Notes on the history of education in the town and municipality of Ciechanowiec (until 1918)
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2022.30.08Keywords
school, education, teacher, buildings, educational authoritiesAbstract
The aim of the article is to present the history of schools and education in Ciechanowiec, from the earliest times to the end of the World War I. The oldest mention comes from the charter of Ciechanowiec, from 1492, where a bathing attendant was mentioned. He was supposed to "...bath school students once a week..." . In the 18th century, the school in the town was run by priest Krzysztof Kluk, a well-known naturalist of the Enlightenment. In the 19th century, the dominant role was played by schools with Russian as the language of instruction. An exceptional person was priest Józef Gaul, who fought for the introduction of the Polish language in schools. Aleksander Apuchtin, who ruthlessly fought against the Polish language and culture, spent the last years of his life in the area of Ciechanowiec.
References
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych:
Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 279a.
Archiwum Państwowe w Białymstoku, Oddział w Łomży:
Zarząd żandarmerii powiatów: łomżyńskiego, mazowieckiego,
szczuczyńskiego i kolneńskiego guberni łomżyńskiej 1904–1916,
sygn. 39, Dane o nauczycielach, szkołach prywatnych na wsi, szkołach
gminnych itp. 1907 rok.
Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego:
Fond 4, nr 1893, Ciechanowiec. Przywilej na prawo magdeburskie 1429,
k. 18v–19.
Biblioteka Narodowa w Warszawie:
rkps. nr 14.006 L, Müller, Wspomnienia tułacza, ok. 1843 r.
Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu:
Archiwum Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, nr inw. III/3843,
Dekret zatwierdzający ugodę zawartą pomiędzy Jerzym
Monwidem Irzykowiczem a proboszczem ciechanowieckim
– Andrzejem Siennickim.
Archiwum Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, nr inw. III/592 i III/593,
Przywilej na budowę synagogi wydany Żydom ciechanowieckim przez
Idziego Bremera (tekst w języku polskim i tłumaczenie na język
rosyjski).
Źródła drukowane
„Gazeta Białostocka” 20 X (2 XII) 1913, nr 42 (49_).
„Gazeta Białostocka” [polski dodatek do niemieckiej gazety „Bialnstoker Zeitung”], 26 III 1916, nr 29.
Obzor Łomżinskoj Gubernii za 1901 god, Łomża 1902, Dodatek szkolny za 1901 rok, poz. 69.
Obzor Łomżinskoj Gubernii za 1901 god, Łomża 1901.
Pamiatnaja Kniżka Grodnienskoj Guberni na 1886 god, Grodno 1885.
Pamiatnaja Kniżka Grodnienskoj Guberni na 1903 god, Grodno 1903.
Tutejszy, Kraina między Nurcem a Bugiem, „Ognisko”, 1913, nr 4.
Opracowania
[Bielski S.] (1880), Wiadomość o życiu i pismach x. Krzysztofa Kluka proboszcza ciechanowieckiego, bmw.
Bobrowski T. (1979), Pamiętnik mojego życia, t. 2: Wspomnienia wieku dojrzałego, oprac. S. Kieniewicz, Warszawa.
Historia wychowania. Słownik biograficzny (2002), red. A. Gąsiorowski, Olsztyn.
Jemielity W. (1997), Sprawozdanie z wizytacji szkół dyrekcji łomżyńskiej w 1872 r., „Studia Łomżyńskie” t. VIII, s. 25–34.
Jemielity W. (2009), Dekanaty: bielski, brański i drohiczyński w latach 1799–1807, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny”, t. V, z. 1, s.103–125.
Kaniewska J., Żelewska R., Urban W. (1946), Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie renesansu, Kraków.
Kubicki P. (1936), Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861–1915, tom I, cz. 2. Dawna Litwa i Białoruś, Sandomierz.
Lewandowska E., Z. Wójcik Z. (2009), Problematyka wód w „Rzeczach kopalnych” ks. Krzysztofa Kluka, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny” t. V, z. 2, s. 115–127.
Maroszek J. (2008), Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie, Białystok.
Matus I. (2000), Źródła do dziejów szkolnictwa cerkiewno-parafialnego w byłym powiecie bielskim w latach 1884–1915, „Białostocczyzna” t. XV, nr 2 (58), s. 40–44.
Romaniuk Z. (2004), Miasta i miasteczka powiatów białostockiego, bielskiego i sokólskiego w latach 1914–1915, w: Miasta. Kultura i oświata, red. M. Zemło, Białystok s. 41–65.
Rosiak S. (1933), Prowincja Litewska Sióstr Miłosierdzia. Szkic z dziejów martyrologii Kościoła Katolickiego pod zaborem rosyjskim, Wilno.
Rutkowski S. (1973), Zarys dziejów szkolnictwa w Ciechanowcu, Ciechanowiec, mps.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. I, Warszawa 1880.
Szybiak I. (1973), Szkolnictwo Komisji Edukacji Narodowej w Wielkim Księstwie Litewskim, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust (2001), red. S. Spector, G. Wigoder, vol. II, New York, s. 260 (hasło: Ciechanowiec).
Teofilewicz D. (1971), Działalność Komisji Edukacji Narodowej w województwie podlaskim 1773–1788, Warszawa.
Wierzbowski T. (1921), Szkoły parafialne w Polsce i na Litwie za czasów Komisji Edukacji Narodowej 1773–1794, Warszawa.
Wójcik Z. (2012), Ksiądz Jan Krzysztof Kluk, pisarz i uczony, Ciechanowiec.
Złoty Jubileusz Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Ciechanowcu (1944–1994) (1994), Ciechanowiec.
Downloads
The publisher's shop:
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Norbert Tomaszewski, Zbigniew Radziszewski, Olga Tomaszewska
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 123
Number of citations: 0