Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • Announcements
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Lesser Known Episodes from the Life of Józef Cyrankiewicz
  • Home
  • /
  • Lesser Known Episodes from the Life of Józef Cyrankiewicz
  1. Home /
  2. Archives /
  3. No. 21 (2023) /
  4. Studia

Lesser Known Episodes from the Life of Józef Cyrankiewicz

Authors

  • Robert Spałek Instytut Pamięci Narodowej https://orcid.org/0000-0003-3291-5718

DOI:

https://doi.org/10.12775/Polska.2023.05

Keywords

Józef Cyrankiewicz, Witold Pilecki, Władysław Dering, Auschwitz, Polish Socialist Party, black legend, opportunism, heroism

Abstract

This is a digressive and polemical article in which the author discusses the selected, more widely unknown episodes from the biography of Józef Cyrankiewicz, covering the period up to the 1950s. Above all, the following issues are analysed and interpreted: rumours about Cyrankiewicz’s compromising behaviour during his stay in Auschwitz; his attitude to the political past of his own socialist milieu, including the trial of the members of the Polish Socialist Party – Freedom, Equality, Independence (Polish acronym: PPS-WRN) (among others, the imprisoned nestor of the movement, Kazimierz Pużak); his relations with Witold Pilecki and Władysław Dering; his actual activity during the war. The author points out some exemplary methodological errors on which the accusations against Cyrankiewicz are usually based. The findings and interpretations result from examining selected academic and popular literature on the subject, memoirs and printed documents, as well as materials from the Central Archives of Modern Records and the Archives of the Institute of National Remembrance.

Author Biography

Robert Spałek, Instytut Pamięci Narodowej

Robert Spałek – dr, pracownik naukowy Instytutu Pamięci Narodowej (Oddział w Warszawie). Specjalista w zakresie historii politycznej Polski w latach 1944–1989, autor m.in. Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956 (Warszawa–Poznań 2014); Na licencji Moskwy. Wokół Gomułki, Bermana i innych (Warszawa 2020).

Kontakt: Robert.Spalek@ipn.gov.pl

References

Edycje źródłowe

Augustyński Z., Dziennikarstwo i polityka. Wspomnienia redaktora naczelnego „Gazety Ludowej”, [red. M. Skowrońska], Kraków 2009

Bartoszewski W., Komar M., Skąd pan jest? Wywiad rzeka, Warszawa 2006

Białe plamy, z. 3, [kol. red. K. Goldbergowa i in.], Warszawa 1989

Ciołkoszowa L., Spojrzenie wstecz. Rozmowy przeprowadził Andrzej Friszke, Paris 1995

Gałczyńska K., W zgiełku wieku…, Warszawa 1992

Grypsy z Konzentrationslager Auschwitz Józefa Cyrankiewicza i Stanisława Kłodzińskiego, oprac. I. Paczyńska, Kraków 2013

Kisielewski S., Abecadło Kisiela, Warszawa 1997

Kłodziński S., Józef Cyrankiewicz w obozie oświęcimskim [wspomnienia], „Przegląd Lekarski” 1990, nr 4

Kochanowicz T., Na wojennej emigracji. Wspomnienia z lat 1942–1944, Warszawa 1979

Kochanowicz T., W Komi i gdzie indziej. Wspomnienia z pobytu w ZSRR (1939–1942), Warszawa 1989

Kowalski A., Kochałem ją nad życie. Wspomnienia b[yłego] komunisty, Bawaria 1986

Modzelewski – Werblan. Polska Ludowa. Rozmawia Robert Walenciak, Warszawa 2017

„My tu żyjemy jak w obozie warownym”. Listy PPS–WRN, Warszawa–Londyn 1940–1945, red. O. Zaremba-Blatonowa, L. Ciołkoszowa, W. Czapska-Jordan, Londyn 1992

Nowak-Jeziorański J., Kurier z Warszawy, Kraków 1997

Polska–ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty WKP(b) 1944–1949, oprac. G.A. Bordiugow i in., Warszawa 1995

Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1969–1971, Warszawa 2001

Raport Witolda, red. J. Brynkus, M. Siwiec-Cielebon, W.J. Wysocki, Ząbki–Londyn 2017

Steinsbergowa A., Widziane z ławy obrończej, Warszawa 2016

Szumiło M., Dokumenty z moskiewskiej teczki Józefa Cyrankiewicza, „Res Historica” 2013, nr 35, s. 253–261

Torańska T., Oni, Warszawa 2004

Werblan A., Polska Ludowa. Postscriptum. Rozmawia Robert Walenciak, Warszawa 2019

Wysocki W.J., Rotmistrza Witolda Pileckiego „komentarz” do Raportu, w: Raport Witolda, red. J. Brynkus, M. Siwiec-Cielebon, W.J. Wysocki, Ząbki–Londyn 2017, s. 219–247

Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Kraków 1991

Zawieyski J., Kartki z dziennika 1955–1969, oprac. J.Z. Brudnicki, B. Wit, Warszawa 1983

Żuławski Z., Od sanacji do PRL, Chicago 1983

Opracowania

Bender R., Kukła polskich komunistów, „Gazeta Polska” 1995, nr 6

Ciesielska M., Władysław Dering i Jan Grabczyński – lekarze-więźniowie w Auschwitz, „Nowa Medycyna” 2019, nr 2, s. 70–76

Cyra A., Józef Cyrankiewicz w KL Auschwitz, 9 I 2016, https://www.wprawnymokiemhistoryka.pl/ index.php/2016/01/09/jozef-cyrankiewicz-w-kl-auschwitz/ (dostęp: 23 I 2023)

Cyra A., Ochotnik do Auschwitz. Witold Pilecki (1901–1948), Oświęcim 2000

Cyra A., Polemika na temat dr. Władysława Deringa, 31 V 2021, www.wprawnymokiemhistoryka. pl (dostęp: 23 I 2023)

Cyra A., Raporty rtm. Witolda Pileckiego, 29 VIII 2016, https://www.wprawnymokiemhistoryka.pl/ index.php/72016/08/29/raporty-rtm-witolda-pileckiego/ (dostęp: 28 V 2023)

Cyra A., Spadochroniarz „Urban”. Ppor. Stefan Jasieński (1914–1945), Oświęcim 2005

Cyrankiewicz J., W konspiracji krakowskiej i oświęcimskiej, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, t. 1, [red. J. Durko i in.], Warszawa 1994

Eisler J., List 34, Warszawa 1993

Gańczak F., Władysław Dering, doktor z Auschwitz, „Newsweek Polska” 23 VIII 2010

Garliński J., Oświęcim walczący, Warszawa 1992

Kania D., Fałszywy bohater, „Wprost” 2008, nr 1

Kania D., Józef Cyrankiewicz kolaborował z Gestapo?, 26 XII 2007, https://www.wprost.pl/tylko- u-nas/120380/Jozef-Cyrankiewicz-kolaborowal-z-Gestapo.html (dostęp: 23 I 2023)

Klucz Pileckiego wciąż czeka na odnalezienie. Rozmowa [Macieja Foksa] z dr. Adamem Cyrą, historykiem z Centrum Badań Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu [rozmowa z 2020 r.], www.ipn.gov.pl/pl/publikacje/nie-tylko-o-ksiazkach (dostęp: 23 I 2023)

Lipiński P., Cyrankiewicz. Wieczny premier, Wołowiec 2016

Lipiński P., Towarzysze Niejasnego, Warszawa 2003

Łatyński M., Nie paść na kolana. Szkice o polskiej polityce lat powojennych, Wrocław 2002

Musiał J., Od krakowskiego Podgórza po warszawskie salony. Historia kariery politycznej Kazimierza Rusinka, Gdańsk–Warszawa 2018

Pawłowicz J., Rotmistrz Witold Pilecki 1901–1948, Warszawa 2008

Piątkowski S., Władysław Dering (1903–1965) – lekarz z Auschwitz, www.przystanekhistoria.pl (dostęp: 23 I 2023)

Piętka B., Czy Józef Cyrankiewicz popełnił nikczemne czyny w Auschwitz? Polemika z M[agdaleną] Ziętek-Wielomską, „Myśl Polska” 2018

Pilecki Witold, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/163381 (dostęp: 7 II 2024)

Plinta P., Premier oskarżony po latach, „Dziennik Polski” 11 I 2008

Płużański T.M., Czy Witold Pilecki zdemaskował Józefa Cyrankiewicza jako niemieckiego konfidenta w KL Auschwitz?, 6 V 2016, www.wp.pl (dostęp: 23 I 2023)

Płużański T.M., Rotmistrz Pilecki i jego oprawcy. Biografia, Warszawa 2015

Reński E., Skradzione sztandary PPS, [Warszawa 1989]

Rollet H., Zarys dziejów Polski 1939–1984, Kraków 1994

Siedlecka J., Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Poznań 2015

Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004

Spałek R., Kierownictwo PZPR i MBP w poszukiwaniu „wroga wewnętrznego”. Wokół drogi do procesu Mariana Spychalskiego w latach 1948–1956, w: „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005, s. 482–557

Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014

Sympatyczny facet od odrąbywania rąk. Rozmowa Macieja Tomaszewskiego z Piotrem Lipińskim, https:// tvn24.pl/magazyn-tvn24/sympatyczny-facet-od-odrabywania-rak,72,1497 (dostęp: 23 I 2023)

Syzdek B., Syzdek E., Zanim zostanie zapomniany, Warszawa 1996

Świebodzki H., Ruch oporu, w: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. 4, oprac. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim-Brzezinka 1995

Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892–1948, Warszawa 1983

Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944–1954, Londyn 1989

Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 1991

Woźniczka Z., Procesy polityczne działaczy PPS-WRN w latach 1946–1948, w: Rok 1948. Nadzieje i złudzenia polskich socjalistów, red. M. Ożóg, Rzeszów 2000, s. 50–57

Woźniczka Z., Starania socjalistów na uchodźstwie na rzecz swoich uwięzionych towarzyszy w kraju w czasie procesu działaczy WRN jesienią 1948 r. (Dokumenty ze zbiorów Archiwum Adama i Lidii Ciołkoszów w Londynie), „Dzieje Najnowsze” 30, 1998, nr 4, s. 165–179

Woźniczka Z., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945–1952, Warszawa 1992

Wójcik M., Zemsta. Zapomniane powstania w obozach zagłady. Treblinka, Sobibór, Auschwitz-Birkenau, Poznań 2021

Wysocki W.J., Rotmistrz Witold Pilecki 1901–1948, Warszawa 2012

Wywiad Michała Bojanowskiego z Michałem Wójcikiem, Zdrada i zemsta, https://chidusz.com/ michal-wojcik-zemsta-wydawnictwo-poznanskie/ (dostęp: 23 I 2023)

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Downloads

  • PDF (Język Polski)

Published

2024-03-24

How to Cite

1.
SPAŁEK, Robert. Lesser Known Episodes from the Life of Józef Cyrankiewicz . Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały. Online. 24 March 2024. No. 21, pp. 121-147. [Accessed 29 June 2025]. DOI 10.12775/Polska.2023.05.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

No. 21 (2023)

Section

Studia

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Stats

Number of views and downloads: 236
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tags

Search using one of provided tags:

Józef Cyrankiewicz, Witold Pilecki, Władysław Dering, Auschwitz, Polish Socialist Party, black legend, opportunism, heroism
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop