Idea naukowości Henri Poincarégo
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2016.023Słowa kluczowe
Henri Poincaré, idea naukowości, konwencjonalizm, realizm strukturalny, zasady nauki, zasada względności, kryzys nauki, fizyka zasad, struktury aprioryczneAbstrakt
Henri Poincaré był jednym z ostatnich uczonych mających wgląd w całość nauk matematyczno-przyrodniczych. Czas jego działalności naukowej przypadał na czas przełomu naukowego, kiedy kształtowały się nowe teorie i metody naukowe. W dyskusje filozoficzne nad nauką i jej rozwojem włączyło się wielu uczonych tego okresu. Jedną z ważniejszych koncepcji filozofii nauki, zwaną konwencjonalizmem lub realizmem strukturalnym, stworzył Poincaré. W pracy tej koncentruję się zasadniczo na jednym zagadnieniu – idei naukowości, wypracowanej przez tego uczonego. Wyjaśnię, w jaki sposób jego rozumienie nauki przekracza prostą dychotomię między empiryzmem a racjonalizmem. Ponadto pokażę, że na konwencjonalizm Poincarégo można patrzeć nie tylko jak na pewną teorię filozoficzną, lecz również jak na ogólną metodę badawczą.
Bibliografia
Dąbrowska K., Czy nauka może być piękna? Status i rola wartości estetycznych w nauce, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2010, t. XXXV.
Duhem P., Quelques réflexions au sujet de la physique expérimentalem , „Revue des Questions scientifiques” 1894, nr 2 ; tłum. M. Sakowska, w: K. Szlachcic, Filozofia nauki francuskiego konwencjonalizmu, Wrocław 1994.
Einstein A., Bemerkungen zu der Notiz von Herrn Paul Ehrenfest: Die Translation deformierbarer Elektronen und der Flachensatz, „Annalen der Physik” 1907, t.23.
Gingras Y., The Movie. The Unintendet Consequences of Scientific Commemorations, „Isis” 2007, nr 98.
Gray J., Henri Poincaré. A Scientific Biography, Princeton University Press, Princeton, Oxford 2013.
Grünbaum A., Geometry and Chronometry in Philosophical Perspective, University of Minnesota Press, Minneapolis 1968.
Heinzmann G., Stump D,, “Henri Poincaré”, The Stanford Encyclopedia of Philosphy (Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/Poincaré.
Kotowski M., Konwencjonalizm a realizm: Poincaré i Duhem wobec statusu poznawczego nauk przyrodniczych, „Przegląd Filozoficzny” 2016, t. 99, r. 25, nr 3.
Lubomirski A., Henri Poincaré’go filozofia geometrii, PWN, Warszawa 1974.
Poincaré H., À propos de la théorie de M. Larmor, „L’éclairage électrique” 1895, t. 5.
Poincaré H., La mesure du temps, „Revue de métaphysique et de morale”1998, t. 6.
Poincaré H., Nauka i metoda, tłum. M. H. Horwitz, Warszawa 1911.
Poincaré H., Sur la dynamique de l’électron, „Compt. Rend.” 1905, nr 140.
Poincaré H., L’etat actuel et l’avenir de la psyhique mathematique, w: W. Kruczek, Literatura źródłowa do Kursu „Podstawy fizyki na Politechnice Warszawskiej”, t. 3, Warszawa 1981.
Poincaré H., Sur la dynamique de l’électron, „Rendiconti Circolo math. di Palermo” 1906, nr 21, 139–176 (1906).
Poincaré H., Sur les hypothèses fondamentales de la géométrie, „Bulletin de la Société Mathématique de France” 1887, t. 15.
Poincaré H., Sur les rapports de l’analyse pure et de la physique mathematique, w: Verhandlungen des ersten internationalen Mathematiker – Kongresses, Leipzig 1898.
Poincaré H., Wartość nauki, tłum. L. Silberstein, Warszawa 1908.
Poincaré H. Związki pomiędzy analizą i fizyka matematyczną, tłum. S. Dickstein, „Wiadomości Matematyczne” 1897, t. 1.
Quine W.V.O., Ontological Relativity and Other Essays, Columbia University Press, New York 1969.
Quine W.V.O., Pursuit of Truth, Harvard University Press, Cambridge 1990.
Reichenbach H., H., The Theory of Relativity and A Priori Knowledge, University of California Press, Berkeley 1920.
Sady W., Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2013.
Szlachcic K. (red.), Filozofia nauki francuskiego konwencjonalizmu, Wrocław 1994.
Torretti R., Philosophy of Geometry from Riemann to Poincaré, D. Reidel, Dordrecht 1978.
Vuillemin J., Poincaré’s Philosophy of Space. Space, Time and Geometry, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht-Holland 1973.
Worrall J., Structural Realism, The Best of Both Worlds?, „Dialectica” 1989, nr 43, s. 99–124.
Wójcik W., Bernarda Riemanna projekt nowej filozofii, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2007, r. 52, nr 2.
Wójcik W., Mechanizm ewolucji fizyki według Poincarégo, „Przegląd Filozoficzny” 1993, r. II, nr 4.
Wójcik W., Pewna interpretacja konwencjonalizmu Poincarégo, „Kwartalnik Filozoficzny” 1993, z. 3.
Wójcik W., Polemiki wokół wkładu Poincarégo na powstanie szczególnej teorii względności, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 1993, t. XV.
Wójcik W., Różne twarze konwencjonalizmu w kontekście sporu o podstawy szczególnej teorii względności, w: B. Płonka-Syroka (red.), Nauka i społeczeństwo w stulecie szczególnej teorii względności Alberta Einsteina (1905–2005), Wrocław 2006.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 889
Liczba cytowań: 0