„Odpowiedzialność za wszystko czy inercja odpowiedzialności?” Ku umiarowi – kilka refleksji fenomenologicznych.

Abstrakt

Artykuł podejmuje problem radykalnej odpowiedzialności rozumianej jako odpowiedzialność wobec(za) wszystkiego (panodpowiedzialność). W rozprawie uznaje się, że odpowiedzialność to osobowe, relacyjne bycie wobec apelującej zewnętrzności. Wykorzystując komponenty koncepcji moralnego wydarzania się – w perspektywie paradygmatu fenomenologicznego – rozważa się możliwość konkretyzacji idei panodpowiedzialności (idei w sensie Ingardenowskim) i odnosi się ją do wybranych elementów etyki środowiskowej.

Eksplikacja tytułowego pytania prowadzi do wniosku, że panodpowiedzialność w wersji mocnej skutkuje wewnętrzną aporią, co oznacza brak możliwości sprostania przez człowieka standardom odpowiedzialności wobec(za) wszystkiego. Wyrazem tego jest inercja odpowiedzialności (w formie pomijania i niszczenia konkretnych bytów, bądź demotywacja moralna). Możliwa natomiast (i pożądana) jest panodpowiedzialność w wersji słabej, kiedy uwzględnia się schemat na miarę możliwości podmiotu osobowego, który stanowi istotny korelat kategorii umiaru. Refleksja ukazująca znaczenie umiaru równocześnie odsłania związki odpowiedzialności z komponentami antropologicznymi, epistemologicznymi, etycznymi i metafizycznymi.