Społeczny portret załogi Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu w 1956 r. na tle środowiska robotniczego
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2022.07Słowa kluczowe
1956, robotnicy, Październik 1956, przemysł, fabryka, FSO, Lechosław Goździk, PZPR, WarszawaAbstrakt
Artykuł przedstawia społeczną charakterystykę załogi FSO na Żeraniu w 1956 r. na tle ogólnopolskiego środowiska robotniczego. Jej profil był zbliżony do „starych” ośrodków przemysłowych. Skład załogi, złożonej z relatywnie dużej liczby robotników typu proletariacko-produktywnego, pielęgnujących tradycyjne wartości i zdolnych do działań zbiorowych w obronie swoich interesów, mógł mieć duże znaczenie dla postawy robotników FSO (partyjnych i bezpartyjnych) w 1956 r. Jej przejawem był wybór na sekretarza Komitetu Zakładowego FSO, wbrew nieformalnym wytycznym, młodego robotnika Lechosława Goździka oraz odrzucenie oficjalnych związków zawodowych i poparcie „żerańskiego” projektu utworzenia samorządu robotniczego.
Bibliografia
Białkówna H., Majchrzak I., Tulli R., Postawy robotników fabryki samochodów osobowych wobec organizacji społecznych różnego typu, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Łódź 1958, s. 109–127.
Brzostek B., Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950–1954), Warszawa 2002.
Brzostek B., Środowisko robotnicze Warszawy drugiej połowy lat pięćdziesiątych, ze szczególnym uwzględnieniem „nowych robotników” ze wsi, w: Dla władzy, obok władzy, przeciw władzy. Postawy robotników wielkich ośrodków przemysłowych w PRL, red. J. Neja, Warszawa 2005, s. 58–70.
Chumiński J., Przynależność do PZPR wśród zatrudnionych w przemyśle polskim w latach 1949–1956, RDSG, t. 69, 2009, s. 111–145.
Chumiński J., Robotnicy polscy 1945–1956. „Stary” i „nowy” ośrodek przemysłowy na przykładzie Krakowa i Wrocławia, Wrocław 2015.
Chumiński J., Ruch zawodowy w Polsce w warunkach kształtującego się systemu totalitarnego 1944–1956, Wrocław 1999.
Chumiński J., Społeczne zaplecze systemów totalitarnych – robotnicy wobec władzy komunistycznej w Polsce (1945–1989), „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu” 2006, nr 1131 Ekonomia, s. 75–101.
Drozdowski M.M., Zahorski A., Historia Warszawy, Warszawa 1975.
Friszke A., Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010.
Goździk L., Byliśmy u siebie w domu, w: Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie. Bunt, młodość i rozsądek, red. S. Bratkowski, Warszawa 1996, s. 22–45.
Jarosz D., Polacy a stalinizm: 1948–1956, Warszawa 2000.
Jarosz D., Robotnicy ’56–’57. Czy rozczarowanie komunizmem?, w: Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001, s. 325–337.
Koralewicz J., Autorytaryzm, lęk, konformizm, Warszawa 2008.
Kuroń J., Lechosław Goździk i jego czas historyczny, w: Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011, s. 53–61.
Kuroń J., Wiara i wina. Do i od komunizmu, Warszawa 1989.
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Machcewicz P., Rebellious satellite: Poland 1956, Washington (DC) 2009.
Malanowski J., Robotnicy Warszawskiej Fabryki Motocykli, Wrocław 1962.
Malanowski J., Sarapata A., Szostkiewicz S., Karta indywidualna jako narzędzie badań struktury załogi zakładu przemysłowego, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1958, s. 11–25.
Mazurek M., Socjalistyczny zakład pracy. Porównanie fabrycznej codzienności w PRL i NRD u progu lat sześćdziesiątych, Warszawa 2005.
Mazurek M., W służbie przemysłu? Socjologowie w zakładach pracy w PRL (1956–1970), w: Socjalizm w życiu powszednim. Dyktatura a społeczeństwo w NRD i PRL, red. S. Kott, M. Kula, T. Lindenberger, Warszawa 2006, s. 25–37.
Modzelewski K., Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Warszawa 2013.
Modzelewski K., Werblan A., Walenciak R., Polska Ludowa, Warszawa 2017.
Najduchowska H., Jarosińska M., Młodzież robotnicza wobec Związku Młodzieży Polskiej w okresie kryzysu, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1958, s. 129–160.
Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011.
Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie. Bunt, młodość i rozsądek, red. S. Bratkowski, Warszawa 1996.
Rocznik Statystyczny Warszawy 1956, Warszawa 1957.
Sasanka P., Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2022, nr 19, s. 57–112.
Struktura robotniczej załogi w jednej z fabryk warszawskich. Socjologiczne studium monograficzne, red. J. Piotrowski, Warszawa 1961.
Szostkiewicz S., Przemiany w strukturze załogi Fabryki Samochodów Osobowych w latach 1956–1961, Wrocław 1965.
Szostkiewicz S., Starzy i młodzi pracownicy FSO. Studium struktury cech, w: Studia nad rozwojem klasy robotniczej, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1961 (Z Badań Klasy Robotniczej i Inteligencji, 1), s. 183–225.
Szostkiewicz S., Struktura społeczna pracowników Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu. Wyniki badań, w: Studia nad rozwojem klasy robotniczej, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1961 (Z Badań Klasy Robotniczej i Inteligencji, 1), s. 131–181.
Świda-Ziemba H., Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychosocjologiczne minionej formacji, Warszawa 1998.
Tymiński M., Na huśtawce nastrojów. Robotnicy Warszawy i działacze partyjni 1954–1957, w: Dla władzy, obok władzy, przeciw władzy. Postawy robotników wielkich ośrodków przemysłowych w PRL, red. J. Neja, Warszawa 2005, s. 17–27.
Tymiński M., Partyjni agenci. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle (1949–1955), Warszawa 2011.
Tymiński M., PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956–1970, Warszawa 2001.
Wilk H., Między pragmatyzmem a oczekiwaniami. Społeczeństwo, władza i samochody w Polsce 1945–1970, Warszawa 2017.
Wirpsza W., Kronika wielkich dni, „Po Prostu” 1956, nr 44, s. 3, 8.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 384
Liczba cytowań: 0
