Relacja między filozofią a retoryką w koncepcji Giovanniego Pico della Mirandoli
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2022.009Słowa kluczowe
filozofia, retoryka, Renesans, prawda, pozórAbstrakt
Artykuł stanowi próbę analizy listu Pico della Mirandoli O języku filozofów, skierowanego do Hermolausa Barbara. W pierwszej części tekstu zaprezentowano kontekst sporu, czyli znamienne dla epoki napięcie między filozofią a retoryką, oraz krytykę filozofii scholastycznej z perspektywy humanistów. Uwyraźnienie stanowiska Barbara pozwala uchwycić sedno sporu z Pikiem, mianowicie:
jakiej prawdy – prawdy o czym – powinniśmy poszukiwać? Do analizy stanowiska Pika posłużyły wypreparowane z jego tekstu opozycje: wnętrze/zewnętrze, prawda/pozór, rozum/zmysły i popędy, filozofia/retoryka-sofistyka, człowiek rozumny/człowiek pospolity. Pozwala to uchwycić myśl Pika jako z założenia paradoksalną: okazuje się, że retoryka zarazem zakrywa istotę rzeczy i ją odkrywa. Jest jednocześnie przeszkodą i nieodzownym narzędziem poznania i wyrażania myśli. Dzieje się tak ze względu na nieuchronną historyczność ludzkiej myśli.
Bibliografia
Breen Quirinus. 1952. „Giovanni Pico della Mirandola on the Conflict of Philosophy and Rhetoric”. Journal of the History of Ideas 13/3: 384–412.
Bruni Aretino Leonardo. 2006. „O poprawnym przekładaniu”. W: O poprawnym przekładaniu. Teksty łacińskie i przekłady polskie, przeł. W. Seńko, J. Domański, W. Olszaniec, wstępem poprzedził J. Domański. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Burckhardt Jacob. 1965. Kultura Odrodzenia we Włoszech, przeł. M. Kreczowska. Warszawa: Czytelnik.
Cassirer Ernst. 1942. „Giovanni Pico della Mirandola. A Study in the History of Renaissance Ideas”. Journal of the History of Ideas 3/2: 123–144 oraz 3/3: 319–346.
Cox Virginia. 2003. “Rhetoric and Humanism in Quattrocento Venice”. Renaissance Quarterly 56/3: 678–682.
Domański Juliusz. 1996. Metamorfozy pojęcia filozofii, przedmową poprzedził P. Hadot, przeł. Z. Mroczkowska, M. Bujko. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
Domański Juliusz. 2005. „Scholastyczne” i „humanistyczne” pojęcie filozofii. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Erazm z Rotterdamu. 2000. „Zachęta do filozofii chrześcijańskiej”. W: Erazm z Rotterdamu, Trzy rozprawy, przeł. i oprac. J. Domański. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.
Facca Danilo. 2010. „Wstęp”. W: Giovanni Pico della Mirandola, Mowa o godności człowieka, przeł. i przypisami opatrzyli Z. Nerczuk, M. Olszewski, wstępem poprzedził Danilo Facca. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
Garin Eugenio. 1969. Filozofia Odrodzenia we Włoszech, przeł. K. Żaboklicki. Warszawa: PWN.
Gray Hanna H. 1963. „Renaissance Humanism. The Pursuit of Eloquence”. Journal of the History of Ideas 24/4: 498.
Kristeller Paul Oskar. 1979. Renaissance Thought and Its Sources. New York: Columbia University Press.
Kurylewicz Gabriela. 2004. Poznawanie i niepoznawanie istnienia. Giovanni Pico della Mirandola w poszukiwaniu metafizycznej zgodności wszystkiego, co istnieje. Warszawa: Semper.
Nauert Charles G. 1998. „Humanism as Method: Roots of Conflict with the Scholastics”. The Sixteenth Century Journal 29/2: 427–438.
Pater Walter. 1998. Renesans: rozważania o sztuce i poezji. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Perreiah Alan. 1982. „Humanistic Critiques of Scholastic Dialectic”. The Sixteenth Century Journal 13/3: 3–22.
Pico della Mirandola Giovanni. 1967. „O języku filozofów. List do Hermolausa Barbara w obronie filozofów średniowiecznych”, przeł. J. Ochman. W: Filozofia włoskiego Odrodzenia, wyboru dokonał oraz wstępem i przypisami opatrzył A. Nowicki. Warszawa: PWN.
Pico della Mirandola Giovanni. 2010. Mowa o godności człowieka, przeł. i przypisami opatrzyli Z. Nerczuk, M. Olszewski, wstępem poprzedził Danilo Facca. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
Roest Bert. 2003. „Rhetoric of Innovation and Recourse to Tradition in Humanist Pedagogical Discourse”. W: Medieval and Renaissance Humanism. Rhetoric, Representation and Reform, red. S. Gersh, B. Roest. Leiden–Boston: Brill.
Rummel Erika. 1992. „Et cum theologo bella poeta gerit. The Conflict between Humanists and Scholastics Revisited”. The Sixteenth Century Journal 23/2: 713–726.
Schmitt Charles B. 1966. „Perennial Philosophy: From Agostino Steuco to Leibniz”. Journal of the History of Ideas 27/4: 505–532.
Swieżawski Stefan. 2002. Między średniowieczem a czasami nowymi. Sylwetki myślicieli XV wieku. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
Timmermans Benoit. 2010. „Odrodzenie i nowożytność retoryki”. W: Michel Meyer, Manuel Maria Carrilho, Benoit Timmermans, Historia retoryki od Greków do dziś, przeł. Z. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Ullmann Walter. 1985. Średniowieczne korzenie renesansowego humanizmu, przeł. J. Mach. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Vives Juan Luis. 1978. Epistolario de Juan Luis Vives, epist. 27: Vives a Erasmo, red. J. Jiménez Delgado. Madrid: Allianza. Dostęp 15.07.2021. http://bivaldi.gva.es/corpus/unidad.cmd?idCorpus=1&idUnidad=11765&posicion=1.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Iwona Krupecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 546
Liczba cytowań: 0
