Dochodowość starostw goniądzkiego i knyszyńskiego w epoce staropolskiej (XVI-XVIII w.)
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2023.31.10Słowa kluczowe
dochodowość, królewszczyzna, Knyszyn, Goniądz, kryzys, propinacja, folwark, wieś, miastoAbstrakt
Celem artykułu jest prezentacja dochodowości starostwa goniądzkiego i knyszyńskiego od XVI do XVIII stulecia. W tekście zwrócono uwagę na różnice w poziomie oraz strukturze wpływów pieniężnych badanych królewszczyzn. Intratność dóbr była zależna od zmieniającej się liczebności jednostek osadniczych, czy klęsk elementarnych. Momentem przełomowym w dziejach dzierżaw okazał się kryzys gospodarczy, związany z wojnami połowy XVII w. Przełożył się on na zubożenie ludności, a w konsekwencji jej migracje i obniżenie wnoszonych opłat. Do połowy XVIII w. sytuacja finansowa uległa poprawie. W dużej mierze wynikało to z zakończenia niszczycielskich konfliktów zbrojnych, co pozwoliło na zwiększenie zamożności królewszczyzn.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
Archiwum Skarbu Koronnego LVI, Inwentarze Starostw, sygn. 69, 110.
Archiwum Skarbu Koronnego XLVI, Lustracje, rewizje i inwentarze dóbr królewskich, sygn. 149.
Archiwum Skarbu Koronnego LIV, Zbiór pism rozmaitych tyczących się dóbr królewskich, sygn. 7.
Metryka Koronna, sygn. MK 148.
Metryka Koronna, Lustracje, dz. XVIII, sygn. 64.
Archiwum Narodowe w Krakowie:
Zbiór Zygmunta Glogera, sygn. 86.
Źródła drukowane
Materiały do dziejów rolnictwa w Polsce w XVI i XVII w. (1876), t. 2, wyd. W. Chomętowski, Warszawa, s. 238–299.
Jaroszewicz J. (1844), Opis Litwy od czasów najdawniejszych do końca wieku XVIII, cz. 2, Wilno.
Lustracja województwa podlaskiego 1602 roku (2017), wyd. M. Sierba, Warszawa.
Lustracje województwa podlaskiego 1570 i 1576 (1959), wyd. J. Topolski, J. Wiśniewski, Wrocław–Warszawa.
Ustava na voloki gospodara korolâ ego milosti u-vo vsem Velikom Knâzstve Litovskom. Leta Božego Naroženâ 1557, meseca aprelâ 1 dnâ (1914), w: Litowskaja Metrika. Knigi publičnych del, t. 1, w: Russkaja Isoriczeskaja Biblioteka, t. 30, Juriew, s. 551–552.
Opracowania
Czapiuk A. (b.d.w.), Reformy agrarne w dobrach królewskich na Podlasiu w XVI wieku na tle ich funkcjonowania, Białystok (praca doktorska, promotor Andrzej Wyczański).
Czapiuk A. (1987), Uwagi o gospodarce folwarcznej w starostwie knyszyńskim w drugiej połowie XVI wieku, w: Studia nad gospodarką, społeczeństwem i rodziną w Europie późnofeudalnej, red. J. Topolski, C. Kuklo, Lublin, s. 131–137.
Gliwa A. (2011), Starostwo drohobyckie w XVII wieku. Potencjał ekonomiczny i demograficzny w świetle źródeł skarbowych, „Drogobic’kij Krajeznavčij Zbirnik” 14/15, s. 159–175.
Kołodziejczyk A. (2012), Przemiany społeczno-gospodarcze na Podlasiu w XV–XVI wieku, Olsztyn.
Laszuk A. (1998), Zaścianki i Królewszczyzny. Struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa.
Maroszek J. (1976), Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Kwapień J., Maroszek J., Wyrobisz A., Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), red. Z. Kamieńska, Wrocław, s. 88–195.
Maroszek J. (2000), Pogranicze Litwy i Korony w planach Zygmunta Augusta, Białystok.
Maroszek J. (2018), Prawa i przywileje miasta Knyszyna 1509–1795, Knyszyn.
Mączak A. (1972), Między Gdańskiem a Sundem, Warszawa.
Mączak A. (1963), O kryzysie i kryzysach XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny” nr 1, s. 47–70.
Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 6, cz. 2: Podlasie, (1909), wyd. A. Jabłonowski, Warszawa.
Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 6, cz. 3: Podlasie, (1910), wyd. A. Jabłonowski, Warszawa.
Romaniuk Z. (1997), Straty na Podlasiu w czasie potopu na przykładzie starostwa brańskiego, „Białostocczyzna”, 1, s. 46–63.
Rutkowski J. (1938), Badania nad podziałem dochodów w Polsce w czasach nowożytnych, t. 1: Rozważania teoretyczne – klasyfikacja dochodów wielkich właścicieli ziemskich, Kraków.
Rzemieniecki K. (2011), Struktura własności ziemskiej i jej dochodów w województwie kijowskim w 1789 r., „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, s. 127–155.
Śliwiński J. (2010), Grodzieńszczyzna i Podlasie w XV–XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim (wielkoksiążęce puszcze i włości, eksploatacja, pożary), Olsztyn.
Tomaszewski M. (2020), Tomasz Czapski herbu Leliwa (1711–1784). Życie i działalność, Toruń, (maszynopis praca doktorska, promotor Krzysztof Mikulski).
Topolski J. (1977a), Dynamika rozwoju gospodarczego Polski feudalnej, w: Gospodarka polska a europejska w XVI–XVIII wieku, Poznań, s. 53–68.
Topolski J. (1977b), Wpływ wojen połowy XVII w. na sytuacje ekonomiczną Podlasia, w: Gospodarka polska a europejska w XVI–XVIII wieku, Poznań, s. 125–166.
Wyrobisz A. (1981), Podlasie w Polsce przedrozbiorowej, w: Studia nad społeczeństwem i gospodarką Podlasia w XVI–XVIII w., red. A. Wyrobisz, s. 173–210.
Zamorski K. (1978), Struktura dochodów wielkiej własności ziemskiej XVI–XVIII w. na przykładzie dóbr królewskich województwa krakowskiego, „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 39, s. 27–51.
Strony internetowe
Ziemie polskie Korony w XVI w. Przestrzenna baza danych, https://atlasfontium.pl/ziemie-polskie-korony (dostęp 14.10.2022).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Maciej Kwiatkowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 146
Liczba cytowań: 0