Mniej znane epizody z życia Józefa Cyrankiewicza
DOI:
https://doi.org/10.12775/Polska.2023.05Słowa kluczowe
Józef Cyrankiewicz, Witold Pilecki, Władysław Dering, Auschwitz, Polska Partia Socjalistyczna, czarna legenda, oportunizm, bohaterstwoAbstrakt
Artykuł ma charakter dygresyjno-polemiczny, omawia wybrane, nieznane szerzej wątki z życiorysu Józefa Cyrankiewicza, obejmujące okres do lat pięćdziesiątych. Analizie i interpretacji poddano przede wszystkim następujące zagadnienia: plotki o jego kompromitującym zachowaniu podczas pobytu w Auschwitz; stosunek Cyrankiewicza do przeszłości politycznej własnego środowiska socjalistycznego, w tym do procesu PPS-WRN (m.in. uwiezionego nestora ruchu Kazimierza Pużaka); relacje z Witoldem Pileckim i Władysławem Deringiem; faktyczną działalność podczas wojny. Wskazano na przykładowe metodologiczne błędy, na których zazwyczaj opierają się oskarżenia skierowane przeciwko Cyrankiewiczowi. Ustalenia i interpretacje wynikają ze zbadania wybranej literatury naukowej i popularnej przedmiotu, wspomnień i dokumentów drukowanych oraz materiałów z Archiwum Akt Nowych i Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Augustyński Z., Dziennikarstwo i polityka. Wspomnienia redaktora naczelnego „Gazety Ludowej”, [red. M. Skowrońska], Kraków 2009
Bartoszewski W., Komar M., Skąd pan jest? Wywiad rzeka, Warszawa 2006
Białe plamy, z. 3, [kol. red. K. Goldbergowa i in.], Warszawa 1989
Ciołkoszowa L., Spojrzenie wstecz. Rozmowy przeprowadził Andrzej Friszke, Paris 1995
Gałczyńska K., W zgiełku wieku…, Warszawa 1992
Grypsy z Konzentrationslager Auschwitz Józefa Cyrankiewicza i Stanisława Kłodzińskiego, oprac. I. Paczyńska, Kraków 2013
Kisielewski S., Abecadło Kisiela, Warszawa 1997
Kłodziński S., Józef Cyrankiewicz w obozie oświęcimskim [wspomnienia], „Przegląd Lekarski” 1990, nr 4
Kochanowicz T., Na wojennej emigracji. Wspomnienia z lat 1942–1944, Warszawa 1979
Kochanowicz T., W Komi i gdzie indziej. Wspomnienia z pobytu w ZSRR (1939–1942), Warszawa 1989
Kowalski A., Kochałem ją nad życie. Wspomnienia b[yłego] komunisty, Bawaria 1986
Modzelewski – Werblan. Polska Ludowa. Rozmawia Robert Walenciak, Warszawa 2017
„My tu żyjemy jak w obozie warownym”. Listy PPS–WRN, Warszawa–Londyn 1940–1945, red. O. Zaremba-Blatonowa, L. Ciołkoszowa, W. Czapska-Jordan, Londyn 1992
Nowak-Jeziorański J., Kurier z Warszawy, Kraków 1997
Polska–ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty WKP(b) 1944–1949, oprac. G.A. Bordiugow i in., Warszawa 1995
Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1969–1971, Warszawa 2001
Raport Witolda, red. J. Brynkus, M. Siwiec-Cielebon, W.J. Wysocki, Ząbki–Londyn 2017
Steinsbergowa A., Widziane z ławy obrończej, Warszawa 2016
Szumiło M., Dokumenty z moskiewskiej teczki Józefa Cyrankiewicza, „Res Historica” 2013, nr 35, s. 253–261
Torańska T., Oni, Warszawa 2004
Werblan A., Polska Ludowa. Postscriptum. Rozmawia Robert Walenciak, Warszawa 2019
Wysocki W.J., Rotmistrza Witolda Pileckiego „komentarz” do Raportu, w: Raport Witolda, red. J. Brynkus, M. Siwiec-Cielebon, W.J. Wysocki, Ząbki–Londyn 2017, s. 219–247
Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Kraków 1991
Zawieyski J., Kartki z dziennika 1955–1969, oprac. J.Z. Brudnicki, B. Wit, Warszawa 1983
Żuławski Z., Od sanacji do PRL, Chicago 1983
Opracowania
Bender R., Kukła polskich komunistów, „Gazeta Polska” 1995, nr 6
Ciesielska M., Władysław Dering i Jan Grabczyński – lekarze-więźniowie w Auschwitz, „Nowa Medycyna” 2019, nr 2, s. 70–76
Cyra A., Józef Cyrankiewicz w KL Auschwitz, 9 I 2016, https://www.wprawnymokiemhistoryka.pl/ index.php/2016/01/09/jozef-cyrankiewicz-w-kl-auschwitz/ (dostęp: 23 I 2023)
Cyra A., Ochotnik do Auschwitz. Witold Pilecki (1901–1948), Oświęcim 2000
Cyra A., Polemika na temat dr. Władysława Deringa, 31 V 2021, www.wprawnymokiemhistoryka. pl (dostęp: 23 I 2023)
Cyra A., Raporty rtm. Witolda Pileckiego, 29 VIII 2016, https://www.wprawnymokiemhistoryka.pl/ index.php/72016/08/29/raporty-rtm-witolda-pileckiego/ (dostęp: 28 V 2023)
Cyra A., Spadochroniarz „Urban”. Ppor. Stefan Jasieński (1914–1945), Oświęcim 2005
Cyrankiewicz J., W konspiracji krakowskiej i oświęcimskiej, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, t. 1, [red. J. Durko i in.], Warszawa 1994
Eisler J., List 34, Warszawa 1993
Gańczak F., Władysław Dering, doktor z Auschwitz, „Newsweek Polska” 23 VIII 2010
Garliński J., Oświęcim walczący, Warszawa 1992
Kania D., Fałszywy bohater, „Wprost” 2008, nr 1
Kania D., Józef Cyrankiewicz kolaborował z Gestapo?, 26 XII 2007, https://www.wprost.pl/tylko- u-nas/120380/Jozef-Cyrankiewicz-kolaborowal-z-Gestapo.html (dostęp: 23 I 2023)
Klucz Pileckiego wciąż czeka na odnalezienie. Rozmowa [Macieja Foksa] z dr. Adamem Cyrą, historykiem z Centrum Badań Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu [rozmowa z 2020 r.], www.ipn.gov.pl/pl/publikacje/nie-tylko-o-ksiazkach (dostęp: 23 I 2023)
Lipiński P., Cyrankiewicz. Wieczny premier, Wołowiec 2016
Lipiński P., Towarzysze Niejasnego, Warszawa 2003
Łatyński M., Nie paść na kolana. Szkice o polskiej polityce lat powojennych, Wrocław 2002
Musiał J., Od krakowskiego Podgórza po warszawskie salony. Historia kariery politycznej Kazimierza Rusinka, Gdańsk–Warszawa 2018
Pawłowicz J., Rotmistrz Witold Pilecki 1901–1948, Warszawa 2008
Piątkowski S., Władysław Dering (1903–1965) – lekarz z Auschwitz, www.przystanekhistoria.pl (dostęp: 23 I 2023)
Piętka B., Czy Józef Cyrankiewicz popełnił nikczemne czyny w Auschwitz? Polemika z M[agdaleną] Ziętek-Wielomską, „Myśl Polska” 2018
Pilecki Witold, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/163381 (dostęp: 7 II 2024)
Plinta P., Premier oskarżony po latach, „Dziennik Polski” 11 I 2008
Płużański T.M., Czy Witold Pilecki zdemaskował Józefa Cyrankiewicza jako niemieckiego konfidenta w KL Auschwitz?, 6 V 2016, www.wp.pl (dostęp: 23 I 2023)
Płużański T.M., Rotmistrz Pilecki i jego oprawcy. Biografia, Warszawa 2015
Reński E., Skradzione sztandary PPS, [Warszawa 1989]
Rollet H., Zarys dziejów Polski 1939–1984, Kraków 1994
Siedlecka J., Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Poznań 2015
Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004
Spałek R., Kierownictwo PZPR i MBP w poszukiwaniu „wroga wewnętrznego”. Wokół drogi do procesu Mariana Spychalskiego w latach 1948–1956, w: „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005, s. 482–557
Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014
Sympatyczny facet od odrąbywania rąk. Rozmowa Macieja Tomaszewskiego z Piotrem Lipińskim, https:// tvn24.pl/magazyn-tvn24/sympatyczny-facet-od-odrabywania-rak,72,1497 (dostęp: 23 I 2023)
Syzdek B., Syzdek E., Zanim zostanie zapomniany, Warszawa 1996
Świebodzki H., Ruch oporu, w: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. 4, oprac. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim-Brzezinka 1995
Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892–1948, Warszawa 1983
Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944–1954, Londyn 1989
Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 1991
Woźniczka Z., Procesy polityczne działaczy PPS-WRN w latach 1946–1948, w: Rok 1948. Nadzieje i złudzenia polskich socjalistów, red. M. Ożóg, Rzeszów 2000, s. 50–57
Woźniczka Z., Starania socjalistów na uchodźstwie na rzecz swoich uwięzionych towarzyszy w kraju w czasie procesu działaczy WRN jesienią 1948 r. (Dokumenty ze zbiorów Archiwum Adama i Lidii Ciołkoszów w Londynie), „Dzieje Najnowsze” 30, 1998, nr 4, s. 165–179
Woźniczka Z., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945–1952, Warszawa 1992
Wójcik M., Zemsta. Zapomniane powstania w obozach zagłady. Treblinka, Sobibór, Auschwitz-Birkenau, Poznań 2021
Wysocki W.J., Rotmistrz Witold Pilecki 1901–1948, Warszawa 2012
Wywiad Michała Bojanowskiego z Michałem Wójcikiem, Zdrada i zemsta, https://chidusz.com/ michal-wojcik-zemsta-wydawnictwo-poznanskie/ (dostęp: 23 I 2023)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 236
Liczba cytowań: 0
