Duch wynalazczy, nauka, fikcja – Jan Szczepanik i Franciszek Pik Mirandola jako prekursorzy science fiction
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2023.005Słowa kluczowe
Franciszek Pik Mirandola, Jan Szczepanik, science fiction, modernizm, scjentyzmAbstrakt
Duch wynalazczy, nauka, fikcja – Jan Szczepanik i Franciszek Pik Mirandola jako prekursorzy science fiction
Artykuł ukazuje epizod z dziejów literatury science-fiction w Polsce. Przyjaciele z lat szkolnych – Jan Szczepanik i Franciszek Pik Mirandola – wspólnie rozwijali pasję wynalazczą. Pierwszy z nich osiągnął na tym polu światowy sukces, jako twórca technologii tkackich opartych o techniki fotograficzne, a także dzięki wykonaniu kamizelki kuloodpornej dla władcy Hiszpanii, natomiast Franciszek Pik pomysły wynalazków gromadził w szufladzie, starając się zaistnieć jako pisarz. Obaj nosili cechy osobowości podwójnych: Szczepanik wydawał się współczesnym wcieleniem twórczego geniusza niezrozumianego przez mieszczańskie społeczeństwo, drugi kilkakrotnie wracał do zawodu aptekarskiego, marząc o sławie artysty. Kompetencje techniczne Franciszka Pika pozwoliły mu w sposób nowatorski eksperymentować z językiem nauki i snuć z jego pomocą refleksję egzystencjalną i metafizyczną. Opowiadania pisane w ten sposób: Cel, Lux perpetua, Pamiętnik płomienia swą oryginalnością do dziś zadziwiają i stanowią nowatorski wkład Pika w rozwój konwencji prozy fantastyczno-naukowej w Polsce. Niestety, nowatorstwo to nie zyskało za życia artysty poklasku publiczności i podobnie jak genialne wynalazki Szczepanika musiało czekać na ponowne odkrycie już po śmierci autora.
Bibliografia
Pracownia Jana Szczepanika, „Ilustracja Polska”, nr 1.
Amis K., 1989, Nowe mapy piekła, przekł. L. Jęczmyk, [w:] Spór o SF. Antologia szkiców i esejów o science fiction, teksty wybrali R. Handke, L. Jęczmyk, B. Okólska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 12–17.
Burnam T., 1954, Mark Twain and the Austrian Edison, „American Quarterly”, pp. 364–372. URL: https://doi.org/10.2307/3031371
Flis-Czerniak E., 2007, Matematyka i duchy, [w:] Fantastyka XIX i XX wieku. Granice i pogranicza, pod red. J. Szcześniak, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 11–29.
Jewsiewicki W., 1972, Polski Edison. Jan Szczepanik, Interpress, Warszawa.
Kołakowski L., 2015, Filozofia pozytywistyczna, wyd. IV, PWN, Warszawa.
Kosiek A., 2011, Elżbieta z Lewakowskich Pikowa, „Croscena. Krośnieńska Scena Kultury”, 2011, nr 92, s. 9–12.
Koyré A., 1998, Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata, przekł. O. i W. Kubińscy, słowo/obraz terytoria, Warszawa.
Mazurkiewicz A., 2008, Przemiany fantastyki cudownego wynalazku w XX-wiecznej literaturze polskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 10, s. 219–236.
Okólska B., 1989, Ewolucja gatunku, [w:] Spór o SF. Antologia szkiców i esejów o science fiction, teksty wybrali R. Handke, Lech Jęczmyk, Barbara Okólska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 7–11.
Okulicz-Kozaryn M., 2013, Naukowość utajona? Konsekwencje scjentyzmu w literaturze Młodej Polski, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Pilecki J., 1962, [recenzja W. Jewsiewicki, Jan Szczepanik. Wielki wynalazca], „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 1962, nr 1–2, s. 195–204.
Pilecki J., 1963, Franciszek Mirandola i Jan Szczepanik. Dialog wyobraźni technicznej i artystycznej, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, seria D, z. 4, s. 51–88
Pragłowska A., 2012, Obrazy i barwy. O wynalazkach i życiu Jana Szczepanika, Wydawnictwo SCAN, Tarnów.
Stoff A., 2005, Czy i jak interpretować utwory fantastyczne?, [w:] Polska literatura fantastyczna. Interpretacje, red. A. Stoff i D. Brzostek, Wydawnictwo UMK, Toruń, s. 7–11.
Tatarkiewicz W., 1970, Historia Filozofii, t. 3, Filozofia XIX wieku i współczesna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Tynecki J., 1996, Pozytywizm a scjentyzm. Konfrontacje terminologiczne, [w:], tegoż, Światopogląd pozytywizmu. Wybór pism, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 29–68.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 265
Liczba cytowań: 0