A Philosophical Analysis of the Recent Controversy about “Islamo-leftism” in French Academia
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2021.040Słowa kluczowe
“Islamo-leftism”, autonomy of science, values in science, militancy, Frédérique VidalAbstrakt
In February 2021, the French Minister of Higher Education and Research, Frédérique Vidal, ordered an inquiry – to be led by the French National Centre for Scientific Research – about the alleged “Islamo-leftism” (islamo-gauchisme) which, according to her, was corrupting French academia. Vidal's concern was, purportedly, to distinguish “what falls under academic research and what falls under militancy and opinion”. She had in mind, in particular, recent interdisciplinary fields in the social sciences, such as Postcolonial Studies. Her statements caused a controversy in French academia as well as outside. The goal of this paper is to present this controversy and analyse it in light of the philosophical literature on autonomy of, and values in, science.
After recalling the political and institutional context of the controversy (1st part), I present Vidal’s intervention (2nd part) and various reactions to it, which can roughly be classified pro and contra Vidal's statements (3rd part). I then provide a philosophical discussion of the controversy (4th part), by recalling the philosophical debate to which it is related (the autonomy of, and the values in science), and analysing the assumptions, arguments and actions of both camps. I show in particular that a political intervention inside the very production of academic knowledge implies a strong risk of censorship (whether self-inflicted, intra-academic or extra-academic), and that letting academia self-regulate itself with respect to the validation of knowledge remains the best way to go. I conclude with the deeper questions raised by this controversy: the social role of universities, and the institutional aspects of scientific knowledge validation.
Bibliografia
Agence France Presse (AFP). “« Islamo-gauchisme » à la fac : Vidal sommée de revoir ses priorités”. Le Figaro, 17.02.2021. Access 01.09.2021. https://www.lepoint.fr/societe/islamo-gauchisme-a-la-fac-attal-livre-le-point-de-vue-de-macron-17-02-2021-2414467_23.php
ATHENA. n.d. “Missions”. http://www.alliance-athena.fr/missions/
ATHENA. “Communiqué de l’alliance Athéna du 18 février 2021”. 18.02.2021. Access 01.09.2021. http://www.alliance-athena.fr/communique-de-lalliance-athena-du-18-fevrier-2021/
Baubérot Jean. 2021. “Nathalie Heinich, le bébé... et l’eau du bain: à propos de «ce que le militantisme fait à la recherche»”. Le club de Mediapart, 31.05.2021. Access 07.09.2021. https://blogs.mediapart.fr/jean-bauberot/blog/310521/nathalie-heini...et-l-eau-du-bain-propos-de-ce-que-le-militantisme-fait-la-recherche
Bedessem Baptiste and Ruphy Stéphanie. 2019. "Scientific autonomy and the unpredictability of scientific inquiry: The unexpected might not be where you would expect", Studies in History and Philosophy of Science Part A 73: 1 – 7.
Belouezzane Sarah, Faye Olivier, Mestre Abel, Zappi Sylvia. “Emmanuel Macron empêtré dans le débat sur l'« islamo-gauchisme »”. Le Monde, 22.02.2021. Access 09.09.2021. https://www.lemonde.fr/politique/article/2021/02/22/emmanuel-macron-empetre-dans-le-debat-sur-l-islamo-gauchisme_6070756_823448.html
Blin Simon. “A l’université Paris-Est Créteil, l’étrange caviardage d’une fiche de poste”. Libération, 03.03.2021. Access 02.09.2021. https://www.liberation.fr/idees-et-debats/a-luniversite-paris-est-creteil-letrange-caviardage-dune-fiche-de-poste-20210303_JATL7MTURVGEVAJVD3JQVHT5E4/
Bush Vanevar. 1945. The endless frontier. National Science Foundation, Washington (USA).
Chavalarias David. 2021. “‘Islamo-gauchisme’ : le piège de l’alt-right se referme sur la macronie”. Politoscope, 21.02.2021. Access 09.09.2021. https://politoscope.org/2021/02/islamogauchisme-le-piege-de-lalt-right-se-referme-sur-la-macronie/
Clavey Martin. “À l’Assemblée Nationale, Frédérique Vidal confirme vouloir demander une enquête sur l’ « islamogauchisme » à l’université”. The Sound of Science, 17.02.2021. Access 01.09.2021. https://www.soundofscience.fr/2671
CNRS. “L’« islamogauchisme » n’est pas une réalité scientifique”. Communiqué from 17.02.2021. Access 01.09.2021. https://www.cnrs.fr/fr/l-islamogauchisme-nest-pas-une-realite-scientifique
Commission permanente du Conseil national des universités. “Non à la chasse aux sorcières islamo-gauchistes!”. Communiqué from 17.02.2021. Access 09.09.2021. https://cnu27.univ-lille.fr/motions/cpcnu-communique-20210217.pdf
Conférence des présidents d’Université. “‘Islamo-gauchisme’ : stopper la confusion et les polémiques stériles”. Communiqué from 16.02.2021. Access 09.09.2021. http://www.cpu.fr/actualite/islamo-gauchisme-stopper-la-confusion-et-les-polemiques-steriles/
Douglas Heather. 2009. Science, policy, and the value-free ideal. University of Pittsburgh Press.
Duchampt Sylvain. “"Islamo-gauchisme" : 600 noms de chercheurs, dont une vingtaine de Toulouse, livrés à la vindicte sur internet”. FranceTVinfo, 08.03.2021. Access 02.09.2021. https://france3-regions.francetvinfo.fr/occitanie/haute-garonne/toulouse/islamo-gauchisme-600-noms-de-chercheurs-dont-une-vingtaine-de-toulouse-livres-a-la-vindicte-sur-internet-1988527.html
Elliott Kevin and Steel Daniel. 2017. Current controversies in values and science. Taylor & Francis.
Faure Sonya and Durupt Frantz. “Islamo-gauchisme, aux origines d’une expression médiatique”. Libération, 14.04.2016. Access 13.12.2021. https://www.liberation.fr/debats/2016/04/14/islamo-gauchisme-aux-origines-d-une-expression-mediatique_1445857/
Faure Valentine. “Islamo- gauchisme : histoire tortueuse d’une expression devenue une invective”. Le Monde, 11/12/2020. Access 19.03.2021.https://www.lemonde.fr/idees/article/2020/12/11/islamo-gauchism...ession-devenue-une-invective_6063006_3232.html#xtor=AL-32280270.
Gundersen Torbjørn. 2018. "How Climate Scientists View the Expert Role: Value-freedom, Responsibility, and Relevance". ARENA Working Paper, University of Oslo.
Hansson Sven Ove. 2017. "How values can influence science without threatening its integrity", in Logic, methodology and philosophy of science--Proceedings of the 15th International Congress, pp. 207--221.
Hansson S. O. 2018. "Politique du risque et intégrité de la science", in Guay Alexandre ed., Risque et expertise, Presses universitaires de Franche-Comté, pp. 57-86.
Heinich Nathalie. 2021. Ce que le militantisme fait à la recherche. Gallimard: Paris.
Hicks Daniel. 2014. "A new direction for science and values", Synthese 191, 14: 3271--3295.
“« Islamo-gauchisme » : Frédérique Vidal dénonce un « procès d’intention » à son égard”. Le Monde, 21.02.2021. Access 01.09.2021. https://www.lemonde.fr/societe/article/2021/02/21/islamo-gauchisme-frederique-vidal-denonce-un-proces-d-intention-a-son-egard_6070688_3224.html
“Islamo-gauchisme : « Nous ne pouvons manquer de souligner la résonance avec les plus sombres moments de l’histoire française »”. 2021. Le Monde, 04.03.2021. Access 26.08.2021. https://www.lemonde.fr/idees/article/2021/03/04/islamo-gauchisme-...s-plus-sombres-moments-de-l-histoire-francaise_6071892_3232.html
“L’affaire des professeurs accusés d’islamophobie ‘est une illustration des pressions politiques et économiques qui s’exercent sur l’université’”. Le Monde, 17.03.2021. Access 21.03.2021. https://www.lemonde.fr/idees/article/2021/03/17/professeurs-accuses-d-islamophobie-cette-affaire-est-une-illustration-des-pressions-politiques-et-economiques-qui-s-exercent-sur-l-universite_6073388_3232.html
Laurent Samuel. “L’université, une guerre de tranchées autour des questions de race, de genre ou d’écriture inclusive”. Le Monde, 15.03.2021. Access 15.03.2021. https://www.lemonde.fr/societe/article/2021/03/15/a-l-universite-un...estions-de-race-de-genre-ou-d-ecriture-inclusive_6073126_3224.html.
Le Nevé Soazig. 2021. “« Islamo-gauchisme » à l’université : la ministre Frédérique Vidal accusée d’abus de pouvoir devant le Conseil d’Etat”. Le Monde, 10.06.2021. Access 07.09.2021. https://www.lemonde.fr/societe/article/2021/06/10/islamo-gauchisme-a-l-universite-la-ministre-frederique-vidal-accusee-d-abus-de-pouvoir-devant-le-conseil-d-etat_6083618_3224.html
“Le retour d’un clivage stérile et délétère”. Le Monde, 24.02.2021, p 28.
Lombard-Latune Marie-Amélie. “Décolonialisme: à l’université, la résistance s’organise”, L’opinion. 06.10.2020. Access 08.09.2020. https://www.lopinion.fr/edition/politique/decolonialisme-a-l-universite-resistance-s-organise-225579
Macron Emmanuel. “Discours du président de la République sur le thème de la lutte contre les séparatismes”. 02.10.2020. Access 31.08.2021. https://www.elysee.fr/front/pdf/elysee-module-16114-fr.pdf
Maillot Hugues. “«Islamo-gauchisme» à l'université : Frédérique Vidal va devoir s'expliquer devant le Conseil d'État”. Le Figaro, 11.06.2021. Access 02.09.2021. https://www.lefigaro.fr/politique/islamo-gauchisme-a-l-universite-frederique-vidal-va-devoir-s-expliquer-devant-le-conseil-d-etat-20210611
“Note de solidarité à l’intention des chercheuses et chercheurs en poste en France”. Access 10.09.2021. https://docs.google.com/forms/d/14hYPQUdtm2wkdr0ksqVOe70oguPY3W8beRzR1HGJQ6w/viewform?edit_requested=true)
“Nous, universitaires et chercheurs, demandons avec force la démission de Frédérique Vidal”. Le Monde, 21-22.02.2021, p. 24.
“Nous voulons exprimer ici notre solidarité avec les universitaires français”. Nouvel Obs, 17.03.2021. Access 10.09.2021. https://www.nouvelobs.com/idees/20210317.OBS41524/nous-voulons-exprimer-ici-notre-solidarite-avec-les-universitaires-francais-par-angela-davis-gayatri-spivak-achille-mbembe.html
“Protéger l'université contre le dévoiement militant”, Le Monde, 24/02/2021, p 28.
QSF (Qualité de la science française). “« Islamo-gauchisme » et dérive ministérielle”. 19.02.2021. Access 10.09.2021. http://www.qsf.fr/2021/02/19/islamo-gauchisme-et-derive-ministerielle/
QSF. “Le climat d’intimidation à l’université ne peut perdurer”. 16.03.2021. Access 08.09.2021. https://www.qsf.fr/2021/03/16/le-climat-dintimidation-a-luniversite-ne-peut-pas-perdurer/
Reiss Julian, Sprenger Jan. 2020. "Scientific Objectivity", in The Stanford Encyclopedia of Philosophy Winter 2020. Metaphysics Research Lab, Stanford University.
Ruphy Stéphanie. 2017. "La science doit-elle être autonome pour être utile", pp. 61–79 in Science, Philosophie, Société. Presses universitaires de Franche-Comté.
Ruphy Stéphanie. 2015. “Rôle des valeurs en science : contributions de la philosophie féministe des sciences.” Écologie & politique 51, 2: 41-54.
Sokal Alan and Bricmont Jean. 1997. Impostures intellectuelles. Odile Jacob: Paris.
Taguieff Pierre-André. 2002. La nouvelle judéophobie. Paris: Mille et une nuits.
Vidal Frédérique. “L’université n’est pas un lieu d’encouragement ou d’expression du fanatisme”. L’opinion, 26.10.2020. Access 31.08.2021. https://www.lopinion.fr/edition/politique/l-universite-n-est-pas-lieu-d-encouragement-d-expression-fanatisme-227464
Vidal Frédérique, interview by Jean-Pierre Elkabbach, “Repères” TV show, Cnews TV channel, 14.02.2021, 17:00.
Vigilance universités. “Il faut protéger la liberté académique face aux pressions militantes”. Libération, 26.02.2021. Access 09.09.2021. https://www.liberation.fr/idees-et-debats/tribunes/universites-il-faut-proteger-la-liberte-academique-face-aux-pressions-militantes-20210224_NFTTP476G5FHPCDBONPFJQZHHY/
Winsberg Eric. 2018. Philosophy and climate science. Cambridge University Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Philippe Stamenkovic
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 558
Liczba cytowań: 0