W przededniu transformacji. Studium pewnego dziennika osobistego
DOI:
https://doi.org/10.12775/Polska.2022.09Słowa kluczowe
transformacja ustrojowa w Polsce, historia społeczna, dzienniki osobiste, społeczeństwo polskie i inteligencja w latach osiemdziesiątych XX w.Abstrakt
Artykuł stanowi analizę dzienników Teresy Konarskiej, emerytki o ziemiańskim rodowodzie, a zarazem diarystki i obserwatorki życia politycznego. Wybrane tomy dzienników, powstałe między sierpniem 1988 a kwietniem 1989 r., dają sposobność do studium mentalności, wyobrażeń i emocji inteligenckiej wizji świata społecznego i politycznego. Autorzy wskazują jej kluczowe elementy: politykę jako domenę aktorów, dychotomiczny podział świata (partyjni vs. solidarnościowcy, ludzie na poziomie vs. głupcy), poczucie zagrożenia, beznadziei i schyłku. Konkludując, osadzają tę subiektywną wizję w kontekście wiedzy o polskim społeczeństwie lat osiemdziesiątych oraz antecedencji zjawisk, które stały się widoczne w latach dziewięćdziesiątych.
Bibliografia
Alaszewski A., Using Diaries for Social Research, London 2006
Allport G., The Use of Personal Documents in Psychological Science, New York 1943
Burakowski A., Gubrynowicz A., Ukielski P., 1989. Jesień narodów, Warszawa 2021
CBOS, Kierunki społecznej aktywności. Komunikat z badań, Warszawa 1988
CBOS, Referendum ’87 – poza głównym nurtem wydarzeń, Warszawa 1988
CBOS, Rozmowy przy okrągłym stole. Nadzieje i sceptycyzm. Komunikat z badań, Warszawa 1988
Czyżewski M., W stronę teorii dyskursu publicznego, w: Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, red. M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski, Warszawa 2010, s. 49–117
Czyżewski M., Kowalski S., Piotrowski A., Rytualny chaos – dwanaście lat później, w: Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, red. M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski, Warszawa 2010, s. 7–14
Domańska E., Posłowie. Historia antropologiczna. Mikrohistoria, w: N.Z. Davis, Powrót Martina Guerre’a, Poznań 2011, s. 195–246
Dudek A., Kryzys systemu komunistycznego w Polsce lat osiemdziesiątych, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2007, nr 6, s. 105–118
Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej 1988–1990, Kraków 2014
Flyvbjerg B., Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku, „Studia Socjologiczne” 2005, nr 2, s. 41–69
Ginzburg C., Poni C., The Name and the Game. Unequal Exchange and the Historiographic Marketplace, w: Microhistory and the Lost People of Europe, red. E. Muir, G. Ruggiero, Baltimore–London, s. 1–10
Giza-Poleszczuk A., Stosunki międzyludzkie i życie zbiorowe, w: Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, red. M. Marody, Londyn 1991, s. 69–105
Gostkowski Z., Skutki procesu dezolucji zasobów ludzkich w schyłkowej fazie istnienia PRL, w: Co nam zostało z tamtych lat? (Dyskusja panelowa w Komitecie Socjologii PAN), „Studia Socjologiczne” 1991, nr 1–2, s. 5–10
Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2004
Gruszczyński M., Stokłosa M., Efektywność nieoficjalnego rynku walutowego w Polsce w latach 1982– 1989, „Bank i Kredyt” 2006, nr 9, s. 33–46
Kiełczewska J., Rodzina Konarskich i Janotów-Bzowskich. Wspomnienie, http://www.muzeumkonstancina.pl/1283_rodzina_konarskich_i_janotowbzowskich_wspomnienie (dostęp: 12 IV 2022)
Kolasa-Nowak A., Od idei homo sovieticus do mentalności folwarcznej Polaków. O używaniu przeszłości w dyskursie socjologicznymi publicznym, „Res Historica” 2018, nr 46, s. 301–320
Kolasa-Nowak A., W kierunku krytycznej socjologii transformacji? Nastawienia poznawcze w autoportrecie polskich socjologów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Sociologica” 2011, nr 21, s. 47–65
Kowal P., Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986–1989, Warszawa 2015
Krasnodębski Z., Demokracja peryferii, Gdańsk 2003
Kula M., Narodowe i rewolucyjne, Londyn 1991
Łabędź K., Zmiany w świadomości społeczeństwa polskiego w latach osiemdziesiątych, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 24, 2019, s. 9–24
Łęcki K., Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, Katowice 2012
Marciniak P., Spiralny ruch ku demokracji. Presja społeczna a upadek systemu komunistycznego w Polsce (1986–1989), w: Polska 1986–1989. Koniec systemu, t. 1: Referaty, red. P. Machcewicz, Warszawa 2002, s. 29–45
Miodowicz A., Zadymiarz, Warszawa 1993
Miszalska A., Reakcje społeczne na przemiany ustrojowe. Postawy, zachowania i samopoczucie Polaków w początkach lat dziewięćdziesiątych, Łódź 1996
Mrozowicki A., Doświadczenia transformacji systemowej w Polsce w perspektywie socjologicznych teorii sprawstwa, „Forum Socjologiczne” 2010, nr 1, s. 55–75
Olaszek J., Nieliczni ekstremiści. Podziemna „Solidarność” w propagandzie stanu wojennego, Gdańsk 2010
Polska 1986–1989. Koniec systemu, t. 1: Referaty, red. P. Machcewicz, Warszawa 2002
Przeperski M., Anatomia kreacji. Przypadek „Dzienników politycznych” Mieczysława F. Rakowskiego, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 18, 2020, s. 223–254
Przeperski M., Historiografia polskiej transformacji? Szkic do bilansu, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2022, nr 1, s. 89–103
Przeperski M., Odmładzanie socjalizmu. Wokół polityki kadrowej i legitymizacji schyłkowego PRL, „Polska 1944/45–1989” 13, 2015, s. 167–186
Przeperski M., Ostatnia próba modernizacji PRL. Rząd Mieczysława F. Rakowskiego (1988–1989), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2015, nr 1, s. 197–230
Przeperski M., Sytuacja nierewolucyjna. Polacy u progu obrad Okrągłego Stołu, „Więź” 2019, nr 1, s. 92–108
Rzewuski P., Filozofia Piłsudskiego, Warszawa 2018
Simon Z.B., Method and Perspective, „Journal of Microhistory” 2009, https://www.researchgate.net/ publication/315643196_Method_and_Perspective (dostęp: 20 IV 2022)
Skórzyński J., Okrągły Stół. Wynegocjowany koniec PRL, Kraków 2019
Stobiecki R., Okrągły stół w interpretacjach historyków i nie tylko, w: Problemy polskiej transformacji, red. J. Kornaś, Kielce 2011, s. 31–47
Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010
Szacka B., Orientacje temporalne i ich przemiany w latach 1965–1988, w: B. Szacka, A. Sawisz, Czas przeszły i pamięć społeczna. Przemiany świadomości historycznej inteligencji polskiej 1965–1988, Warszawa 1988 (Studia nad Świadomością Historyczną, t. 3), s. 199–269
Szukalski P., Sieroctwo biologiczne osób nieletnich w Polsce w długookresowej perspektywie, „Roczniki Socjologii Rodziny” 18, 2007, s. 163–186
Szumiło M., Ewolucja nastrojów społecznych w Polsce w latach 1980–1989, w: 1984. Literatura i kultura schyłkowego PRL-u, red. K. Budrowska, W. Gardocki, E. Jurkowska, Warszawa 2015, s. 65–83
Tarkowska E., Czas w życiu Polaków. Wyniki badań, hipotezy, impresje, Warszawa 1992
Tarkowska E., Tarkowski J., „Amoralny familizm”, czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych, w: Grupy i więzi społeczne w systemie monocentrycznym, red. E. Wnuk-Lipiński, Warszawa 1990, s. 37–69
Tarkowski J., Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, Warszawa 1994 (Socjologia Świata Polityki, t. 1)
Wedel J., Prywatna Polska, Warszawa 2007
Wnuk-Lipiński E., Deprywacje społeczne a konflikty interesów i wartości, w: Polacy ’90. Konflikty i zmiana (Raport z badań empirycznych), red. W. Adamski et al., Warszawa 1991, s. 15–35
Woźniak Z., Pokłosie Okrągłego Stołu. Przeszłość dla przyszłości, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 71, 2009, nr 2, s. 349–379
Zarycki T., Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Warszawa 2008
Ziemianie polscy XX wieku, red. J. Leskiewiczowa et al., Warszawa 1992
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 196
Liczba cytowań: 0
