A social portrait of the staff of the Żerań Passenger Car Factory in 1956 against the background of the working class
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2022.07Keywords
1956, workers, October ‘56, industry, factory, PCF, Lechosław Goździk, PUWP, WarsawAbstract
The article presents the social characteristics of the Żerań Passenger Car Factory (PCF) staff in 1956 against the background of the nationwide working class. Their profile was similar to the ‘old’ industrial centres. The staff composition, made up of a relatively large number of workers of the proletarian productive type, cultivating traditional values and capable of collective action in defence of their interests, could have had a significant impact on the attitude of the PCF workers (both those belonging to the party and non-party staff) in 1956. This was reflected in the election, against informal guidelines, of a young worker, Lechosław Goździk, as secretary of the PCF Works Committee, and in the rejection of official trade unions and support for the ‘Żerań’ project to create a workers’ self-government.
References
Białkówna H., Majchrzak I., Tulli R., Postawy robotników fabryki samochodów osobowych wobec organizacji społecznych różnego typu, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Łódź 1958, s. 109–127.
Brzostek B., Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950–1954), Warszawa 2002.
Brzostek B., Środowisko robotnicze Warszawy drugiej połowy lat pięćdziesiątych, ze szczególnym uwzględnieniem „nowych robotników” ze wsi, w: Dla władzy, obok władzy, przeciw władzy. Postawy robotników wielkich ośrodków przemysłowych w PRL, red. J. Neja, Warszawa 2005, s. 58–70.
Chumiński J., Przynależność do PZPR wśród zatrudnionych w przemyśle polskim w latach 1949–1956, RDSG, t. 69, 2009, s. 111–145.
Chumiński J., Robotnicy polscy 1945–1956. „Stary” i „nowy” ośrodek przemysłowy na przykładzie Krakowa i Wrocławia, Wrocław 2015.
Chumiński J., Ruch zawodowy w Polsce w warunkach kształtującego się systemu totalitarnego 1944–1956, Wrocław 1999.
Chumiński J., Społeczne zaplecze systemów totalitarnych – robotnicy wobec władzy komunistycznej w Polsce (1945–1989), „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu” 2006, nr 1131 Ekonomia, s. 75–101.
Drozdowski M.M., Zahorski A., Historia Warszawy, Warszawa 1975.
Friszke A., Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010.
Goździk L., Byliśmy u siebie w domu, w: Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie. Bunt, młodość i rozsądek, red. S. Bratkowski, Warszawa 1996, s. 22–45.
Jarosz D., Polacy a stalinizm: 1948–1956, Warszawa 2000.
Jarosz D., Robotnicy ’56–’57. Czy rozczarowanie komunizmem?, w: Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001, s. 325–337.
Koralewicz J., Autorytaryzm, lęk, konformizm, Warszawa 2008.
Kuroń J., Lechosław Goździk i jego czas historyczny, w: Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011, s. 53–61.
Kuroń J., Wiara i wina. Do i od komunizmu, Warszawa 1989.
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Machcewicz P., Rebellious satellite: Poland 1956, Washington (DC) 2009.
Malanowski J., Robotnicy Warszawskiej Fabryki Motocykli, Wrocław 1962.
Malanowski J., Sarapata A., Szostkiewicz S., Karta indywidualna jako narzędzie badań struktury załogi zakładu przemysłowego, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1958, s. 11–25.
Mazurek M., Socjalistyczny zakład pracy. Porównanie fabrycznej codzienności w PRL i NRD u progu lat sześćdziesiątych, Warszawa 2005.
Mazurek M., W służbie przemysłu? Socjologowie w zakładach pracy w PRL (1956–1970), w: Socjalizm w życiu powszednim. Dyktatura a społeczeństwo w NRD i PRL, red. S. Kott, M. Kula, T. Lindenberger, Warszawa 2006, s. 25–37.
Modzelewski K., Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Warszawa 2013.
Modzelewski K., Werblan A., Walenciak R., Polska Ludowa, Warszawa 2017.
Najduchowska H., Jarosińska M., Młodzież robotnicza wobec Związku Młodzieży Polskiej w okresie kryzysu, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1958, s. 129–160.
Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011.
Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie. Bunt, młodość i rozsądek, red. S. Bratkowski, Warszawa 1996.
Rocznik Statystyczny Warszawy 1956, Warszawa 1957.
Sasanka P., Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2022, nr 19, s. 57–112.
Struktura robotniczej załogi w jednej z fabryk warszawskich. Socjologiczne studium monograficzne, red. J. Piotrowski, Warszawa 1961.
Szostkiewicz S., Przemiany w strukturze załogi Fabryki Samochodów Osobowych w latach 1956–1961, Wrocław 1965.
Szostkiewicz S., Starzy i młodzi pracownicy FSO. Studium struktury cech, w: Studia nad rozwojem klasy robotniczej, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1961 (Z Badań Klasy Robotniczej i Inteligencji, 1), s. 183–225.
Szostkiewicz S., Struktura społeczna pracowników Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu. Wyniki badań, w: Studia nad rozwojem klasy robotniczej, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1961 (Z Badań Klasy Robotniczej i Inteligencji, 1), s. 131–181.
Świda-Ziemba H., Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychosocjologiczne minionej formacji, Warszawa 1998.
Tymiński M., Na huśtawce nastrojów. Robotnicy Warszawy i działacze partyjni 1954–1957, w: Dla władzy, obok władzy, przeciw władzy. Postawy robotników wielkich ośrodków przemysłowych w PRL, red. J. Neja, Warszawa 2005, s. 17–27.
Tymiński M., Partyjni agenci. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle (1949–1955), Warszawa 2011.
Tymiński M., PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956–1970, Warszawa 2001.
Wilk H., Między pragmatyzmem a oczekiwaniami. Społeczeństwo, władza i samochody w Polsce 1945–1970, Warszawa 2017.
Wirpsza W., Kronika wielkich dni, „Po Prostu” 1956, nr 44, s. 3, 8.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 384
Number of citations: 0
