Sztuka jako objawienie Życia w perspektywie fenomenologii Michela Henry’ego
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2021.004Słowa kluczowe
afektywność, doznaniowość (pathos), fenomenologia, Henry, immanencja, Kandyński, sztuka, ŻycieAbstrakt
Sztuka – obok etyki i religii – zajmuje poczesne miejsce w fenomenologii życia Michela Henry’ego. Polemizując z fenomenologią Edmunda Husserla i Martina Heideggera oraz analizując twórczość i prace teoretyczne Wasyla Kandyńskiego, Henry doszedł do wniosku, że treścią sztuki jest niewidzialne życie. W konsekwencji sztuka, sama niewidzialna, a jednak objawiająca Życie, okazuje się sposobem nieintencjonalnego doznania (pathos) Życia w jego transcendentalnej afektywności. Radykalna immanencja doznaniowości sztuki stoi w jaskrawej opozycji wobec widzialnego świata zewnętrznego i tym samym wyznacza fenomenologii nowy obszar badań nad doświadczeniem estetycznym, a przy tym także religijnym. W artykule wskazuję na trudności i ograniczenia ontologiczne, epistemologiczne oraz aksjologiczne koncepcji sztuki Michela Henry’ego oraz Wasyla Kandyńskiego.
Bibliografia
Capelle Philippe. 2010. „Fenomenologia i życie w myśli Michela Henry’ego”, przeł. Siostry Betanki. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 13–36. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Descartes René. 2001. Medytacje o pierwszej filozofii, przeł. Maria i Kazimierz Ajdukiewiczowie. Kęty: Wydawnictwo ANTYK.
Descartes René. 2001. Namiętności duszy, przeł. Ludwik Chmaj. Kęty: Wydawnictwo ANTYK.
Drwięga Marek. 2012. „Cielesność i Życie, czyli o filozofii Michela Henry’ego”. W: Michel Henry, Wcielenie. Filozofia ciała, przeł. Małgorzata Frankiewicz, Dariusz Adamski, 9–28. Kraków: Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów.
Dufour-Wierusz Kowalska Gabrielle. 2010. „Michel Henry. Objawienie fenomenologiczne a objawienie chrześcijańskie”, przeł. Robert Grzywacz. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 163–184. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Gielarowski Andrzej. 2010. „Fenomenologia i teologia w filozofii człowieka Michela Henry’ego”. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 185–214. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Gielarowski Andrzej. 2016. Kryzys kultury, kryzys człowieka. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Gilbert Paul. 2010. „Michel Henry i immanencja”, przeł. Robert Grzywacz. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 105–122. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Hart James G. 2012. „Teoria fenomenologiczna i krytyka kultury. Czytanie La Barbarie Michela Henry’ego”, przeł. Paulina Sosnowska. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 361–378.
Henry Michel. 1996. C'est moi la vérité: Pour une philosophie du Christianisme. Paris: Editions du Seuil.
Henry Michel. 2004. La barbarie. Paris: Quadrige/PUF.
Henry Michel. 2005. Voir l’invisible. Sur Kandinsky. Paris: Quadrige/ PUF.
Henry Michel. 2006. „Fenomenologia nie-intencjonalna: zadanie fenomenologii przyszłości”, przeł. Jacek Migasiński. W: Fenomenologia francuska. Rozpoznania, interpretacje, rozwinięcia, red. Iwona Lorenc, Jacek Migasiński, 418–437. Warszawa: IFiS PAN.
Henry Michel. 2007. O fenomenologii, przeł. Marek Drwięga. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Henry Michel. 2010. „Etyka i kryzys współczesnej kultury”, przeł. Monika Murawska. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 73–81. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Henry Michel. 2010. „Etyka i religia w fenomenologii Życia”, przeł. Monika Murawska. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 149–161. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Henry Michel. 2011. „Zobaczyć niewidzialne. O Kandinskym”, przeł. Dorota Molińska. Artium Quaestationes 22: 351–367.
Henry Michel. 2012. „Czy pojęcie duszy ma sens?”, przeł. Maja Chmura, Filip Taranienko, przekład przejrzał i poprawił Jacek Migasiński. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 67–91.
Henry Michel. 2012. „Przedmowa do wydania włoskiego Genealogii psychoanalizy”, przeł. Paweł Orłowski. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 19–26.
Henry Michel. 2012. Słowa Chrystusa, przeł. Kazimierz Mrówka. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.
Henry Michel. 2012. „Sztuka i fenomenologia życia”, przeł. Monika Murawska. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 157–179.
Henry Michel. 2012. „Videre videor”, przeł. Maja Chmura, przekład przejrzał i poprawił Jacek Migasiński. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 37–66.
Henry Michel. 2012. Wcielenie. Filozofia ciała, przeł. Małgorzata Frankiewicz, Dariusz Adamski. Kraków: Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów.
Husserl Edmund. 2013. Doświadczenie i sąd, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Husserl Edmund. 2017. Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, przeł. Sławomira Walczewska. Kraków: Vis-à-vis Etiuda.
Kandyński Wasyl. 1978. Obrazy, przeł. Jerzy Stankiewicz. W: Luigi Rognoni, Wiedeńska szkoła muzyczna, przeł. Henryk Krzeczkowski, 481–484. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kandyński Wasyl. 1991. Eseje o sztuce i artystach, przeł. Ewa Sagan. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki.
Kandyński Wasyl. 1996. O duchowości w sztuce, przeł. Stanisław Fijałkowski. Łódź: Państwowa Galeria Sztuki w Łodzi.
Kandyński Wasyl. 2019. Punkt i linia a płaszczyzna, przeł. Stanisław Fijałkowski. Łódź: Wydawnictwo Oficyna.
Kruszyńska Sabina. 2016. „Ugruntowanie podmiotu w fenomenologii radykalnej Michela Henry’ego”. Miscellanea Anthropologica et Sociologica 17: 71–81.
Kruszyńska Sabina. 2018. Kulturalny barbarzyńca. Fenomenologia radykalna Michela Henry’ego jako filozofia sztuki życia. Kraków: TAiWPN Universitas.
Leclercq Jean. 2012. „Droga ku słowom Boga. Michel Henry i nauka chrześcijańska”, przeł. Monika Murawska. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 379–396.
Lorenc Iwona. 2006. „Ścieżki ku rzeczom samym współczesnej fenomenologii francuskiej”. W: Fenomenologia francuska. Rozpoznania, interpretacje, rozwinięcia, red. Iwona Lorenc, Jacek Migasiński, 30–66. Warszawa: IFiS PAN.
Marion Jean-Luc. 1996. „The Saturated Phenomenon”. Philosophy Today 40, 1: 103–124.
Marion Jean-Luc. 2007. Będąc danym. Esej z fenomenologii donacji, przeł. Wojciech Starzyński. Warszawa: IFiS PAN.
Marion Jean-Luc. 2008. The Visible and the Revealed, przeł. Christina M. Gschwandtner, Thomas A. Carlson, John Conley, Danielle Poe, Arianne Conty, Jeffrey F. Kosky. New York: Fordham University Press.
Marion Jean-Luc. 2016. Givenness and Revelation, przeł. Stephen E. Lewis. Oxford-New York: Oxford University Press.
Merleau-Ponty Maurice. 1996. Oko i umysł, przeł. Stanisław Cichowicz. W: Maurice Merleau-Ponty, Oko i umysł. Szkice o malarstwie, przeł. Stanisław Cichowicz, Maryna Ochab, Ewa Bieńkowska, Joanna Skoczylas, 15–67. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo obraz/terytoria.
Merleau-Ponty Maurice. 1996. Widzialne i niewidzialne, przeł. Małgorzata Kowalska, Jacek Migasiński, Renata Lis, Iwona Lorenc. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Migasiński Jacek. 2012. „Kartezjusz podług Henry’ego: początek fenomenologii”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 201–218.
Mumford Lewis. 2012. Mit maszyny. T. 1, przeł. Michał Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mumford Lewis. 2014. Mit maszyny. T. 2, przeł. Michał Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Murawska Monika. 2006. „Sztuka, która pozwala zobaczyć niewidzialne. Maurice Merleau-Ponty o malarstwie Cézanne’a i Michel Henry o abstrakcji Kandinskiego”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 14: 133–154.
Murawska Monika. 2010. „Filozofia źródłowa «contra» antropologia. Fenomen kultury w ujęciu Michela Henry’ego”. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 123–146. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”. Wydawnictwo WAM.
Murawska Monika. 2011. Filozofowanie z zamkniętymi oczami. Fenomenologia ciała Michela Henry’ego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Murawska Monika. 2011. „Piękno nieintencjonalne. Fenomenologia sztuki Michela Henry’ego”. W: Między przedmiotowością a podmiotowością: intencjonalność w fenomenologii francuskiej, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 209–226. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
Murawska Monika. 2012. „Obnażyć sztukę. Fenomen dzieła sztuki w fenomenologii Jeana Luca Mariona i Henriego Maldineya”. W: Fenomen i przedstawienie. Francuska estetyka fenomenologiczna. Założenia/ zastosowania/ konteksty, red. Iwona Lorenc, Mateusz Salwa, Piotr Schollenberger, 265–286. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Murawska Monika. 2012. „Post-fenomenologia jako źródło cierpień”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 9–18.
Murawska Monika. 2012. „Samo źródło źródłowości. Kategoria jawienia się w fenomenologii Michela Henry’ego i Henri Maldineya”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 293–314.
Murawska Monika. 2014. „Meandry cielesności. Różne oblicza fenomenologii ciała”. W: Wprowadzenie do fenomenologii. Interpretacje, zastosowania, problemy. T. 1, red. Witold Płotka, 444–483. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Petit Jean-François. 2011. „Michel Henry: intencjonalność między marksizmem a chrześcijaństwem”, przeł. Monika Murawska. W: Między przedmiotowością a podmiotowością: intencjonalność w fenomenologii francuskiej, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 365–378. Kraków: Akademia Ignatianum. Wydawnictwo WAM.
Pokropski Marek. 2012. „Husserl i Henry – spór o intencjonalność”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 229–249.
Rejniak-Majewska Agnieszka. 2019. „Chaosmos, czyli o gramatyce i fizjonomice form”. W: Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna, przeł. Stanisław Fijałkowski, 198–223. Łódź: Wydawnictwo Oficyna.
Schopenhauer Arthur. 1995. Świat jako wola i przedstawienie. T. 2, przeł. Jan Garewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Schönberg Arnold, Kandinsky Wassily. 1980. Briefe, Bilder und Dokumente einer außergewöhnlichen Begegnung, red. Jelena Hahl-Koch. Salzburg-Wien: Residenz Verlag.
Selz Peter. 1957. „The Aesthetic Theories of Wassily Kandinsky and Their Relationship to the Origin of Non-Objective Painting”. The Art Bulletin 39, 2: 127–136.
Spengler Oswald. 2014. Zmierzch Zachodu, przeł. Józef Marzęcki. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Starzyński Wojciech. 2014. Neokartezjanizm fenomenologii francuskiej. Warszawa: IFiS PAN.
Stoker Wessel. 2012. Where Heaven and Earth Meet, przeł. Henry Jansen. Amsterdam–New York: Editions Rodopi B.V.
Tarnowski Karol. 2010. „Samo-pobudzenie i Bóg”. W: Michel Henry – fenomenolog życia, red. Andrzej Gielarowski, Robert Grzywacz, 215–232. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, Wydawnictwo WAM.
Yampolskaya Anna. 2018. „Metamorphoses of the Subject: Kandinsky Interpreted by Michel Henry and Henri Maldiney”. Avant 9, 2: 157–167.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2002. Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne. Warszawa: PIW.
Zahavi Dan. 2012. „Michel Henry i fenomenologia niewidzialnego”, przeł. Paulina Sosnowska. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34: 315–333.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 815
Liczba cytowań: 0