Apokryficzna apokalipsa Rzeczypospolitej, czyli jak Facies perturbatae et afflictae Reipublicae Jana Dymitra Solikowskiego przeistoczyła się w Apocalipsis Stanislai Orechovii
DOI:
https://doi.org/10.12775/OiRwP.2022.02Słowa kluczowe
historia książki, apokalipsa, Jan Dymitr Solikowski, Stanisław Orzechowski, republikanizm szlachecki, literatura staropolska, literatura neołacińskaAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest rekonstrukcja historii tekstu Facies perturbatae et afflictae Reipublicae, napisanego w 1564 r. przez sekretarza królewskiego Jana Dymitra Solikowskiego. Dyskutowane są okoliczności jego powstania, historia druku, a także przyczyny jego atrybucji Stanisławowi Orzechowskiemu oraz jego związki z pismami tegoż. Analizy historyczno-filologiczne pozwalają określić ramy funkcjonowania owego tekstu w obrębie szeroko rozumianej ideologii szlacheckiej od czasu jego powstania do początku czwartej dekady XVII w.
Bibliografia
Źródła drukowane
Broscius I., De litterarum in Polonia vetustate, [Cracoviae 1786]
Commentarii Collegii Conimbricensis Societatis Iesu in Aristotelis Logicam. Pars prima, Basileae 1604
„Et erunt novissima peiora prioribus”, w: Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608, t. 1: Poezja rokoszowa, wyd. J. Czubek, Kraków 1916, s. 238–255
Jezierski F. S., Trzy utwory z czasów Sejmu Wielkiego, oprac. B. Treger, Kraków 2005
Malowanie Dobromilskie w domu Herburtów, „Pamiętnik Sandomierski”, 2, 1830, s. 208–216 [przedr.: „Kronika Świata”, 8, 1859, s. 22]
Orechovius S., Chimaera sive de Stancaro funesta Regno Poloniae secta, Cracoviae 1562
Orzechowski S., Quincunx, to jest wzór Korony Polskiej na cynku wystawiony, w: idem, Wybór pism, oprac. J. Starnawski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 458–619
Pseudo-Plutarch, O muzyce, tł. K. Bartol, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992
Sarnicki S., Statuta i metryka przywilejów koronnych językiem polskim spisane, Kraków 1594
[Solikowski J. D.], Pseudo-Orzechowskiego Ziemianin (tekst z r. 1565, objaśnienia językowe i historyczne, słownik), oprac. H. Gaertner, Lublin 1921
Stanisława Orzechowskiego i Andrzeja Frycza Modrzewskiego spór o wiarę. „Frycz” St. Orzechowskiego oraz „Prosta opowieść” i „Orzechowski” A. F. Modrzewskiego, oprac. K. Koehler, Kraków 2013
Stanisława Orzechowskiego i Augustyna Rotundusa debata o Rzeczypospolitej, wstęp i oprac. K. Koehler, Kraków 2009
Starowolski S., LVIII. Stanisław Orzechowski, w: idem, Setnik pisarzów polskich albo Pochwały i żywoty stu najznakomitszych pisarzów polskich, tł. i koment. J. Starnawski, wstęp F. Bielak, J. Starnawski, Kraków 1970, s. 158
Opracowania
Barcik M., Świątkowski Marcin (ok. 1720—1790), PSB, 51, 2016–2017, s. 201–203
Barthes R., Śmierć autora, tł. M. P. Markowski, „Teksty Drugie”, 1/2 (54/55), 1999, s. 247–251
Bentkowski F., Historia literatury polskiej, t. 2, Warszawa–Wilno 1814
Betlej A., Dworzak A., Markiewicz A., Pałac w Wiśniowcu w świetle inwentarzy staropolskich, Kraków 2016
Biedrzycka A., Jeszcze o „Zapomnianej relacji o bliskim Przemyślowi Dobromilu (1830)”, „Rocznik Przemyski” 39, 2001, 1, s. 59–63
Blumenberg H., Prawowitość epoki nowożytnej, tł. T. Zatorski, oprac. M. Falkowski, Warszawa 2019
Bostel F., O malowaniach zdobiących niegdyś ściany zamku Dobromilskiego, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historii Sztuki w Polsce”, 4, 1891, s. XCVI–XCVIII
Chrościcki J. A., La simbologia del potere nella decorazione di Dobromil, OiRwP, 39, 1995, s. 123–132
Chrościcki J. A., Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587–1666, Warszawa 1983
Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, z. 6: Małopolska – Ziemie Ruskie, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, W. Krajewski, Wrocław–Kraków 1960
Estreicher K., Bibliografia polska, t. 29, Kraków 1933
Fauconnier G., Turner M., Jak myślimy. Mieszaniny pojęciowe i ukryta złożoność umysłu, tł. I. Michalska, Warszawa 2019
Foucault M., Kim jest autor?, tł. M. P. Markowski, w: idem, Szaleństwo i literatura: powiedziane, napisane, wybór i oprac. T. Komendant, tł. B. Banasiak et al., posł. M. P. Markowski, Warszawa 1999, s. 199–219
Gaertner H., „Ziemianin”. Bezimienny dialog XVI wieku na tle współczesnej publicystyki (myśli, styl, autorstwo), Kraków 1922
Gębarowicz M., Początki malarstwa historycznego w Polsce, Wrocław–Warszawa–Kraków 1980
Gniazdowski A., Radykalizm szlachecki. Próba konstrukcji pojęcia, „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria”, 2 (118), 2021, s. 175–194
Górska M., Polonia – Respublica – Patria. Personifikacja Polski w sztuce XVI– XVIII wieku, Wrocław 2005
Grochala A., Mons Reipublicae Polonae, w: Muzeum Narodowe w Warszawie, red. A. Morawińska, R. Higersberger, Warszawa 2013
Grześkowiak-Krwawicz A., Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Toruń 2018
Grześkowiak-Krwawicz A., [rec.:] Jan Květina, Mýtus republiky. Identita a politický diskurz raně novověkě polské šlechty. Červený Kostelec 2019, Pavel Mervart, s. 716, il., OiRwP, 45, 2021, s. 313–319
Grzybowski S., Stanisław Orzechowski and the Beginnings of Political Science of Baroque, „Organon”, 12/13, 1976/1977, s. 87–113
Kantorowicz E. H., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, tł. M. Michalski, A. Krawiec, red. J. Strzelczyk, Warszawa 2007
Kiliańczyk-Zięba J., Sygnety drukarskie w Rzeczypospolitej XVI wieku, Kraków 2015
Koehler K., Stanisław Orzechowski i dylematy humanizmu renesansowego, Kraków 2004
Kopp-Oberstebrink H., „Umbesetzung”, w: Blumenberg lesen. Ein Glossar, hrsg. von R. Buch, D. Weidner, Berlin 2014, s. 350–362
Korzeniowski J., Praefatio, w: Orichoviana. Opera inedita et epistulae Stanislai Orzechowski, 1543–1566, vol. 1, ed. J. Korzeniowski, Kraków 1891, s. IX–XVII
Kosiński K., Jana Dymitra Solikowskiego „Wizerunek utrapionej Rzeczypospolitej polskiej”, Warszawa 1933
Kosmanowa B., Popularność Stanisława Orzechowskiego w Rzeczypospolitej szlacheckiej, OiRwP, 22, 1977, s. 75–91
Kotarski E., Publicystyka Jana Dymitra Solikowskiego, Toruń 1970
Kotarski E., Publicystyka polityczna polskiego odrodzenia. Wprowadzenie do problematyki, w: Problemy literatury staropolskiej, seria 2, red. J. Pelc, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, s. 285–287
Kotarski E., Kumor B., Solikowski Jan Dymitr herbu Bończa (1539–1603), PSB, 40, 2000–2001, s. 282–289
Kriegseisen W., Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo–kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka, Niderlandy Północne, Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010
Krzak-Weiss K., Polskie sygnety drukarskie od XV do połowy XVII wieku, Poznań 2006
Květina J., Mýtus republiky. Identita a politický diskurz raně novověkě polské šlechty, Červený Kostelec 2019
Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, tł. i wstęp T. P. Krzeszowski, Warszawa 2010
[Lipiński J. J.], Stan Polski w roku 1578, allegorycznie wystawiony, „Przyjaciel Ludu”, 7, 25 VII 1840, 4, s. 28–31
Łempicki S., Ciekliński Piotr herbu Abdank (1558–1604), PSB, 4, 1938, s. 43–45
Łopaciński H., „Mons Reipublicae Poloniae 1578” – obrazowana alegoria polityczna z czasów Stefana Batorego, „Sprawozdania Komisyi do Badań Historii Sztuki w Polsce”, 7, 1906, s. 273–290
Maciszewski J., Krasicki Marcin herbu Rogala (1574–1633), PSB, 15, 1970, s. 157–158
Ossoliński J. M., Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej, t. 3, cz. 1–2, Kraków 1822
Pawlik R., Powstanie państwa jako proces sakralizacji. Ernst H. Kantorowicz w dyskusji z Maxem Weberem i Carlem Schmittem, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia”, 2 (49), 2019, s. 201–221
Pfeiffer B., Caelum et regnum. Studia nad symboliką państwa i władcy w polskiej literaturze i sztuce XVI i XVII stulecia, Zielona Góra 2002
Piech Z., Obraz Królestwa Polskiego w drzeworytach Quincunxa Stanisława Orzechowskiego, w: Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku, red. J. Harasimowicz, Warszawa 2000, s. 247–268
Przyboś A., Fredro Jerzy Bogusław z Pleszowic herbu Bończa, PSB, 7, 1948, s. 123
Schmitt C., Nomos ziemi w prawie międzynarodowym ius publicum Europaeum, tł. K. Wudarska, wstęp i red. P. Nowak, Warszawa 2019
Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, wybór, tł. i wstęp M. Cichocki, Kraków 2000
Serafin J., Jan Szczęsny Herburt (1567–1616): działacz szlachecki, pisarz polityczny, wydawca, Sanok 2017
Sinko T., Erudycja klasyczna Orzechowskiego, Kraków 1939
Słownik grecko-polski, t. 1, red. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1958
Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 25, red. M. R. Mayenowa et al., Warszawa 1997
Słownik pseudonimów pisarzy polskich, t. 2, oprac. E. Jankowski et al., Wrocław–Warszawa–Kraków 1995
Słownik staropolski, t. 6, z. 1 (34), red. Z. Klemensiewicz et al., Wrocław 1970
Solikowski Jan Dymitr (1539–1603), w: Bibliografia Literatury Polskiej Nowy Korbut, t. 3, red. K. Budzyk, s. 270–275
Starnawski J., Kto pierwszy wskazał prawdziwego autora Apocalipsis?, „Przegląd Humanistyczny”, 6, 1959, s. 115–117
Starnawski J., Zapomniana relacja o bliskim Przemyślowi Dobromilu (1830), „Rocznik Przemyski”, 37, 2001, 2, s. 19–24
Szczerbicka L., Jan Szczęsny Herburt. Zarys monografii, w: Ze studiów nad literaturą staropolską, t. 5, red. K. Budzyk, Wrocław 1957
Ślaski J., Polskie dialogi polityczne Stanisława Orzechowskiego na tle sejmów egzekucyjnych, OiRwP, 12, 1967, s. 47–86
Taubes J., Zachodnia eschatologia, tł. i wstęp A. Serafin, posł. P. Nowak, Warszawa 2016
Teresińska I., Solikowski Jan Dymitr 1539–1603, w: Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 4, Warszawa 2003, s. 119–121
Tomkiewicz W., Aktualizm i aktualizacja w malarstwie polskim XVII wieku, w: idem, Pędzlem rozmaitym. Malarstwo okresu Wazów w Polsce, Warszawa 1970, s. 49–100
Treger B., Kołłątaj czy Jezierski? Zagadnienie autorstwa „Tronu dla próżnej powagi...”, „Napis”, seria IV, 1998, s. 75–129
Wisner H., Unia. Sceny z przeszłości Polski i Litwy, Warszawa 1988
Wotschke T., Zum Briefwechsel Melanchthons mit Polen, „Archiv Für Reformationsgeschichte”, 6, 1908/1909, s. 350–357
Wyczański A., Polska Rzeczą Pospolitą szlachecką, Warszawa 1991
Wyczański A., Szlachta polska XVI wieku, Warszawa 2001
Załuski J. A., Biblioteka historyków, prawników, polityków i innych autorów polskich lub o Polsce piszących, wyd. J. Muczkowski, Kraków 1832
Zatorski T., Wywłaszczona teologia? Hansa Blumenberga obrona nowożytności, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia”, 2 (25), 2013, s. 82–97
Кудрийскій Ф., О достопримѣчательностяхь Вишневацкаго замка, „Киевская Старина” 39, 1892, s. 124–27
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 427
Liczba cytowań: 0
