„Łodź wiary prawdziwej”. Wyznaniowe oblicze Pieśni pokutnych Olbrychta Karmanowskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2012.03Abstrakt
„Łodź wiary prawdziwej”. The Denominational Character of Penitential Songs (Pieśni pokutne) by Olbrycht Karmanowski
The article is an attempt to describe the denominational character of the cycle of fifteen penitential elegies (Penitential Songs) by Olbrycht Karmanowski – a clerk and a courtier as well as one of the most prominent poets in the milieu of Radziwiłł of Birże. So far he has been almost unanimously thought to belong to the Socinian church of Polish Brethren. A fragment of a letter written by the Socinian minister Krzysztof Lubieniecki the Younger to Piotr Sieniuta (1636) characterizes Karmanowski as a convert to Calvinism who, however, has not dispensed with his doubts about the new faith and is still looking back to his previous denomination. Penitential Songs reflects this state of uncertainty. In the philosophical content of the cycle one can find such elements as man’s possibility of autocreation, the importance of deeds in the perspective of salvation, which are not in agreement with the system of Calvinist orthodoxy. The cycle also contains elements (the pessimistic view of man’s abilities, the role of the sacrifice of blood of Christ–the Mediator) which don’t seem to conform to the principles of Socinian theology although its author seems to have accepted the Socinian view of christology. Karmanowski’s penitential poems focus on the expression of emotions and are driven more by Psalmic inspiration than by accordance to doctrine. The elements which can be pigeonholed as “doctrinal” appear only casually, while David’s speech of repentance remains the main expression of the penitent’s own confessions. Karmanowski’s penitential poems focus on the expression of emotions and are driven more by the Psalmic inspiration than by the accordance with the doctrine. The elements which can be pigeonholed as “doctrinal” appear only casually, while the speech of repenting David remains the main expression of the pennitent’s own confessions.
Bibliografia
Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 2, Wrocław 1992, Ossolineum.
Chmaj Ludwik, Faust Socyn, Warszawa 1963, Książka i Wiedza.
Chmaj Ludwik, Samuel Przypkowski na tle prądów religijnych XVII wieku, Kraków 1927, PAU.
Chmaj Ludwik, Wykłady rakowskie Fausta Socyna, w: Studia nad arianizmem, red. Ludwik Chmaj, Warszawa 1959, PWN, s. 169-198.
Dürr-Durski Jan, Arianie polscy w świetle dawnej poezji. Zarys ideologii i wybór wierszy, Warszawa 1948, PZWS.
Głażewski Jacek, Łzy, inkaust i skrucha. Słowo o XVII-wiecznej elegii pokutnej, w: Śmiech i łzy w kulturze staropolskiej, red. Andrzej Karpiński, Estera Lasocińska, Mirosława Hanusiewicz, Warszawa 2003, IBL.
Głażewski Jacek, Poza człowiekiem i grzechem. Wizja Boga w siedemnastowiecznej polskiej elegii pokutnej, „Barok” 2000, 2, s. 143–170.
Głażewski Jacek, „Szczyrze się kającemu grzech jest odpuszczony”. O poetyckim rachunku sumienia, „Barok” 2004, 2, s. 23–36.
Goliński Janusz K., „Insza rzecz pobożność, insza nabożność”. O poetyckich świadectwach religijności Wacława Potockiego, w: Potocki (1621–1996). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety, Kraków 4–7 listopada 1996, red. Wacław Walecki, Kraków 1998, Instytut Filologii Polskiej UJ, s. 39-52.
Gruchała Janusz, Wstęp, w: W. Potocki, Wiersze wybrane, oprac. Stanisław Grzeszczuk, Wrocław 1992, Ossolineum.
Grześkowiak Radosław, Hieronim i Bóg. Z dziejów XVII-wiecznej elegii pokutnej, w: Religijność literatury polskiego baroku, red. Czesław Hernas, Mirosława Hanusiewicz, Lublin 1995, KUL, s. 167–178.
Hanusiewicz-Lavallee Mirosława, Cykl poetycki w twórczości Wacława Potockiego, w: Od Kochanowskiego do Mickiewicza. Szkice o polskim cyklu poetyckim, red. Bernadetta Kuczera-Chachulska, Warszawa 2004, IBL, s. 37-52.
Karmanowski Olbrycht, Wiersze i listy, wyd. Radosław Grześkowiak, Warszawa 2010, IBL.
Kochanowski Jan, Psałterz Dawidów, oprac. Jerzy Ziomek, Wrocław 1960, Ossolineum.
Krauze-Karpińska Joanna, „Wirydarz poetycki” Jakuba Teodora Trembeckiego. Studium filologiczne, Warszawa 2009, IBL, s. 346–347.
Księga wizytacji zborów podgórskich, oprac. Lech Szczucki, Janusz Tazbir, w: Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 3, Warszawa 1958, PWN.
Kukulski Leszek, Prolegomena filologiczne do twórczości Wacława Potockiego, Wrocław 1962, Ossolineum.
Kukuszka-Szczytkowska Irena, „Pokuta w kwartanie” Jana Andrzeja Morsztyna – chrześcijanina i poety, „Roczniki Humanistyczne 1986, 1, s. 179–195.
Maleszyńska Joanna, Biblijna przypowieść o synu marnotrawnym i jej literackie transpozycje, w: Miejsca wspólne, red. Edward Balcerzan, Seweryna Wysłouch, Warszawa 1985, PWN.
Malicki Jan, „Decyma pieśni pokutnych” Wacława Potockiego wobec Morsztynowej „Pokuty w kwartanie”, w: „Prace Historycznoliterackie IV”, Katowice 1976, UŚ, s. 47–48.
Miscellanea arianica, oprac. Juliusz Domański i Lech Szczucki, w: Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 6: Studia z dziejów ideologii religijnej XVI i XVII w., Warszawa 1960, PWN, s. 270–274.
Misiurek Jerzy, Spory chrystologiczne w Polsce w drugiej połowie XVI wieku, Lublin 1984, KUL.
Morsztyn (Morstin) Jan Andrzej, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, Ossolineum.
Morsztyn Zbigniew, Emblemata, oprac. Janusz i Paulina Pelcowie, Warszawa 2001, Neriton.
Myśl ariańska w Polsce XVII wieku. Antologia tekstów, wybór, oprac., wstęp i noty Zbigniew Ogonowski, Wrocław 1991, Ossolineum.
Nieznanowski Stefan, Elegia, w: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – Renesans – Barok, red. Teresa Michałowska, przy udziale Barbary Otwinowskiej, Elżbiety Sarnowskiej-Temeriusz, Wrocław 1990, Ossolineum, s. 156-158.
Ocieczek Renarda, Studia o dawnej książce, Katowice 2002, Gnome.
Pasek Zbigniew, Treści religijne w pieśniach ewangelicznego protestantyzmu, w: Literatura a liturgia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej, Łódź 14–17 maja 1986, red. Jan Okoń, przy współudziale Magdaleny Kwiek, Marii Wichowej, Łódź 1998, UŁ, s. 50-61.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. zespół biblistów polskich, Poznań – Warszawa 1990, Pallottinum.
Radoń Sławomir, Z dziejów polemiki antyariańskiej w Polsce XVI XVII wieku, Kraków 1993, Universitas.
Reczkowicz Barbara, Ślady „Pieśni pokutnych” Olbrychta Karmanowskiego w „Decymie pieśni pokutnych” Wacława Potockiego, „Barok” 2008, 2, s. 35–42.
Stępień Paweł, Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci. Hieronim Morsztyn, Szymon Zimorowic, Jan Andrzej Morsztyn, Warszawa 1996, DiG.
Szczucki Lech, Marcin Czechowic. Studium z dziejów antytrynitaryzmu polskiego XVI w., Warszawa 1964, PWN.
Tazbir Janusz, Lubieniecki Stanisław starszy h. Rola (ok. 1558–1633), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 17, Wrocław 1972, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 602-603.
Tazbir Janusz, Szlachta i teologowie. Studia z dziejów polskiej kontrreformacji, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.
Trembecki Jakub Teodor, Wirydarz poetycki, wyd. A. Buckner, t. 2, Lwów 1911, Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej.
Tworek Stanisław, Zbór lubelski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1966.
Wilczek Piotr, Dyskurs. Przekład. Interpretacja. Literatura staropolska i jej trwanie we współczesnej kulturze, Gnome, Katowice 2001.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 261
Liczba cytowań: 0