Zwrot erotyczny w fenomenologii francuskiej?
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2021.005Słowa kluczowe
ciało, Eros, fenomenologia, Henry, Lévinas, Marion, miłość, Merleau-PontyAbstrakt
Jednym ze sposobów na opisanie przemian w ramach ruchu fenomenologicznego jest anonsowanie kolejnych „zwrotów”. Najbardziej znany to ogłoszony w 1991 roku przez Dominique’a Janicauda „zwrot teologiczny w fenomenologii francuskiej”, ale mówi się także o zwrocie estetycznym, kognitywistycznym i innych. W artykule chcemy zbadać, czy w fenomenologii francuskiej wystąpił zwrot erotyczny, a to za sprawą ważnego miejsca, jakie zajmują u poszczególnych autorów badania cielesności, miłości, erotyki i seksualności. Najpierw ukazujemy fenomenologię francuską jako miejsce żywiołowych przemian, ekscesów i zwrotów. Następnie przyglądamy się samej strukturze zwrotu, odnosząc się do Heideggerowskiego die Kehre jako paradygmatu zwrotu. Jest to zasadne, gdyż fenomenologia francuska o wiele bardziej wyrasta z myśli Heideggera niż Husserla. Interpretacja terminu „zwrot” nie jest jednoznaczna i można mówić o jej czterech wersjach, które razem wzięte układają się w strukturę chiazmu. Po odniesieniu jej do badań erotycznych u fenomenologów francuskich należy stwierdzić, że „zwrot erotyczny” w fenomenologii francuskiej jednocześnie jest i go nie ma, czyli ma charakter paradoksu. Nie występuje on, jeśli rozumieć go jako punkt krytyczny i nowy początek, względnie jako definitywne przekroczenie metafizyki. Natomiast możemy go odnotować jako powrót do zapomnianych fenomenów, jak cielesność, intersubiektywność, relacja erotyczna. Dodatkowo u Jeana-Luca Mariona mamy do czynienia z próbą sformułowania nowej filozofii i teologii, opartych na fenomenie erotycznym, co pokazuje zwrot jako krok naprzód.Bibliografia
Adamiak Marzena. 2007. O kobiecie, która nawiedza myśl. Kobieta jako figura inności w koncepcji podmiotu Emmanuela Lévinasa. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
Baran Bogdan. 1990. Saga Heideggera. Kraków: Inter esse.
Clavier Paul. 2005. „Un tournant gnostique de la phénoménologie française?: À propos des Paroles du Christ de Michel Henry”. Revue Thomiste 2: 307–315.
Depraz Natalie. 2004. „Le tournant pratique de la phénoménologie franҫaise”. Revue philosopique de la France et de l’Étranger 2: 149–165.
Depraz Natalie. 2010. Zrozumieć fenomenologię. Konkretna praktyka, przeł. Agata Czarnacka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Drwięga Marek. 2013. Kim jest człowiek? Studia z filozofii człowieka. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dupond Pascal. 2001. Le vocabulaire de Merleau-Ponty. Paris: Ellipses.
Franck Didier. 2017. Dwa ciała. Wokół fenomenologii Husserla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Gilbert Paul. 2002. „Le tournant ontologique de la phénoménologie française?”, Nouvelle Revue Théologique 124–4: 597–617.
Głowiński Michał. 1989. Słownik terminów literackich. Wrocław: Ossolineum.
Gondek Hans-Dieter, Tengelyi László. 2011. Neue Phänomenologie in Frankreich. Berlin: Surhkamp.
Greisch Jean. 2017. „Les yeux de Husserl en France. Les tentatives de refondation de la phénoménologie dans la deuxième moitié du XXe siècle”. W: Phénoménologie: un siècle de philosophie, ed. Pascal Dupond, Laurent Cournarie, 45–74. Paris: Ellipses.
Grondin Jean. 2003. Le tournant hermenutique de la phénoménologie franҫaise. Paris: PUF.
Heidegger Martin. 2010. Bycie i czas, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heidegger Martin. 2010. Identyczność i różnica, przeł. Janusz Mizera. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Henry Michel. 2007. O fenomenologii, przeł. Marek Drwięga. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Henry Michel. 1990. Phénoménologie matérielle. Paris: PUF.
Henry Michel. 2012. Wcielenie. Filozofia ciała, przeł. Małgorzata Frankiewicz, Dariusz Adamski. Kraków: Homini.
Hoły-Łuczaj Magdalena. 2013. „Heideggerowski zwrot: jedność bycia i nieantropocentryczna filozofia człowieka”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica 26: 95–112.
Husserl Edmund. 1982. Medytacje kartezjańskie, przeł. Andrzej Wajs. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jakubowski Jarosław. 2007. „Paula Ricœura krytyka fenomenologii Innego”. W: Wokół fenomenologii francuskiej. Możliwości/pokrewieństwa/konfrontacje, red. Iwona Lorenc, Jacek Migasiński, 150–166. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Janicaud Dominique. 1998. La phénoménologie eclatée. Paris: Éditions de l’éclat.
Janicaud Dominique. 1991. Le tournant théologique de la phénoménologie franҫaise. Combas: Éditions de l’éclat.
Janicaud Dominique, Mattéi Jean-Franҫois. 1992. La métaphysique à la limite. Cinq études sur Heidegger. Paris: PUF.
Karpiński Piotr. 2013. „Maurice Merleau-Ponty: filozofia percepcji in nucleo”. Fenomenologia 11: 207–218.
Karpiński Piotr. 2020. Odsłanianie cielesności. Wieloaspektowa problematyka ciała w fenomenologii francuskiej. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Karpiński Piotr. 2018. „Porażka erosa w fenomenologii Michela Henry’ego”. W: Motyw miłości w wybranych tekstach literackich i innych dziedzinach kultury, red. Paulina Szymczyk, Ewelina Chodźko, 43–52. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.
Karpiński Piotr. 2013. „W poszukiwaniu radykalnej transcendencji. Ojciec i syn w filozofii E. Lévinasa”. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio 1: 128–142.
Kołakowski Leszek. 2010. Herezja. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Kwietniewska Małgorzata. 2007. „Zwrot w myśli Heideggera”. Analiza i egzystencja 6: 25–48.
Leclercq Bruno. 2003. „Compte-rendu de Tom Dedeurwaerdere, Action et contexte: Du tournant cognitiviste à la phénoménologie transcendantale”. Recherches Husserliennes 20: 115–118.
Lévinas Emmanuel. 2012. Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. Małgorzata Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lévinas Emmanuel. 2000. Inaczej niż być lub ponad istotą, przeł. Piotr Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Lévinas Emmanuel. 1983. Le temps et l’autre. Paris: PUF.
Lorenc Iwona. 2006. „Ścieżki ku rzeczom samym współczesnej fenomenologii francuskiej”. W: Fenomenologia francuska. Rozpoznania/interpretacje/rozwinięcia, red. Jacek Migasiński, Iwona Lorenc, 30–66. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Marion Jean-Luc. 1996. Bóg bez bycia, przeł. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Marion Jean-Luc. 2010. Certitudes négatives. Paris: Grasset.
Marion Jean-Luc. 2016. Idol i dystans, przeł. Wojciech Starzyński, Urszula Idziak-Smoczyńska. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Marion Jean-Luc. 1986. „La fin de la «fin de la métaphysique»”. Laval théologique et philosophique 1: 23–33.
Marion Jean-Luc. 2006. „La «fin de la métaphysique» comme possibilité”. W: Heidegger, ed. Maxcence Caron, 11–38. Paris: Cerf.
Marion Jean-Luc. 2012. La rigueur des choses. Entretiens avec Dan Arbib. Paris: Flammarion.
Marion Jean-Luc. 2003. Le phénomène érotique. Paris: Grasset.
Marion Jean-Luc. 2002. „Un moment franҫais de la phénoménologie”. Rue Descartes. Collège international de philosophie. Mars: 9–13.
Marion Jean-Luc. 2018. „Wiara i rozum”, przeł. Piotr Karpiński. Fenomenologia 16: 11–23.
Merleau-Ponty Maurice. 2001. Fenomenologia percepcji, przeł. Małgorzata Kowalska, Jacek Migasiński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Merleau-Ponty Maurice. 1964. Le visible et l’invisible. Paris: Gallimard.
Merleau-Ponty Maurice. 2013. „Prymat percepcji i jego konsekwencje filozoficzne”, przeł. Piotr Karpiński. Fenomenologia 11: 189–205.
Migasiński Jacek. 2006. „Fenomen ciała w ujęciu Emmanuela Lévinasa”. W: Emmanuel Lévinas. Filozofia, teologia, polityka, red. Adam Lipszyc, 14–29. Warszawa: Instytut Adama Mickiewicza.
Migasiński Jacek. 2006. „Fenomenologia francuska jako problem. Topografia «herezji»”. W: Fenomenologia francuska. Rozpoznania/interpretacje/rozwinięcia, red. Jacek Migasiński, Iwona Lorenc, 7–29. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Migasiński Jacek. 1995. Merleau-Ponty. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Migasiński Jacek. 2007. „Transcendentalizm Emmanuela Lévinasa”. W: Wokół fenomenologii francuskiej. Możliwości/pokrewieństwa/konfrontacje, red. Iwona Lorenc, Jacek Migasiński, 105–134. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Migasiński Jacek. 1997. W stronę metafizyki. Nowe tendencje metafizyczne w filozofii francuskiej XX wieku. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Pascal Blaise. 1997. Myśli, przeł. Tadeusz Żeleński (Boy). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Płotka Witold. 2014. „Słowo wstępne”. W: Wprowadzenie do fenomenologii. Interpretacje, zastosowania, problemy, red. Witold Płotka, 7–27. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Pöggeler Otto. 1990. Droga myślowa Martina Heideggera, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Czytelnik.
Ricœur Paul. 2004. A l’école de la phénoménologie. Paris: Vrin.
Ricœur Paul. 2005. O sobie samym jako innym, przeł. Bogdan Chełstowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Saison Maryvonne. 1999. „Le tournant esthétique de la phénoménologie”. Revue d’esthétique 36 (1999): 125–140.
Sartre Jean-Paul. 2007. Byt i nicość, przeł. Jan Kiełbasa i in. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Starzyński Wojciech. 2014. Neokartezjanizm fenomenologii francuskiej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Tabet Pascale. 2017. Amour et donation chez Jean-Luc Marion. Paris: L’Harmattan.
Tischner Józef. 2005. Myślenie według wartości. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Waldenfels Bernhard. 1983. Phänomenologie in Frankreich. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 830
Liczba cytowań: 0