Wątki gnostyckie w myśli genezyjskiej Juliusz Słowackiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPLP.2019.015Słowa kluczowe
gnoza, gnostycyzm, myśl genezyjska, dobro, zło, Duch, teistyczna gnoza mistycznaAbstrakt
Powstałe w drugiej połowie lat czterdziestych XIX wieku tzw. genezyjskie dzieła Juliusza Słowackiego, a także pochodząca z tego okresu korespondencja, są od wielu lat przedmiotem zainteresowania badaczy literatury i myśli doby romantyzmu. Analizują oni i interpretują tę część spuścizny twórczej poety, myśli- ciela, w zależności od przyjętego „klucza” ideowo-artystycznego. Powstają więc nierzadko diametralnie odmienne oceny danego motywu czy wątku myśli twórcy. Niniejszy artykuł jest próbą spojrzenia na rzeczoną spuściznę, przede wszystkim na Genezis z Ducha, Króla-Ducha i niektóre listy, poprzez pryzmat gnostycyzmu. Świat idei Słowackiego w okresie genezyjskim można postrzegać w kontekście gnostycyzmu, ale tego rodzaju ujęcie z pewnością nie jest ujęciem bezalternatywnym. W porządku poznawczym, jako gnoza, czy precyzyjniej rzecz ujmując – jako teistyczna gnoza mistyczna, stanowi on wyraz doświadczenia przez poetę samego siebie, jest opisem struktur i życia psychiki. Z kolei w porządku ontologicznym ta ostatnia jawi się jako „ściągnięta” struktura i egzystencja Ducha, czy szerzej – boskości, okazuje się światem przejawień tegoż Ducha. Należy wystrzegać się pokusy racjonalizacji owej „całości”, nie można zapominać o tym, iż dana treść przekracza – ze względu na formę i swój przedmiot – możliwości dyskursu filozoficznego.
Bibliografia
Berlin I., Pod prąd. Eseje z historii idei, Zysk i S-ka, Poznań 2002.
Biliński K., Biblia i historiozofia. „Kordian” jako synteza wczesnej twórczości Juliusza Słowackiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
Bychowski G., Słowacki i jego dusza. Studjum psychoanalityczne, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Warszawa 1930.
Dernałowicz M., Juliusz Słowacki, Interpress, Warszawa 1985.
Dzieje Świętego Tomasza Apostoła, przeł. L. Rzymowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
Gogacz M., Filozoficzne aspekty mistyki. Materiały do filozofii mistyki, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1985.
Grzęda E., „Kaszel socjalny” a romantyczna narkomania, „Prace Literackie” 1994, nr 33, s. 77–86.
Jonas H., Religia gnozy, Platan, Kryspinów 1994.
Jung C.G., Archetypy i symbole, przeł. J. Prokopiuk, Czytelnik, Warszawa 1976.
Jung C. G., Podróż na wschód, przeł. W. Chełmiński, J. Prokopiuk, PWN, Warszawa 1989.
Komar A., Kawalerskie życie Juliusza Słowackiego – trend epoki czy autokreacja, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2009, t. 49, s. 115–128.
Koprowski P., Duch i ludzie w myśli genezyjskiej Juliusza Słowackiego. Etiuda badawcza, „Studia Pelplińskie” 2018, t. 52, s. 185–194.
Kowalczykowa A., Słowacki, PWN, Warszawa 1999.
Liszka P., Żródło i rozwój gnozy hellenistycznej w chrześcijaństwie, „Studia Pelplińskie” 2016, t. 49, s. 201–214.
Łubieniewska E., Upiorny Anioł. Wokół osobowości Juliusza Słowackiego, Universitas, Kraków 1998.
Milton J., Raj utracony, przeł. M. Słomczyński, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2002.
Prokopiuk J., Gnoza, gnostycyzm, manicheizm. Apologia pro domo sua, „Literatura na Świecie” 1987, nr 12, s. 3–11.
Rudolph K., Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej, Nomos, Kraków 1995.
Samuels A., Shorter B., Plaut F., Krytyczny słownik analizy jungowskiej, UNUS, Londyn 1986.
Scholem G., Mistycyzm żydowski, Czytelnik, Warszawa 1997.
Sharp D., Leksykon pojęć i idei C. G. Junga, Wydawnictwo Wrocławskie, Wrocław 1998.
Słowacki J., Genezis z Ducha, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2004.
Słowacki J., Krąg pism mistycznych, oprac. A. Kowalczykowa, Ossolineum, Wrocław 1997.
Słowacki J., Król-Duch. Rapsod I, Universitas, Kraków 2002.
Słowacki mistyczny, red. M. Janion, M. Żmigrodzka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
Starnawski J., Słowacki we wspomnieniach współczesnych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1956.
Teksty z Nag-Hammadi, przeł. A. Dembska, W. Myszor, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1979.
Tomkowski J., Juliusz Słowacki i tradycje mistyki europejskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.
Zmorzanka A. Z., Transformacja mitu gnostyckiego we współczesnych utworach literackich, „Studia Antiquitatis Christianae” 1996, nr 12, s. 84–92.
Zwierzyński L., Egzystencja i eschatologia. Genezyjska wyobraźnia Słowackiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 313
Liczba cytowań: 0