Intuitionism in Contemporary Polish Ethics. Part II. Elzenberg – Ingarden – Wojtyła – Styczeń – Przełęcki
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2020.022Słowa kluczowe
moral intuition, ethical intuition, moral experience, experience of values, experience, Henryk Elzenberg, Roman Ingarden, Karol Wojtyła, Tadeusz Styczeń, Marian PrzełęckiAbstrakt
The article is a continuation of the comparative analysis of intuitionism in contemporary Polish ethics published in volume LXXV no. 3 (2019). It centres around the theoretical and cognitive foundations of ethics of Henryk Elzenberg, Roman Ingarden, Karol Wojtyła, Tadeusz Styczeń and Marian Przełęcki. These thinkers share an empirical starting point in the interpretation of moral cognition as the material for building philosophical ethics. They assume that moral experience is the cognitive basis of ethics, which requires its clarification, ordering and explanation in order to continue to justify it as far as possible. Individual differences between the thinkers lie in the attempts to legitimise the principles of ethics or the ethical ideal. Elzenberg, in his ambitious perfectionist understanding of ethics, falls into a pessimism and meta-empirical (metaphysical) mysticism. Ingarden seeks to explain the experience of moral values in ontology, but his attempts have not gone further than an anthropological turn (towards examining the ontological foundations of responsibility). Wojtyła found an explanation for the experience of morality in anthropology of the person fulfilling himself in action, assuming the metaphysics of the identity of being and value in the background. Styczeń, for the ultimate explanation of the experience of obligation of a person’s affirmation indicated the metaphysics of the justifying ‘Necessary Reason’ to be the basis of a universal ethical norm, and subsequently the anthropology of man and truth. He treats ethics as an empirical science based on moral intuitions, but in an attempt to explain it, he refers to the metaphysics of neighbour. The article demonstrates that basing ethics on moral experience is usually connected with the notion of moral experience that is emotional, and directed objectively to a value connected with the experience of obligation. Although moral intuitions are not apodictic at the starting point (the possibility of error is assumed), but open to the cognitive work of the intellect, at the end of the path of ethical cognition, in a manner that is more or less clear, the analysed thinkers refer to intuition in a different, often universalising, perspective that is anthropological, metaphysical, or mystical.
Bibliografia
Czeżowski Tadeusz. 1969. “Henryk Elzenberg jako teoretyk etyki”, Etyka 4.
Człowiek wobec wartości w filozofii Henryka Elzenberga. 1998. Ed. Andrzej Lorczyk, Ryszard Wiśniewski, Robert Zaborowski. Warszawa: Stakroos.
Elzenberg Henryk. 1963. Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu. Kraków: Znak.
Elzenberg Henryk. 1966. Wartość i człowiek. Rozprawy z humanistyki i filozofii. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Elzenberg Henryk. 1991. Z filozofii kultury. Pisma. Vol. 1. Ed. Michał Woroniecki. Kraków: Znak.
Elzenberg Henryk. 1991. Z historii filozofii. Pisma. Vol. 3. Ed. Michał Woroniecki. Kraków: Znak.
“Fikcje dowolnie bliskie realności. Z Marianem Przełęckim rozmawia Jacek Juliusz Jadacki”. 1993. Filozofia Nauki 1, 2–3.
Gołaszewska Maria. 1971. “Romana Ingardena filozofia moralności”. Etyka 9.
Henryk Elzenberg i mistyka. 1990. Ed. Jan Andrzej Kłoczowski. Kraków: Znak.
Hostyński Lesław. 1999. Układacz tablic wartości. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Ingarden Roman. 1970. Dzieła filozoficzne. Studia z estetyki. Vol. 3. Warszawa: PWN.
Ingarden Roman. 1972. Książeczka o człowieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Ingarden Roman. 1989. Wykłady z etyki. Ed. Adam Węgrzecki. Warszawa: PWN.
Jedynak Anna. 2013. “Poglądy etyczne Profesora Mariana Przełęckiego”. Etyka 47.
Kamiński Stanisław, Tadeusz Styczeń. 1968. “Doświadczalny punkt wyjścia etyki”. Studia Philosophiae Christianae 4, 2.
Kmiecikowski Waldemar. 2013. Etyka między doświadczeniem a ontologią. Krąpiec – Ingarden – Czeżowski. Poznań: Wydawnictwo Warszawskiej Prowincji Karmelitów Bosych.
Kuliniak Radosław, Mariusz Pandura. 2019. “Jestem filozofem świata”. (Κόσμου φιλόσοφός εἰμι). Roman Witold Ingarden (1893–1970). Część pierwsza: lata 1893–1938). Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Moń Ryszard, Sylwia Tondel, Jan Krokos, Andrzej Waleszczyński. 2019. Tadeusz Styczeń. Kraków: Wydawnictwo Ignatianum.
Lorczyk Andrzej. 1998. “O nadwartości, powinności i sensie. Prolegomena rekonstrukcji późnej aksjologii Elzenberga”. In: Człowiek wobec wartości w filozofii Henryka Elzenberga. Warszawa: Stakroos
Półtawski Andrzej. 2009. “Czy Roman Ingarden był fenomenologiem?”. Acta Universitatis Lodzensis, Folia Philosophica 22.
Przełęcki Marian. 2005. Intuicje moralne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Stachewicz Krzysztof. 2011. Człowiek i jego ethos. Studia – szkice – polemiki z antropologii filozoficznej. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Stachewicz Krzysztof. 2012. Milczenie wobec dobra i zła. W stronę etyki sygetycznej i apofatycznej. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Teologiczny.
Styczeń Tadeusz. 2011. Dzieła zebrane. 1. Metaetyka. Nowa rzecz czy nowe słowo. Ed. Andrzej Szostek MIC. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, Instytut Jana Pawła II KUL.
Styczeń Tadeusz. 2012. Dzieła zebrane. 2. Etyka niezależna. Ed. Kazimierz Krajewski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, Instytut Jana Pawła II KUL.
Styczeń Tadeusz. 2013. Dzieła zebrane. 4. Wolność w prawdzie. Ed. Kazimierz Krajewski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, Instytut Jana Pawła II KUL.
Tyburski Włodzimierz. 2006. Elzenberg. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Wojtyła Karol. 1991. Człowiek i moralność. II Zagadnienie podmiotu moralności. Ed. Tadeusz Styczeń, Jerzy W. Gałkowski, Adam Rodziński, Andrzej Szostek. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Wojtyła Karol. 1991. Człowiek w polu odpowiedzialności. Ed. Andrzej Szostek. Rzym–Lublin: Instytut Jana Pawła II KUL.
Wojtyła Karol. 1967. “Etyka a teologia moralna”. Znak 19, 159.
Wojtyła Karol. 1969. Osoba i czyn. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne.
Wojtyła Karol. 1969. “Problem doświadczenia w etyce”. Roczniki Filozoficzne 17, 2.
Wojtyła Karol. 1969. “Problem teorii moralności”. In: W nurcie zagadnień posoborowych. Ed. Bohdan Bejze. Vol. 3. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
Wolniewicz Bogusław. 1986. “Myśl Elzenberga”. Studia Filozoficzne 12.
Pobrania
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 353
Liczba cytowań: 0