O jednostkach tłumaczenia i ekwiwalentach słownikowych (na przykładzie polskich quasi-narzędników i ich niemieckich odpowiedników)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2019.014Słowa kluczowe
gramatyka w przekładzie, quasi-narzędnik, jednostka tłumaczenia, słowniki dwujęzyczneAbstrakt
W artykule na przykładzie polskich konstrukcji quasi-narzędnikowych i ich niemieckich odpowiedników ukazano, w jaki sposób konstrukcje gramatyczne są ujmowane w słownikach dwujęzycznych. Rozważania dotyczą tego, co jest przedmiotem opisu w dziełach leksykograficznych, skoro w tym wypadku nie można mówić ani o jednostce języka, ani o jednostce tłumaczenia. Autorka proponuje rejestrowanie najczęstszych odpowiedników tekstowych niezależnie od tego, czy mają taką samą strukturę jak wyrażenie wyjściowe, słowniki bowiem, jeśli mają być przydatne tłumaczom, powinny odzwierciedlać rzeczywiste użycie języka.
Bibliografia
AS/T/O: Andrzej Stasiuk, Taksim, Wołowiec 2009 (2009).
AS/T/T: Andrzej Stasiuk, Hinter der Blechwand, ubers. v. Renate Schmidgall, Berlin 2013.
KB/P/O: Katarzyna Bonda, Pochłaniacz, wyd. 2, Warszawa 2017 (12014).
KB/P/T: Katarzyna Bonda, Das Madchen aus dem Norden, ubers. v. Paulina Schulz, Munchen 2017.
MK/FB/O: Marek Krajewski, Festung Breslau, wyd. 5, Warszawa 2011 (12006).
MK/FB/T: Marek Krajewski, Festung Breslau, ubers. v. Paulina Schulz, 2. Aufl., Munchen 2011.
MK/GM/O: Marek Krajewski, Głowa Minotaura, wyd. 3, Warszawa 2012 (2009).
MK/GM/T: Marek Krajewski, Finsternis in Breslau, ubers. v. Paulina Schulz, 2. Aufl., Berlin 2013.
MK/SB/O: Marek Krajewski, Śmierć w Breslau, Kraków 2010 (11999).
MK/SB/T: Marek Krajewski, Tod in Breslau, ubers. v. Doreen Daume, 3. Aufl., Munchen 2011.
OT/B/O: Olga Tokarczuk, Bieguni, wyd. 2, Kraków 2014 (12007).
OT/B/T: Olga Tokarczuk, Unrast, ubers. v. Esther Kinsky, Munchen 2011.
SL/S/O: Stanisław Lem, Solaris, Kraków 2013 (11961).
SL/S/T: Stanisław Lem, Solaris, ubers. v. Irmtraud Zimmermann-Gollheim, 6. Aufl., Berlin 2012.
ST/D/O: Szczepan Twardoch, Drach, Kraków 2017 (2014).
ST/D/T: Szczepan Twardoch, Drach, ubers. v. Olaf Kuhl, Berlin 2016.
Duden Universalworterbuch, www.duden.de (dostęp: 25.04.2018).
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, www.nkjp.pl (dostęp: 25.04.2018).
PSPN: A. Bzdęga, J. Chodera, S. Kubica (red.), Podręczny słownik polsko- -niemiecki. Handworterbuch Polnisch-Deutsch, wyd. 16, Warszawa 1997 (1973).
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
WSPN Pipr/Ipp: J. Piprek, J. Ippoldt et alii (red.), Wielki słownik polsko-niemiecki. Grosworterbuch Polnisch-Deutsch, wyd. 15, Warszawa 2002 (1971‒1974).
WSPN Wikt/Fr: J. Wiktorowicz, A. Frączek (red.), Wielki słownik polsko-niemiecki PWN. Grosworterbuch Polnisch-Deutsch, Warszawa 2008.
Albrecht J., 2005, Ubersetzung und Linguistik, Grundlagen der Ubersetzungsforschung 2, Tubingen.
Bednarczyk A., 1999/2005, Wybory translatorskie. Modyfikacje tekstu literackiego w przekładzie i kontekst asocjacyjny, wyd. 2, Łask.
Bogusławski A., 1976, Zagadnienie jednostek przekładowych, [w:] Problemy językoznawstwa porównawczego. Materiały lingwistycznej sesji naukowej w Rzeszowie 20–21 XI 1971, M. Bobran (red.), Rzeszów, s. 41‒62.
Bogusławski A., 2005, O operacjach przysłówkowych, [w:] Przysłówki i przyimki. Studia ze składni i semantyki języka polskiego, M. Grochowski (red.), Toruń, s. 15–44.
Bogusławski A., 2013, Podstawy konfrontatywnej lingwistyki przekładowej, „Rozumienie, Interpretacja, Przekład”, 10, Łask.
Bralewski D., 2012, Od przekładu do słownika. Korpus równoległy w redakcji słowników tłumaczeniowych, „Rozumienie, Interpretacja, Przekład”, 9, Łask.
Dąmbska-Prokop U., 2000, Jednostki tłumaczenia, [w:] Mała encyklopedia przekładoznawstwa, U. Dąmbska-Prokop (red.), Częstochowa, s. 107‒108.
Doherty M. (red.), 1999, Sprachspezifische Aspekte der Informationsverteilung, „Studia Grammatica”, 47, Berlin.
Engel U., 2000, Deutsch-polnische kontrastive Grammatik, Bd. 1‒2, Warszawa.
Frankowska M., 1982, Grupy imienne z determinatorem koniecznym w języku polskim, Warszawa–Poznań–Toruń.
Frączek A., Lipczuk R., 2004, Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie. Historia i teraźniejszość, Wołczkowo.
Gerzymisch-Arbogast H., 2004, Theme-rheme organisation (TRO) and translation, [w:] Ubersetzung. Translation. Traduction. Ein internationales Handbuch zur Ubersetzungsforschung, H. Kittel et alii (red.), 1. Tlb., „Handbucher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft”, 26.1, Berlin–New York, s. 593‒600.
Gladrow W., 1990, Die Spezifik des Aquivalenzbegriffs der konfrontativen Linguistik, „Zeitschrift fur Slawistik”, 35, s. 476‒481.
Górska E., 2000, Studium kontrastywne składni arabskich i polskich współczesnych tekstów literackich, Kraków.
Heinz A., 1965/1988, System przypadkowy języka polskiego, [w:] A. Heinz, Język i językoznawstwo. Wybór prac, L. Bednarczuk (red.), Warszawa 1988, s. 312–415.
Kade O., 1968, Zufall und Gesetzmasigkeit in der Ubersetzung, „Beihefte zur Zeitschrift Fremdsprachen”, 1, Leipzig.
Kempf Z., 1978, Próba teorii przypadków, cz. 1, Opole.
Koecke B., 1994, Diminutive im polnisch-deutschen Ubersetzungsvergleich. Eine Studie zu Divergenzen und Konvergenzen im Gebrauch einer variierenden Bildung, „Slavistische Beitrage”, 314, Munchen.
Koenitz B., 1987, Thema-Rhema Gliederung und Translation, Leipzig.
Koller W., 1979/2011, Einfuhrung in die Ubersetzungswissenschaft, wyd. 8 popr., Tubingen–Basel 2011.
Konigs F. G., 1981, Zur Frage der Ubersetzungseinheit und ihre Relevanz fur den Fremdsprachenunterricht, „Linguistische Berichte”, 74, s. 82‒103.
Kubaszczyk J., 2006, Przekład substantywizowanych wyrazów przymiotnych z języka niemieckiego na język polski, Poznań.
Kubaszczyk J., 2007a, Substantywizowany czasownik w przekładzie z języka niemieckiego na język polski, Poznań.
Kubaszczyk J., 2007b, Wizja świata, gramatyka i przekładalność, na przykładzie specyficznego użycia narzędnika w Ferdydurke Witolda Gombrowicza, [w:] Językowy obraz świata w oryginale i przekładzie. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie w dniach 25–27 listopada 2005, A. Szczęsny, K. Hejwowski (red.), Siedlce, s. 159–171.
Kubaszczyk J., 2009, Sexus i genus w przekładzie jako problem gramatyczny i kulturowy, [w:] 50 lat polskiej translatoryki. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie w dniach 23–25 listopada 2007, K. Hejwowski, A. Szczęsny, U. Topczewska (red.), Warszawa, s. 377–385.
Kubaszczyk J., 2011, Wortbilder und Ubersetzungsbilder. Eine Untersuchung zur Wortbildung als Bildbildung im Kontext der Ubersetzungswissenschaft, Poznań.
Kubicka E., 2013, [rec.:] Danuta Rytel-Schwarz, Alina Jurasz, Lesław Cirko, Ulrich Engel, 2012, Deutsch-polnische kontrastive Grammatik, Bd. 4: Die unflektierbaren Worter, 2. neu bearb. und erganzte Aufl., Hildesheim– Zurich–New York: Georg Olms Verlag (Westostpassagen. Slawistische Forschungen und Texte, Bd. 14.4), ss. 395, „Linguistica Copernicana”, 9, s. 315–323.
Kubicka E., 2016, Deutsche sekundare Pradikate in polnischen Ubersetzungen, [w:] Beitrage der Europaischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV), Bd. 19, E. Gutierrez Rubio, E. Kislova, E. Kubicka (red.), „Die Welt der Slaven”, 60, Wiesbaden, s. 155–164.
Kubicka E., 2018, Czy mówiąc prostszym językiem, mówimy prościej? Formalnie narzędnikowe frazy charakteryzujące mówienie, „LingVaria”, 28, s. 79–90.
Kubicka E., Walkiewicz A., 2015, Co tłumaczy słownik przekładowy? Uwagi na marginesie pracy Dariusza Bralewskiego Od przekładu do słownika. Korpus równoległy w redakcji słowników tłumaczeniowych, Łask 2012 („Rozumienie – Interpretacja – Przekład”, t. 9), 643 strony, „Rocznik Przekładoznawczy. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu”, 10, s. 315–324.
Kussmaul P., Honig H. G., 1998, Einblicke in mentale Prozesse beim Ubersetzen, [w:] Handbuch Translation, M. Snell-Hornby et alii (red.), Tubingen, s. 170‒178.
Lewicki R., 1986, Przekład wobec zjawisk ponadstandardowych. Na materiale polskich przekładów współczesnej prozy rosyjskiej, Lublin.
Lewicki R., 2017, Zagadnienia lingwistyki przekładu, Lublin.
Łoś J., 1904, Funkcye narzędnika w języku polskim, Kraków.
Maas U., 2007, Syntaktische Reduplikation: stilistische Ressource vs. grammatische Form. Sprachbaudifferenzen in semitischen und indoeuropaischen Sprachen, [w:] Wiederholung, Parallelismus, Reduplikation. Strategien der multiplen Strukturanwendung, A. Ammann, A. Urdze (red.), Bochum, s. 1‒28.
Malmkjaer K., 1998, Unit of translation, [w:] Routledge encyclopedia of translation studies, M. Baker, K. Malmkjaer (red.), London–New York, s. 286‒288.
Neubert A., 1986, Translatorische Relativitat, [w:] Ubersetzungswissenschaft – eine Neuorientierung. Zur Integrierung von Theorie und Praxis, M. Snell-Hornby (red.), Tubingen, s. 85‒105.
Nowakowska J., 1933, Określniki sposobu w języku polskim. (Studjum opisowe), Lwów.
Oštir A. L., 2009, Genitiv, [w:] Deutsche Morphologie, E. Hentschel, P. M. Vogel (red.), Berlin–New York, s. 113–132.
Perrig G., 2010, Adverbialer Kasus, [w:] Deutsche Grammatik, E. Hentschel (red.), Berlin–New York, s. 19.
Pęzik P., 2012, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP, [w:] Narodowy Korpus Języka Polskiego, A. Przepiórkowski et al. (red.), Warszawa, s. 253‒273.
Piotrowski T., 2011, Ekwiwalencja w słownikach dwujęzycznych, [w:] Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych, W. Chlebda (red.), Opole, s. 45‒69.
Rytel-Schwarz D., Jurasz A., Cirko L., Engel U., 2012, Deutsch-polnische kontrastive Grammatik, Bd. 4: Die unflektierbaren Worter, wyd. 2 popr. i uzup., „Westostpassagen. Slawistische Forschungen und Texte”, 14.4, Hildesheim–Zurich–New York.
Schroder J., 1981, Zum Vergleich des semantischen Instrumentalis im Polnischen und Deutschen, „Linguistische Arbeitsberichte”, 29, s. 15–20.
Sinielnikoff R., 1960, Narzędnik tautologiczny w poezji Juliana Tuwima, „Poradnik Językowy”, 5, s. 193–207.
Sinner C., 2017, Sprachvergleich auf der Grundlage von Ubersetzungen?, [w:] Sprachvergleich und Ubersetzung. Die romanischen Sprachen im Kontrast zum Deutschen. Romanistisches Kolloquium XXIX, W. Dahmen et alii (red.), „Tubinger Beitrage zur Linguistik”, 553, Tubingen, s. 3‒27.
Snell-Hornby, M., 1996, Ubersetzungswissenschaft: eine neue Disziplin fur eine alte Kunst?, [w:] M. Snell-Hornby, Translation und Text. Ausgewahlte Vortrage, M. Kadric, K. Kaindl (red.), Wien, s. 9‒24.
Sorvali I., 1994, Oversattare och oversattningsprocess, Uleaborg.
Sorvali I., 2004, The problem of the unit of translation. A linguistic perspective, [w:] Ubersetzung. Translation. Traduction. Ein internationales Handbuch zur Ubersetzungsforschung, 1. Tlb., H. Kittel et alii (red.), „Handbucher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft”, 26.1, Berlin–New York, s. 354‒362.
Tabakowska E., 2015, Myśl językoznawcza z myślą o przekładzie. Wybór prac, P. de Bończa Bukowski, M. Heydel (red.), Kraków.
Thiel G., 1990, Ubersetzungseinheiten. Theoretisches Prinzip – didaktisches Instrument, [w:] Ubersetzungswissenschaft. Ergebnisse und Perspektiven. Festschrift fur Wolfram Wills zum 65. Geburtstag, R. Arntz, G. Thome (red.), Tubingen, s. 184‒190.
TTT: J. Lukszyn (red.), Tezaurus terminologii translatorycznej, Warszawa 1989.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 417
Liczba cytowań: 0
