Boccaccio czy Petrarka? O wybranych źródłach Facecyi polskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2023.02Słowa kluczowe
Facecye polskie, Giovanni Boccaccio, Francesco Petrarka, renesans, tłumaczenie, mottoAbstrakt
Artykuł dotyczy czterech facecji zawartych w traktacie czwartym anonimowego zbioru Facecye polskie, za których pierwowzory uważane są nowele Giovanniego Boccaccia. Analizowane teksty łączy błyskotliwa reakcja słowna bohatera, będąca sposobem na ratunek z opresji. Celem artykułu jest omówienie strategii translatorskich zastosowanych przez polskiego autora oraz próba odpowiedzi na pytanie o inne możliwe źródła facecji 138 aniżeli Dekameron.
Bibliografia
Teksty źródłowe
Alighieri D., Biesiada, tł. i oprac. M. Bartkowiak-Lerch, Kęty 2004
Alighieri D., Boska Komedia, tł. J. Mikołajewski, Kraków 2021
Alighieri D., Convivio, a cura di F. Brambilla Ageno, Firenze 1995, http:// www.bibliotecaitaliana.it/testo/bibit001673 (21 XI 2022)
Boccaccio G., Decameron, a cura di A. Quondam, M. Fiorilla, G. Alfano, Milano 2015
Boccaccio G., Decameron, vol. 1, a cura di V. Branca, Torino 1980
Boccaccio G., Dekameron, tł. E. Boyé, tekst popr. i uzup. M. Brahmer, z oryg. por., przedm. i przyp. K. Żaboklicki, Warszawa 1993
Boccaccio G., Esposizioni sopra la Commedia di Dante, w: I commenti danteschi dei secoli XIV, XV e XVI, a cura di P. Procaccioli, Roma 1999, http://www.bibliotecaitaliana.it/testo/bibit000800 (21 XI 2022)
Facecye polskie z roku 1624. Abo zartowne a trefne powieści biesiadne, tak z rozmaitych Authorów zebrane, iako też y powieści ludzkiej spisane. Teraz znowu poprawione, y przydano, wyd. A. Brückner, Kraków 1903
Górnicki Ł., Dworzanin polski, w: Pisma, t. 1, oprac. R. Pollak, Warszawa 1961
Morata O. F., Opera Omnia, cum eruditorum testimoniis. Quibus, preter Caelii Secundi Curionis epistolas selectas et orationes, accesserunt M. A. Paganutii fabulae ex Aesopo latine factae, et Joh. Boccacci quaedam ex italico, Basilea, P. Perna 1580, s. 537–541, https://books.google.pl/books?id=ssBXAAA AcAAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y&hl=pl#v=onepage&q&f=false (21 XI 2022)
Painter W., Palace of Pleasure, vol. 1, ed. by J. Jacob, London 1890, https:// www.gutenberg.org/files/20241/20241-h/20241-h.htm#novel1_31 (22 XI 2022)
Petrarca F., De Rebus Memorandis, beteiligt Stephan Vigilius, Augspurg, Stayner 1541, Münchener Digitalisierungszentrum Digitale Bibliothek, https://www.digitale-sammlungen.de (25 XI 2022)
Petrarca F., Rerum memorandarum libri, a cura di M. Petoletti, Firenze 2014 Petrarca F., Von Gedenckwürdigen Sachen: Das ist, Von Aller Handt fürtreflichen Handlungen und Geschichten, so sich von Anbeginn der Welt wunderbarlich zugetragen und begeben haben, beteiligt Stephan Vigilius, Franckfurt am Mayn, Cnipius, Steinmeyer, Egenolph 1591, Münchener Digitalisierungszentrum Digitale Bibliothek, https://www.digitale-sammlungen.de (25 XI 2022)
Petrarca F., Wybór pism, wybór, wstęp i koment. K. Morawski, tł. F. Faleński, J. Kurek, K. Morawski, Wrocław 1982
Opracowania
Bausi F., Lettura di “Decameron” VI, 9. Ritratto del filosofo averroista, „Per leggere”, 9, 2005, s. 5–19
Brahmer M., Petrarkizm w poezji polskiej XVI wieku, Kraków 1927
Cherchi P., L’onestade e l’onesto raccontare del “Decameron”, Firenze 2004
Contieri N., Petrarca in Polonia e altri studi, a cura di G. Maver, Napoli 1966
Franczak G., Vix imitabilis. La Griselda polacca fra letteratura e cultura popolare, Kraków–Udine 2006
Gorni G., Guido Cavalcanti nella novella del Boccaccio (Decameron VI, 9) e in un sonetto di Dino Compagni, „Cuadernos de Filologia Italiana”, n. extraordinario, 2001, s. 39–45
Graciotti S., La facezia umanistica in Polonia, w: Italia, Venezia e Polonia tra Medio Evo e età moderna, a cura di V. Branca, S. Graciotti, Firenze 1980, s. 371–395
Jones F. N., Boccaccio and His Imitators in German, English, French, Spanish and Italian Literature. “Decameron”, Chicago 1910
Knape J., Petrarca in Germania fino alla fine del Cinquecento, „Prospero. Rivista di culture anglo-germaniche”, 2, 1995, s. 5–24.
Knape J., Verstand und Beredsamkeit: Petrarcas “Memorialbuch” und seine deutsche Rezeption, w: Francesco Petrarca in Deutschland. Seine Wirkung in Literatur, Kunst und Musik, hrsg. von A. Aurnhammer, Tübingen 2006, s. 59–90, https://ub01.uni-tuebingen.de/xmlui/bitstream/handle/ 10900/88297/Knape%20%282006%29%20-%20Verstand%20und%20Beredsamkeit.%20Petrarcas%20Memorialbuch%20und%20seine%20 deutsche%20Rezeption.pdf?sequence=1&isAllowed=y (24 XI 2022)
Krzyżanowski J., L. Domenichi w „Facecjach Polskich” (Paralele III), „Pamiętnik Literacki”, 28/1/4, 1931, s. 275–285
Krzyżanowski J., Pogłosy Dekameronu w powieści polskiej XVI i XVII w., w: Szymon Szymonowicz i jego czasy. Rozprawy i studia, red. S. Łempicki, Zamość 1929, s. 201–233
Krzyżanowski J., Wstęp, w: Dawna facecja polska (XVI–XVII w.), oprac. J. Krzyżanowski, K. Żukowska-Billip, Warszawa 1969, s. 5–21
Litwornia A., Petrarka w kulturze przedromantycznej Polski. Rekonesans, w: Barok polski wobec Europy. Kierunki dialogu, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2003, s. 333–361
Lo Cascio R., Le nozioni di cortesia e di nobiltà dai Siciliani a Dante, w: Atti del Convegno di Studi su Dante e la Magna Curia, Palermo 1967, s. 113–184
Ludzkość, w: Słownik polszczyzny XVI wieku, http://spxvi.edu.pl/indeks/haslo /62433#znaczenie-1 (22 XI 2022)
Manning C. E., Liberalitas – The Decline and Rehabilitation of A Virtue, „Greece & Rome”, 32, 1985, 1, s. 73–83
Maślanka-Soro M., Nowołacińska literatura włoska w Rzeczypospolitej XV– XVIII wieku, w: W przestrzeni Południa. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów romańskich: estetyka, prądy i style, konteksty kulturowe, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2016 (Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w Dialogu z Europą. Hermeneutyka Wartości, t. 2), s. 119– 164
Miszalska J., Z ziemi włoskiej do Polski. Przekłady z literatury włoskiej w Polsce do końca XVIII wieku, Kraków 2015
Parma M., Fortuna spicciolata del “Decameron” fra Tre e Cinquecento. Per un catalogo delle traduzioni latine e delle riscritture italiane volgari, „Studi di Boccaccio”, 31, 2003, s. 203–270
Picone M., Boccaccio e la codificazione della novella. Letture del “Decameron”, a cura di N. Coderey, C. Genswein, R. Pittorino, Ravenna 2008
Picone M., Leggiadri motti e pronte risposte: la sesta giornata, w: Introduzione al “Decameron”, a cura di M. Picone, M. Mesirca, Firenze 2004, s. 163–186
Pirovano D., Due novelle del Boccaccio (Dec. VI 9 e VII 7) tradotte in latino da Francesco Pandolfini, „Giornale storico della letteratura italiana”, 175, 1998, s. 557–576
Reczek S., Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968
Stankiewicz-Kapełuś E., Z zagadnień polskiej facecjonistyki („Figliki” M. Reja – „Facecje polskie”), w: Z badań nad dawną książką. Studia ofiarowane prof. Alodii Kaweckiej-Gryczowej w 85-lecie urodzin, t. 1, Warszawa 1991, s. 117–145
Stewart P. D., La novella di Madonna Oretta e le due parti del “Decameron”, w: Retorica e mimica nel “Decameron” e nella commedia del Cinquecento, Firenze 1986, s. 19–38
Ślaski J., Italia – Germania – Polonia. Un capitolo delle relazioni letterarie multilaterali al tempo dell’Umanesimo rinascimentale, w: Il Rinascimento in Polonia. Atti dei Colloqui Italo-Polacchi 1989–1992, a cura di J. Żurawska, Napoli 1994, s. 301–314
Vallone A., La “cortesia” dai provenzali a Dante, Palermo 1950
Weintraub W., Czytelnik łacińskiego Boccaccia i Petrarki, w: idem, Rzecz czarnoleska, Kraków 1977, s. 356–357
Wisłocki W., Incunabula typographica Bibliothecae Universitatis Jagellonicae Cracoviensis inde ab inventa arte imprimendi usque ad a. 1500, secundum Hainii “Repertorium bibliographicum” una cum conspectus virorum, qui libros olim habuerant, benefactorum bibliothecae ligatorum Cracoviensium, Cracoviae 1900
Wojtkowska-Maksymik M., O locie z wieży. Historia Poggia Braccioliniego o kardynale Bordeaux i szalbierzu oraz opowieść o księdzu, co złe wino miał z Facecyi polskich, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, 10 (13), 2020, s. 355–368.
Wojtkowska-Maksymik M., Śmiech i teoria trefnowania w „Dworzaninie polskim” Łukasza Górnickiego, w: „Dworzanin polski” Łukasza Górnickiego. Dzieło, inspiracje, autor, red. M. Wojtkowska-Maksymik, J. Dygul, Warszawa 2016, s. 157–178
Ziomek J., Renesans, Warszawa 1999
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 185
Liczba cytowań: 0
