Koncepcje wychowania moralnego w polskiej myśl wczesnooświeceniowej
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2020.042Słowa kluczowe
filozofia recentiorum, etyka wczesnego Oświecenia, wychowanie moralne, edukacja obywatelska, Collegium Nobilium, Szkoła Rycerska, katalogi wartości i kodeksy powinnościAbstrakt
Artykuł przestawia poglądy na temat wychowania moralnego czterech reprezentantów polskiej myśli wczesnooświeceniowej: Stanisława Heronima Konarskiego, Antoniego Wiśniewskiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego i Józefa Kajetana Skrzetuskiego. Wystąpili oni z propozycjami reformowania oświaty i wychowania młodego pokolenia, w tym także wychowania moralnego i obywatelskiego. Sformułowali pierwsze koncepcje zmiany kształtu i treści kultury umysłowej młodych Polaków i aktywnie zaangażowali się we wprowadzanie ich w praktykę życia społecznego z nadzieją, że od zreformowania świadomości społeczeństwa w duchu nowych ideałów rozpoczyna się droga naprawy Rzeczypospolitej i wyprowadzenia kraju z kryzysu życia społecznego, politycznego i gospodarczego. Byli głęboko przekonani, że dzieła tego mogą dokonać tylko ludzie kompetentni i wykształceni, przejęci ideałami etycznymi, wychowani w duchu obywatelskiej troski o losy państwa i społeczeństwa. Przywołujemy zrodzone wówczas poglądy także w przekonaniu, że ich ogólna idea i dziś zachowuje wartość i aktualność.
Bibliografia
Chróścikowski Samuel. 1761. Powinności człowieka. Warszawa: Drukarnia J.K. Mci y Rzeczypospolitey u XX. Sch. Piarum.
Czartoryski Adam Kazimierz. 1916. Katechizm Rycerski. Przedm. Henryk Mościcki. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Darowski Roman. 1998. Studia z filozofii jezuitów w Polsce XVII i XVIII wieku. Kraków: Akademia Ignatianum – Wydawnictwo WAM.
Janeczek Stanisław. 1992. „Oświeceniowy renesans etyki. Dydaktyka filozofii moralnej w polskim szkolnictwie katolickim”. Zeszyty Naukowe KUL 1–2.
Janeczek Stanisław. 1994. Oświecenie chrześcijańskie. Z dziejów polskiej kultury filozoficznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Janeczek Stanisław. 2015. „Ideały wychowawcze w edukacji oświeceniowej (w perspektywie historii intelektualnej). Z dziejów Komisji Edukacji Narodowej”. Roczniki Kulturoznawcze 6, 2.
Jedynak Stanisław. 1996. Człowiek – społeczeństwo – moralność. Szkice o etyce polskiej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Konarski Stanisław. 1955. Pisma wybrane. Red. Juliusz Nowak-Dłużewski, wstęp Zdzisław Libera. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Leszczyński Stanisław. 1828. Myśli rozmaite. W: Rys życia i wybór pism Stanisława Leszczyńskiego. Przeł. Kajetan Lubicz Niezabitowski. Warszawa: Drukarnia Józefa Więckiego.
Mrozowska Kamila. 1961. Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego (1765–1794). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Opałek Kazimierz. Prawo natury u polskich fizjokratów. Warszawa: Książka i Wiedza.
Pleckaitis Romanas. 1997. Filozofia scholastyczna i jej rozpad w dawnym Uniwersytecie Wileńskim. W: Filozofia na Uniwersytecie Wileńskim. Red. Ryszard Jadczak, Józef Pawlak. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Polska myśl filozoficzna. Oświecenie – Romantyzm. 1964. Wybór, wstęp i przypisy Henryk Hinc, Adam Sikora. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Popławski Andrzej. 1957. Pisma pedagogiczne. Wstęp i objaśnienia Stanisław Tync. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pujdak Józef. 1974. Antoni Wiśniewski, prekursor filozofii Oświecenia w Polsce. Londyn: Veritas.
Skrzetuski Józef Kajetan. 1796. Rada prawdziwie przyjacielska o skutecznym człowieka uszczęśliwianiu. Warszawa: Drukarnia J. K. Mci y Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum.
Skrzypek Marian. 2000. „Filozofia i myśl społeczna w latach 1700–1763”. W: 700 lat myśli polskiej. Red. Marian Skrzypek. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Stasiewicz-Jasiukowa Irena. 1979. Człowiek i obywatel w piśmiennictwie naukowym i podręcznikach polskiego oświecenia. Wrocław: Ossolineum.
Śrutwa Jan. 1974. „Wychowanie religijno-moralne w Collegium Nobilium 1740–1773”. Roczniki Teologiczno-Kanoniczne XXI.
Tatarkiewicz Władysław. 1962. O szczęściu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Tyburski Włodzimierz. 2000. Myśl etyczna w Polsce od XVI do XIX wieku. Toruń: Top Kurier.
Tyburski Włodzmierz. 2016. Polska myśl oświeceniowa o szkolnej edukacji etycznej. Antoni Pawłowski. W: Znaczenie filozofii Oświecenia. Człowiek wśród ludzi. Red. Jolanta Żelazna, Adam Grzeliński, Barbara Grabowska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Tync Stanisław. 1922. Nauka moralna w szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wiśniewski Antoni. 1760. O uszczęślwianiu człowieka w życiu. W: Antoni Wiśniewski. Rozmowy w ciekawych i potrzebnych, filozoficznych i politycznych materiach w Collegium Nobilium Warszawskim Scholarum Piarum miane. Warszawa: Drukarnia J.K.M. y Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum.
Wiśniewski Antoni. 1760. Rozmowy o ciekawych i potrzebnych filozoficznych materiach w Collegium Nobilium Warszawskim Scholarum Piarum miane. Warszawa: Drukarnia Pijarów.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 532
Liczba cytowań: 0
