Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • Język Polski
    • English
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • Announcements
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Peer review process
    • Publication Ethics
    • Editorial Team
    • Scientific Committee
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • Język Polski
  • English

Studia Podlaskie

Notes on the history of education in the town and municipality of Ciechanowiec (until 1918)
  • Home
  • /
  • Notes on the history of education in the town and municipality of Ciechanowiec (until 1918)
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 30 (2022) /
  4. Research articles

Notes on the history of education in the town and municipality of Ciechanowiec (until 1918)

Authors

  • Norbert Tomaszewski Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu https://orcid.org/0000-0001-5687-1604
  • Zbigniew Radziszewski Societas Scientiarum Klukoviana et Jablonovianae w Ciechanowcu
  • Olga Tomaszewska Societas Scientiarum Klukoviana et Jablonovianae w Ciechanowcu

DOI:

https://doi.org/10.15290/sp.2022.30.08

Keywords

school, education, teacher, buildings, educational authorities

Abstract

The aim of the article is to present the history of schools and education in Ciechanowiec, from the earliest times to the end of the World War I. The oldest mention comes from the charter of Ciechanowiec, from 1492, where a bathing attendant was mentioned. He was supposed to  "...bath school students once a week..." . In the 18th century, the school in the town was run by priest Krzysztof Kluk, a well-known naturalist of the Enlightenment. In the 19th century, the dominant role was played by schools with Russian as the language of instruction. An exceptional person was priest Józef Gaul, who fought for the introduction of the Polish language in schools. Aleksander Apuchtin, who ruthlessly fought against the Polish language and culture, spent the last years of his life in the area of Ciechanowiec.

Author Biography

Norbert Tomaszewski, Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu

Urodzony w 1957 roku w Warszawie. Absolwent  Instytutu  Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, magister. Od 1983 do 2022 roku pracownik Muzeum Rolnictwa im. Ks. Krzysztofa Kluka  w Ciechanowcu (starszy kustosz). Historyk regionalista zajmujący się dziejami pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XIX i XX wieku oraz podlaskich rodzin ziemiańskich (np. Ciecierscy). Autor m.in.: Historii Ciechanowca do 1989 roku (2012), monografii Banku Spółdzielczego w Ciechanowcu (1999, razem ze Stanisławem Kryńskim) monografii zawodowej straży pożarnej w Wysokiem Mazowieckiem (2011, razem z Olgą Tomaszewską), współautor monografii parafii Winna-Poświętna (2018, ze współautorami). Autor lub współautor (najczęściej z żoną – Olgą Reginą Tomaszewską) kilkudziesięciu artykułów naukowych, zamieszczanych między innymi w: Studiach Łomżyńskich, Roczniku NMR  w Szreniawie, Kwartalniku Historii Kultury Materialnej, Forum Akademickim, Podlasiu, Ziemiaństwie na Lubelszczyźnie, Małych Miastach  i  Zdarzeniach Muzealnych, oraz w publikacjach okolicznościowych. Pomysłodawca i redaktor naczelny (od 2005 roku) Ciechanowieckiego Rocznika Muzealnego (ukazało się dotąd 17. tomów, 20. zeszytów)  oraz  Pamiętników Historycznych (4 tomy), wydawnictw ukazujących się pod patronatem Muzeum Rolnictwa im. Ks. K. Kluka w Ciechanowcu.

References

Źródła rękopiśmienne

Archiwum Główne Akt Dawnych:

  Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 279a.

Archiwum Państwowe w Białymstoku, Oddział w Łomży:

  Zarząd żandarmerii powiatów: łomżyńskiego, mazowieckiego,
  szczuczyńskiego i kolneńskiego guberni łomżyńskiej 1904–1916,
  sygn. 39, Dane o nauczycielach, szkołach prywatnych na wsi, szkołach
  gminnych itp. 1907 rok.

Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego:

  Fond 4, nr 1893, Ciechanowiec. Przywilej na prawo magdeburskie 1429,
  k. 18v–19.

Biblioteka Narodowa w Warszawie:

  rkps. nr 14.006 L, Müller, Wspomnienia tułacza, ok. 1843 r.

Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu:

  Archiwum Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, nr inw. III/3843,
  Dekret zatwierdzający ugodę zawartą pomiędzy Jerzym
  Monwidem Irzykowiczem a proboszczem ciechanowieckim
  – Andrzejem Siennickim
.

  Archiwum Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, nr inw. III/592 i III/593,
  Przywilej na budowę synagogi wydany Żydom ciechanowieckim przez
  Idziego Bremera
(tekst w języku polskim i tłumaczenie na język
  rosyjski).

Źródła drukowane

„Gazeta Białostocka” 20 X (2 XII) 1913, nr 42 (49_).

„Gazeta Białostocka” [polski dodatek do niemieckiej gazety „Bialnstoker Zeitung”], 26 III 1916, nr 29.

Obzor Łomżinskoj Gubernii za 1901 god, Łomża 1902, Dodatek szkolny za 1901 rok, poz. 69.

Obzor Łomżinskoj Gubernii za 1901 god, Łomża 1901.

Pamiatnaja Kniżka Grodnienskoj Guberni na 1886 god, Grodno 1885.

Pamiatnaja Kniżka Grodnienskoj Guberni na 1903 god, Grodno 1903.

Tutejszy, Kraina między Nurcem a Bugiem, „Ognisko”, 1913, nr 4.

Opracowania

[Bielski S.] (1880), Wiadomość o życiu i pismach x. Krzysztofa Kluka proboszcza ciechanowieckiego, bmw.

Bobrowski T. (1979), Pamiętnik mojego życia, t. 2: Wspomnienia wieku dojrzałego, oprac. S. Kieniewicz, Warszawa.

Historia wychowania. Słownik biograficzny (2002), red. A. Gąsiorowski, Olsztyn.

Jemielity W. (1997), Sprawozdanie z wizytacji szkół dyrekcji łomżyńskiej w 1872 r., „Studia Łomżyńskie” t. VIII, s. 25–34.

Jemielity W. (2009), Dekanaty: bielski, brański i drohiczyński w latach 1799–1807, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny”, t. V, z. 1, s.103–125.

Kaniewska J., Żelewska R., Urban W. (1946), Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie renesansu, Kraków.

Kubicki P. (1936), Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861–1915, tom I, cz. 2. Dawna Litwa i Białoruś, Sandomierz.

Lewandowska E., Z. Wójcik Z. (2009), Problematyka wód w „Rzeczach kopalnych” ks. Krzysztofa Kluka, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny” t. V, z. 2, s. 115–127.

Maroszek J. (2008), Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie, Białystok.

Matus I. (2000), Źródła do dziejów szkolnictwa cerkiewno-parafialnego w byłym powiecie bielskim w latach 1884–1915, „Białostocczyzna” t. XV, nr 2 (58), s. 40–44.

Romaniuk Z. (2004), Miasta i miasteczka powiatów białostockiego, bielskiego i sokólskiego w latach 1914–1915, w: Miasta. Kultura i oświata, red. M. Zemło, Białystok s. 41–65.

Rosiak S. (1933), Prowincja Litewska Sióstr Miłosierdzia. Szkic z dziejów martyrologii Kościoła Katolickiego pod zaborem rosyjskim, Wilno.

Rutkowski S. (1973), Zarys dziejów szkolnictwa w Ciechanowcu, Ciechanowiec, mps.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. I, Warszawa 1880.

Szybiak I. (1973), Szkolnictwo Komisji Edukacji Narodowej w Wielkim Księstwie Litewskim, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.

The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust (2001), red. S. Spector, G. Wigoder, vol. II, New York, s. 260 (hasło: Ciechanowiec).

Teofilewicz D. (1971), Działalność Komisji Edukacji Narodowej w województwie podlaskim 1773–1788, Warszawa.

Wierzbowski T. (1921), Szkoły parafialne w Polsce i na Litwie za czasów Komisji Edukacji Narodowej 1773–1794, Warszawa.

Wójcik Z. (2012), Ksiądz Jan Krzysztof Kluk, pisarz i uczony, Ciechanowiec.

Złoty Jubileusz Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Ciechanowcu (1944–1994) (1994), Ciechanowiec.

Studia Podlaskie

Downloads

  • PDF (Język Polski)

The publisher's shop:

Go to shop

Published

2023-03-23

How to Cite

1.
TOMASZEWSKI, Norbert, RADZISZEWSKI, Zbigniew and TOMASZEWSKA, Olga. Notes on the history of education in the town and municipality of Ciechanowiec (until 1918) . Studia Podlaskie. Online. 23 March 2023. Vol. 30, p. 169–182. [Accessed 11 December 2025]. DOI 10.15290/sp.2022.30.08.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 30 (2022)

Section

Research articles

License

Copyright (c) 2023 Norbert Tomaszewski, Zbigniew Radziszewski, Olga Tomaszewska

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Stats

Number of views and downloads: 262
Number of citations: 0

User

User

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop