10.1145/3313831.3376353.
Specyfikacja techniczna Meta Quest Pro [dostęp 9 stycznia 2024]. Dostępny w World Wide Web: https://www.meta.com/pl/quest/quest-pro/tech-specs/.
Super Lidar – Lidar for Blind [online] [dostęp 20 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://apps.apple.com/us/app/super-lidar-lidar-for-blind/id1543706309.
Śmiechowska-Petrovskij Emilia, Technologie wspomagające w warsztacie pracy instruktorów orientacji przestrzennej osób niewidomych, „Forum Pedagogiczne” 2022, nr 1, s. 173–198.
Touching Masterpieces’ VR Exhibit Allows Visually Impaired To ‘See’ Art [online] [dostęp 9 stycznia 2024]. Dostępny w World Wide Web: https://vrscout.com/news/vr-exhibit-visually-impaired-art/.
Tenbrink Thora, What spatial environments mean, „Journal of Spatial Information Science” 2020, no. 20, s. 57–63.
User Testing the Meta Quest 2 with Low Vision [online] [dostęp 9 stycznia 2024]. Dostępny w World Wide Web: https://equalentry.com/virtual-reality-blind-user-testing-meta-quest-2/.
Waligórski Jan, Koncepcja teleafordancji – o sposobie istnienia afordancji (i nie tylko) w środowisku wirtualnym 3D, „Kultura i Historia” 2022, nr 1 (41), s. 1–17.
Walkiewicz-Krutak Małgorzata, Aktywna i pasywna echolokacja jako element percepcji słuchowej i orientacji przestrzennej osób niewidomych, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” 2019, nr 34, s. 11–25.
Wirtualna Rzeczywistość [online] [dostęp: 10 marca 2023]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rzeczywistość_wirtualna.
Witek Piotr, Rozborska Anna, Waszkielewicz Aleksander, Rotnicki Mikołaj, Echolokacja – mit czy istotny element rehabilitacji osób z niepełnosprawnością wzroku, [w:] Tyflopedagogika wobec współczesnych potrzeb wspomagania rozwoju, rehabilitacji i aktywizacji społecznej, red. Małgorzata Paplińska, Małgorzata Walkiewicz-Krutak, Warszawa 2017, s. 239–252.
Yirka Bob, Virtual reality study shows echolocation in humans not just about the ears [online] 12.11.2014 [dostęp: 25 lutego 2023]. Dostępny w World Wide Web: https://phys.org/news/2014-11-virtual-reality-echolocation-humans-ears.html.
Zaal Tycho, Towards Inclusivity: Virtual Reality Museums for the Visually Impaired, Utrecht 2022 [online] [dostęp 13 marca 2023] Dostępny w World Wide Web: https://studenttheses.uu.nl/bitstream/handle/20.500.12932/42535/Master_Thesis_VR_for_Visually_Impaired_Tycho_Zaal_Final.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Zadrożny Jacek, Wirtualna i rozszerzona rzeczywistość – czyli oszukiwanie zmysłów [online] [dostęp 15 lutego 2023]. Dostępny w World Wide Web: http://trakt.org.pl/wirtualna-i-rozszerzona-rzeczywistosc-czyli-oszukiwanie-zmyslow-jacek-zadrozny/.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Aleksandra Cząstkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 180
Liczba cytowań: 0