Edward Dembowski (1822-1846) – krytyk filozofii eklektycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2022.005Abstrakt
W artykule przedstawiam koncepcję eklektyzmu wypracowaną przez Edwarda Dembowskiego na tle współczesnych jego koncepcji i typologizacji. Interpretuję eklektyzm Dembowskiego jako achroniczną, trójpostaciową postawę filozoficzną, która staje się pojęciowym narzędziem dającym się wykorzystać w historii filozofii do charakterystyki dokonań filozofów w różnych epokach, ale także do uwypuklenia i bardziej precyzyjnego ujęcia tego, co w filozofii jest oryginalne i nowe.
Bibliografia
Amilburu Maria. 2014. ,,Philosophy and Philosophical Attitude: Their Contributions to Education”. Revista Espanola de Pedagogia 72: 231–248.
Antoine-Mahut Delphine, Daniel Whistler. 2019. ,,Introduction. Un bon mort est un mort mort: vive Victor Cousin!”. W: Delphine Antoine-Mahut, Daniel Whistler, Une arme philosophique. L’éclectisme de Victor Cousin, 2–3. Paris: Editions des Archives Contemporaines.
Ashworth William. 1986. „Catholicism in Early Modern Science”. W: God and Nature: Historical Essays on the Encounter between Christianity and Science, red. David Lindberg, Ronald Numbers, 136–166. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Baczko Bronisław. 1956. ,,Nad spuścizną filozoficzną Edwarda Dembowskiego”. Przegląd Kulturalny 13: 9.
Casini Paolo. 1984. ,,Diderot et le portrait du philosophe éclectique”. Revue internationale de philosophie 38: 35–45.
Ciszewski Marian. 1997. ,,Eklektyzm”. W: Leksykon filozofii klasycznej, red. Józef Herbut, 146–147. Lublin: Towarzystwo Naukowe.
Dembowski Edward. 1955. „Rys rozwinięcia się pojęć filozoficznych w Niemczech”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 1, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 239–417. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1955. „Odczyty berlińskie Schellinga”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 2, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 289–296. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1955. „Podręcznik filozofii nowożytnej (Manuel de philosophie moderne) Ch. Renouviera”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 3, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 155–158. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1955. „Kilka myśli o eklektyzmie”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 3, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 339–371. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1955. „Sprawozdanie z pisemności polskiej w ciągu 1843 roku”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 4, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 3–27. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1955. „Piśmiennictwo polskie w zarysie”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 4, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 101–357. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1955. „Myśli o przyszłości filozofii”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 4, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 363–377. Warszawa: PWN.
Dembowski Edward. 1979. „O postępach w filozoficznym pojmowaniu bytu”. W: Edward Dembowski. Pisma społeczne i polityczne, red. Jerzy Ładyka, 80–102. Warszawa: Wydawnictwo ,,Książka i Wiedza”.
Dembowski Edward. 1979. „O dążeniach dzisiejszego czasu”. W: Edward Dembowski. Pisma społeczne i polityczne, red. Jerzy Ładyka, 225–235. Warszawa: Wydawnictwo ,,Książka i Wiedza”.
Domingues Beatriz. 2008. ,,The Role of Eclecticism in the Introduction of Modern Philosophy in Eighteenth Century New Spain”. IBEROAMERICANA. América Latina – España – Portugal 8: 41–61.
Donini Pierluigi. 1988. ,,The History of the Concept of Eclecticism”. W: The Question of Eclecticism. Studies in Later Greek Philosophy, red. John M. Dillon, Anthony A. Long, 15–33. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Dreitzel Horst. 1991. ,,Zur Entwicklung und Eigenart der eklektischen Philosophie”. Zeitschrift für historische Forschung 18: 281–343.
Drozdowicz Zbigniew. 1986. O Bogu, Rozumie, Naturze i Wielkim Eklektyzmie. Szczecin: ,,Glob”.
Ergetowski Ryszard. 1968. August Mosbach, 1817–1884. Wrocław: Ossolineum – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Force Pierre. 2009. ,,Montaigne and the Coherence of Eclecticism”. Journal of the History of Ideas 70: 523–544.
Grabowska Maria, Śladkowska Anna. 1955. „Przypisy do tomu 2”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 5: Posłowia, przypisy, skorowidze, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 193–233. Warszawa: PWN.
Grabowska Maria, Śladkowska Anna. 1955. „Przypisy do tomu 3”. W: Edward Dembowski. Pisma, t. 5: Posłowia, przypisy, skorowidze, red. Anna Śladkowska, Maria Żmigrodzka, 234–301. Warszawa: PWN.
Grot Zdzisław. 1977. Życie i działalność Karola Libelta (1807–1875). Poznań: PWN.
Grzesik Tadeusz. 2016. ,,Postawa filozoficzna Ludwika Wittgensteina na tle jego religijności”. W: Filozofia 2.0. Diagnozy i strategie, red. Maciej Soin, Przemysław Parszutowicz, 163–196. Warszawa: IFiS PAN.
Hatzimichali Myrto. 2011. Potamo of Alexandria and the Emergence of Eclecticism in Late Hellenistic Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press.
Hegel Georg. 1979. Vorlesungen über die Geschichte der Philosophie, t. 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Horodyski Władysław. 1913. Bronisław Trentowski (1808–1869). Kraków: Akademia Umiejętności.
Ibrahim Annie. 2010. Diderot, un matérialisme éclectique. Paris: Vrin.
Janeczek Stanisław. 2005. ,,Libelt Karol Fryderyk”. W: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 6, red. Andrzej Maryniarczyk i in., 386–390.Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Janion Maria. 1971. ,,Romantyczni jakobini. Dembowski – Berwiński”. Pamiętnik Literacki 62 (2): 3–30.
Jaworski Wit. 1995. Eklektycy i minimaliści. Szkice z dziejów filozofii polskiej początku XIX wieku. Kraków: Aureus.
Jezioro Artur. 2013. ,,Edward Dembowski. Życie i twórczość czerwonego kasztelanica”. Politeja 1 (23): 375–394.
Kelley D. 2001. „Eclecticism and the History of Ideas”. Journal of the History of Ideas 62: 577–592.
Kroński Tadeusz. 1957. „Przedmowa”. W: Edward Dembowski, Kilka uwag o eklektyzmie i inne pisma wybrane, VII–XV. Warszawa: PWN.
Kroński Tadeusz. 1960. ,,Edward Dembowski i spory metodologiczne”. W: Tadeusz Kroński, Rozważania wokół Hegla, 228–241. Warszawa: PWN.
Kuderowicz Zbigniew. 1966. ,,Filozofia i historia u Dembowskiego”. W: Polskie spory o Hegla 1830–1860, 277–308. Warszawa: PWN.
Kuliniak Radosław, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura, Łukasz Ratajczak. 2018. ,,Wstęp do Wykładów o filozofii Hegla Kazimierza Twardowskiego”. Ruch Filozoficzny 74: 91–109.
Landrin Xavier. 2009. „L’ ‘éclectisme spiritualiste’ au XIXe siècle: sociologie d’une philosophie transnationale. Le commerce des idées philosophiques”. Editions du Croquant, 29–65. Dostęp 14.09.2021. https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00401748.
Lorenc Iwona. 2018. ,,Hipermodernistyczna, ambiwalentna postawa filozofa”. Edukacja Filozoficzna 66: 85–97.
Ładyka Jerzy. 1968. Dembowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Ładyka Jerzy. 1979. „Wstęp”. W: Edward Dembowski. Pisma społeczne i polityczne, red. Jerzy Ładyka, V–LV. Warszawa: Wydawnictwo ,,Książka i Wiedza”.
Maricourt Denis. 2003. Figures de l’éclectisme dans la seconde moitié du XVIIIe siècle. Paris: Honoré Champion.
Marody Mirosława. 1976. Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Analiza metodologiczna zasad doboru wskaźników w badaniach nad postawami. Warszawa: PWN.
Matoso Renato. 2019. ,,The Anonymous’ Commentary on Plato’s Theatetus and a Middle-Platonic Theory of Knowledge”. Archai 27: e02706. https://doi.org/10.14195/1984-249X_27_6.
Mudroch Vilem. 2005. ,,Joseph Priestley’s Eclectic Epistemology”. History of Philosophy Quarterly 22: 49–71.
Mulsow Martin. 1997. ,,Eclecticism or Skepticism? A Problem of the Early Enlightenment”. Journal of the History of Ideas 58: 465–477.
Narski Igor. 1952. ,,Edvard Dembowski progresivnyj pol’skij filosof XIX veka”. Voprosy Filozofii 3: 140–147.
Narski Igor. 1976. „Filozofia Edwarda Dembowskiego”, przeł. Z. Chutkiewicz. Studia Filozoficzne 4: 187–193.
Niesbet Robert. 1980. History of the Idea of Progress. New York: Basic Books.
Noras Andrzej. 2017. ,,Filozofia a psychologia. Próba charakterystyki problemu”. Idea – Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych 29 (1): 5–23.
Nowak Stefan. 1973. „Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych teoriach społecznych”. W: Stefan Nowak, Teorie postaw, 20–24. Warszawa: PWN.
Orłowski Aleksander. 1966. „Schelling i Hegel. Kontrowersje filozoficzne i oddźwięk na nie w polskim czasopiśmiennictwie lat czterdziestych XIX wieku”. W: Polskie spory o Hegla 1830–1860, 63–114. Warszawa: PWN.
Panasiuk Ryszard. 1966. „Heglizm i socjalizm w twórczości Edwarda Dembowskiego”. W: Polskie spory o Hegla 1830–1860, 309–345. Warszawa: PWN.
Proust Jacques. 1962. iderot et l’Encyclopédie. Paris: Albin Michel.
Przemski Leon. 1950. ,,Dembowski jako teoretyk literatury”. Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 41 (2): 408–433.
Przemski Leon. 1953. Edward Dembowski. Warszawa: PIW.
Reale Giovanni. 2002. Historia filozofii starożytnej, t. 5: Słownik, indeksy i bibliografia, przeł. Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Renan Ernest. 1883. Souvenirs d’enfance et de jeunesse. Paris: Calmann-Lévy.
Rioux-Beaulne Mitia. 2018. ,,Diderot, l’éclectisme et l’histoire de l’esprit humain”. Dialogue 57 (4): 719–743.
Stachurski Lech. 1998. Heglizm polski. Elementy strukturalne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Starzyńska-Kościuszko Ewa. 2018. ,,Teoria jaźni Bronisława F. Trentowskiego”. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 12: 79–90.
Starzyńska-Kościuszko Ewa. 2019. ,,O stosunku Bronisława Ferdynanda Trentowskiego do kultury niemieckiej”. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 25: 221–245.
Starzyńska-Kościuszko Ewa. 2021. ,,Bronisław Ferdynand Trentowski vs. panslawizm rosyjski”. Przegląd Wschodnioeuropejski 12 (1): 319–330.
Stecka Maria. 1911. Edward Dembowski. Lwów: Polskie Towarzystwo Nakładowe.
Sykulski Leszek. 2006. Edward Dembowski (1822–1846). Biografia polityczna. Toruń: Wydawnictwo Naukowe GRADO.
Symotiuk Stefan. 1987. Pojmowanie krytycyzmu i modele krytyki w polskich sporach filozoficznych XX wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Śladkowska Anna. 1952. ,,Poglądy polityczne Edwarda Dembowskiego”. Myśl Filozoficzna 2: 112–171.
Śladkowska Anna. 1954. ,,Stosunek polskiej filozofii połowy XIX wieku do klasycznej filozofii niemieckiej”. Myśl Filozoficzna 4: 104–119.
Śladkowska Anna. 1955a. Poglądy społeczno-polityczne i filozoficzne Edwarda Dembowskiego. Warszawa: Wydawnictwo ,,Książka i Wiedza”.
Śladkowska Anna. 1955b. ,,Nowa monografia radziecka o Edwardzie Dembowskim” [rec.]. Myśl Filozoficzna 5–6: 308–319.
Śladkowska Anna, Maria Żmigrodzka. 1955. Edward Dembowski. Pisma, t. 5: Posłowia, przypisy, skorowidze. Warszawa: PWN.
Tatarkiewicz Władysław. 1955. ,,Wiadomości źródłowe o Edwardzie Dembowskim”. Myśl Filozoficzna 4: 96–108.
Tatarkiewicz Władysław. 1999. Historia filozofii, t. 2: Filozofia nowożytna do roku 1830. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Temkinowa Hanna. 1966. ,,Edward Dembowski i Michał Bakunin”. W: Polskie spory o Hegla 1830–1860, 347–388. Warszawa: PWN.
Tsouyopoulos Nelly. 1978. ,,Der Streit zwischen Friedrich Wilhelm Joseph Schelling und Andreas Röschlaub über die Grundlagen der Medizin”. Medizinhistorisches Journal 13: 229–246.
Tupikowski Jerzy. 2013. Między realizmem a subiektywizmem. J. L. Balmesa „eklektyczna” reinterpretacja tomizmu. Warszawa: Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów.
Walicki Andrzej. 1974. ,,Polityka i religia w koncepcjach filozoficznych Bronisława Trentowskiego”. W: Bronisław Trentowski, Stosunek filozofii do cybernetyki oraz wybór pism filozoficznych z lat 1842–1845, VII–LIX. Warszawa: PWN.
Walicki Andrzej. 2011. ,,Ruch filozoficzny lat czterdziestych XIX wieku jako program reedukacji i modernizacji narodu”. Rozprawy z Dziejów Oświaty 48: 129–154.
Węcławski Michał. 2015/4/II. ,,Na drogach jedności. Filozofia zgody Pica della Mirandoli”. Filo-Sofija 31: 53–74.
Węcławski Michał. 2016. ,,Erazm z Rotterdamu. Portret antydogmatyka”. Studia Philosophica Wratislaviensia 9: 107–127.
Węcławski Michał. 2018. ,,Eklektyzm jako postawa filozoficzna”. HYBRIS 41: 126–145.
Whistler Daniel. 2018. ,,The Eclectic System in Cousin and Schelling”. Kabiri. The Official Journal of the North American Schelling Society 1: 115–136.
Wielgus Stanisław. 2002. ,,Eklektyzm”. W: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, red. Andrzej Maryniarczyk i in., 66–67. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Wiśniewska-Rutkowska Lucyna. 2018. Zaczarowany rewolucją. Rzecz o Edwardzie Dembowskim. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Zakrzewski Bogdan. 1953. ,,Z dziejów walki o ideologię demokratyczną w Poznaniu w latach 1830–1850”. Przegląd Zachodni 6–8: 275–375.
Zakrzewski Bogdan. 1957. ,,Z problematyki Tygodnika Literackiego”. Pamiętnik Literacki 48/4: 423–466.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Zenon Roskal
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 808
Liczba cytowań: 0
