Intuicja ekologiczna. Ku metaetycznym i kognitywistycznym podstawom życia we wspólnocie biocentrycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2025.004Słowa kluczowe
ekologia głęboka, wspólnota biocentryczna, intuicjonizm indukcjonistyczny, umysł „ucieleśniony”Abstrakt
W artykule przedstawiono propozycję uzasadnienia założeń etycznych tzw. ekologii głębokiej. W tym celu przedstawiono charakterystykę tego nurtu filozoficznego w jej wersji pozytywnej i krytycznej. W ramach uzasadnienia przesłanek etycznych wskazano na koncepcję metaetyczną Mariana Przełęckiego tzw. intuicjonizm indukcjonistyczny i argumentowano na rzecz zasadności jej aplikacji w obszarze ekologii głębokiej. Uzasadnienie metaetyczne założeń radykalnego biocentryzmu wzmocniono o wyniki ustaleń na temat relacji umysł- środowisko proponowanej w wybranych koncepcjach z zakresu nauk kognitywnych.
Bibliografia
Ajdukiewicz Kazimierz. 1960. Język i poznanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Berman Marc G, Kross Ethan, Krpan Katherine M., Askren Mary K, Burson Aleah, Deldin Patricia J.,Kaplan Stephen, Sherdell Lindsey, Gotlib Ian H, Jonides, John. 2012., „Interacting with nature improves cognition and affect for individuals with depression”. Journal of Affective Disorders 140/3: 300-5.
Bodian Stephen. 1982. „Simple in Means, Rich in Ends: A Conversation with Arne Naess”. W: Ten Directions. 10-15. Kalifornia: Institute for Transcultural Studies.
Catton William R. 1980. Overshoot: The Ecological Basis of Revolutionary Change. Urbana: University of Illinois Press.
Damasio Antonio R. 1999. Błąd Kartezjusza: emocje, rozum i ludzki mózg. Poznań: Rebis.
Damasio Antonio R. 2000. Tajemnica świadomości: Jak ciało i emocje współtworzą świadomość. Poznań: Rebis.
Devall Bill, Sessions George. 1994. Ekologia głęboka. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok.
Hardin Gerald. 1972. Exploring New Ethics for Survival: The Voyage of Spaceship Beagle. Nowy Jork: Viking.
Elzenberg Henryk. 1960. „Ekspresja pozaestetyczna i estetyczna”. Estetyka 1: 49-65.
Foley Robert. 2001. Zanim człowiek stał się człowiekiem. Warszawa: PWN, 2001.
Garza-Terán Glenda, Tapia-Fonllem Cesar, Fraijo-Sing Blanca, Borbón-Mendívil Daniela, Poggio Lucía. 2022. „Impact of Contact With Nature on the Wellbeing and Nature Connectedness Indicators After a Desertic Outdoor Experience on Isla Del Tiburon”. Frontiers in Psychology 13. Dostęp 10.10. 2024. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.864836.
Gibson James J. 1977. „The theory of affordances”. W: Perceiving, Acting and KnowingToward an Ecological Psychology, red. Robert Shaw, John Bransford, 67-82. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Gibson James J. 2015. The ecological approach to visual perception. New York-London: Psychology Press.
Girgerenzer Gerd. 2007. Gut feelings: The Intelligence of Unconscious. New York: Penguin, 2007.
Gu Xuan, Zheng Hailin, Tse Chi‑Shing.2023. „Contact with nature for emotion regulation: the roles of nature connectedness and beauty engagement in urban young adults”. Nature: Scietific Reports 13:21377. Dostęp 10.10. 2024. https://doi.org/10.1038/s41598-023-48756-4.
Hoły-Łuczaj Magdalena. 2018. Radykalny nonantropocentryzm. Martin Heidegger i ekologia głęboka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Jedynak Anna. 2013. „Poglądy etyczne Profesora Mariana Przełęckiego”. Etyka 47: 101-106.
Kalachanis Konstantinos. 2014. „Environment-Crisis and Human Activity”. European Journal of Social Behaviour 1/1: 10-13.
Kaplan Rachel, Kaplan Stephen. 1989. The experience of nature: A psychological perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
Kaplan Stephen. 1995. „The restorative benefits of nature: Toward an integrative framework”. Journal of Environmental Psychology 15/3: 169-182.
LaChapelle Dolores. 1978. Earth wisdom. Los Angeles : Guild of Tutors Press.
Meadows Donella H., Meadows Dennis L., Randers Jørgen, Behrens III William. 1972. The Limits to Growth Waszyngton: Potomac Associates.
Moore George Edward. 2003. Zasady etyki. Warszawa: De Agostini.
Naess Arne. 1973. „The shallow and the deep, long-range ecology movement: A summary”. Inquiry 16: 95–100.
Naess Arne. 1989. Ecology, community and lifestyle. An outline of ecosophy. Cambridge: Cambridge University Press.
Naess Arne. 1995. „Deepness of Questions and the Deep Ecology Movement”. W: The Selected Worksof Arne Naess, red. Alan Drengson, 2279-2290. Dodrecht: Springer.
Naess, Arne.2005.„The Deep Ecology Movement: Some Philosophical Aspects”. W: The Selected Works of Arne Naess, red. Alan Drengson, 2291-2314. Dodrecht: Springer.
Naess Arne. 2008. „Spinoza and the Deep Ecology Movement”. W: The Ecology of Wisdom, red. Alan Drengson, Bill Devall, 230-251. Berkely: Counterpoint.
Naess Arne. 2008. „The Basics of the Deep Ecology Movement”. W: The Ecology of Wisdom, red. Alan Drengson, Bill Devall, 105-119. Berkely: Counterpoint.
Naess Arne. 2008. „Self-realization. An ecological approach to being in the world”. W: The Ecology of Wisdom, red. Alan Drengson, Bill Devall, 81-98. Berkely: Counterpoint.
Nowakowski Piotr, Komendziński Tomasz. 2014. „Cognition as Shaking Hands with the World. Introduction”. Avant 5/2: 11-16.
Passmore John.1975. „Attitudes Toward Nature”. W: Nature and Conduct, red. Richard S. Peters, 251-264. Nowy York: St. Martin's Press.
Prußeit Tabita. 2024. „Intuitions and Ecological Rationality”. RHV An International Journal of Philosophy, 24:145-162.
Przełęcki Marian. 2002. O rozumności i dobroci: propozycje i morały. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Przełęcki Marian. 2004. Sens i prawda w etyce. Warszawa: Znak-Język-Rzeczywistość Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Przełęcki Marian. 2005. Intuicje moralne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Przełęcki Marian. 2007. Horyzonty metafizyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Rhee Jee Heon, Schermer Brian, Han Gisung, Park So Yeon, Lee Kyung Hoon. 2023., „Effects of nature on restorative and cognitive benefits in indoor environment”. Nature: Scietific Reports 13/1:13199. Dostęp 10.10. 2024. https://doi.org/10.1038/s41598-023-40408-x.
Rodman John. 1977. „The Liberation of Nature?” Inquiry: An Interdisciplinary Journal of Philosophy 20 (1-4): 83 – 131.
Rothenberg David.1993. Is it painful to think? Conversations with Arne Naess. Minneapolis: University of Minessota Press.
Shapiro Lawrence. 2010. Embodied Cognition. London: Routlege.
Solomon P. Nathaniel, Nnandi Nwulu, Festus Bekun. 2021. „Natural resource, globalization, urbanization, human capital,and environmental degradation i Latin America and Caribbean countries”. Journal Environmental Science and Pollution Research 28: 6207-6221.
Wilson Margaret. 2002. „Six Views of Emodied Cognition”. Psychonomic Bulletin&Review 9/4: 626-634.
Wilson Margaret. 2008. „How Did We Get from There to Here? An Evolutionary Perspective on Embodied Cognition”. W: Perspectives on Cognitive Science, Handbook of Cognitive Science: An Embodied Approach, red. Paco Calvo, Antoni Gomila, 373-393. San Diego: Elsevier.
Woleński Jan. 2023. Filozoficzna Szkoła Lwowsko-Warszawska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Załuski Wojciech. 2003. „Błąd naturalistyczny”. W: Studia z filozofii prawa, red. Jerzy Stelmach, 2, 111-121. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Wioletta Dziarnowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 51
Liczba cytowań: 0
