Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

Sielskie bytowanie szlachty a stanowe powinności rycerskie w świetle staropolskiej poezji ziemiańskiej
  • Strona domowa
  • /
  • Sielskie bytowanie szlachty a stanowe powinności rycerskie w świetle staropolskiej poezji ziemiańskiej
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 65 (2021) /
  4. Artykuły

Sielskie bytowanie szlachty a stanowe powinności rycerskie w świetle staropolskiej poezji ziemiańskiej

Autor

  • Roman Krzywy Instytut Literatury Polskiej Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0001-9964-7362

DOI:

https://doi.org/10.12775/OiRwP.2021.05

Słowa kluczowe

literatura staropolska, poezja ziemiańska, etos rycerski, szlachta polska

Abstrakt

Artykuł omawia stanowiska twórców poezji ziemiańskiej, rzadko ostatnio badanej, wobec militarnych zobowiązań stanu szlacheckiego. Narodziny nurtu w drugiej połowie XVI w. oznaczały zarówno aprobatę dla rolniczego trybu życia, jak i pojawienie się w literaturze staropolskiej konkurencyjnego modelu wobec wzorca rycerskiego. Autor studium, śledząc w porządku chronologicznym wypowiedzi najważniejszych pisarzy ziemiańskich z XVI i XVII w. (Jana Kochanowskiego, Andrzeja Zbylitowskiego, Józefa Domaniewskiego, Stanisława Słupskiego, Władysława Stanisława Jeżowskiego, Zbigniewa Morsztyna, Marcina Borzymowskiego, Wacława Potockiego, Wespazjana Kochowskiego), zamierza ukazać, w jaki sposób piewcy wiejskiej arkadii szlacheckiej odnosili się do etosu militarnego. Zagadnienie to traktowane było dotąd w literaturze przedmiotu jedynie zdawkowo.

Biogram autora

Roman Krzywy - Instytut Literatury Polskiej Uniwersytet Warszawski

Roman Krzywy – profesor w Instytucie Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Literatury i Kultury Epok Dawnych. Zajmuje się twórczością pisarzy polskich XVI–XVIII w.

Bibliografia

Źródła

Borzymowski M., Morska nawigacyja do Lubeka, oprac. R. Pollak, Gdańsk 1971

Domaniewski J., Byt ziemiański i miejscki, Lubcz 1620

Fredro A. M., Kwestia wojskowa, czyli o prawidłach wojny i pokoju dwie księgi, tł. J. Chmielewska, B. Bednarek, wstęp i przyp. M. Tracz-Tryniecki, Warszawa 2015

Kochanowski J., Carmina Latina. Poezja łacińska, t. 3: Komentarz, oprac. Z. Głombiowska, Gdańsk 2013

Kochanowski J., Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1982

Kochanowski J, Elegiarum libri quattuor, ed. critica commentata a cura di F. Cabras, Firenze 2019

Kochanowski J., Poematy okolicznościowe, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2018

Kochanowski J., Z łacińska śpiewa Słowian Muza. Elegie, foricenia, liryki, tł. L. Staff, wstęp Z. Kubiak, Warszawa 1982

Kochowski W., Utwory poetyckie, oprac. M. Eustachiewicz, Wrocław 1991

Morsztyn H., Światowa Rozkosz z ochmistrzem swoim i ze dwunastą swych służebnych panien, w: idem, Wybór poezji, wstęp i oprac. R. Grześkowiak, Wrocław 2016

Morsztyn Z., Wybór wierszy, oprac. J. Pelc, Wrocław 1975

Potocki W., Wojna chocimska, oprac. A. Brückner, Kraków 1924

Rej M., Żywot człowieka poczciwego, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1965

Słupski S., Zabawy orackie (1618) / Jeżowski W. S., Oekonomia (1638), wyd. J. Rostafiński, Kraków 1891

Zbylitowski A., Wiersze zebrane, oprac. A. Kochan, teksty łac. tł. i oprac. E. Żybert-Pruchnicka, Warszawa 2018

Opracowania

Backvis C., Panorama poezji polskiej okresu baroku, t. 1, tł. W. Błońska-Wolfratch, A. i K. Choińscy, G. Majcher, red. nauk. A. Nowicka-Jeżowa, R. Krzywy, Warszawa 2003

Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim (druga połowa XVI wieku – XVII wiek), Lublin 2009

Bodniak S., Cikowski Stanisław, PSB, 4, 1938, s. 72–73

Brückner A., Wiersze zbieranej drużyny, „Biblioteka Warszawska”, 1891, 3, s. 409–439

Budzyński J., Sarmackie echa w literaturze łacińskiej na Śląsku XVI–XVII wieku, w: Sarmackie theatrum, t. 1: Wartości i słowa, red. R. Ocieczek, współudz. B. Mazurkowa, Katowice 2001, s. 22–36

Cetwiński M., Narzędzia gospodarcze w heraldyce jako świadectwo przemian szlacheckiego etosu, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” n.s., 18, 2019, s. 5–11

Eustachiewicz M., Liryka Wespazjana Kochowskiego, w: M. Eustachiewicz, W. Majewski, Nad lirykami Wespazjana Kochowskiego, Wrocław 1986, s. 7–226

Gałaj R., Życie codzienne szlachty polskiej w okresie sarmatyzmu, Szczecin 1998

Glomski J., The Role of „imitatio” in Jan Kochanowski’s „Elegiae”, „Lyricorum libellus”, and „Pieśni”, „Oxford Slavonic Papers”, 20, 1987, s. 34–59

Gruchała J. S., Grzeszczuk S., Staropolska poezja ziemiańska, w: Staropolska poezja ziemiańska. Antologia, oprac. J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Warszawa 1988, s. 5–88

Huizinga J., Jesień średniowiecza, tł. T. Brzostowski, wstęp H. Barycz, posł. S. Herbst, Warszawa 1992

Graciotti S., Podwójne oblicze baroku, tł. W. Jekiel, „Barok”, 2, 1995, 2, s. 11–20

Inglot S., Wstęp, w: A. Gostomski, Gospodarstwo, Wrocław 1951, s. III–XXXIX

Jażdżewska-Goldsteinowa E., Dwie prawdy w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego, „Poezja”, 12, 1977, 5/6, s. 189–198

Kaczmarek M., Sarmacka perspektywa sławy. Nad „Wojną chocimską” Wacława Potockiego, Wrocław 1982

Karpiński A., Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, Wrocław 1983

Kochan A., Arkadia Andrzeja Zbylitowskiego. Uwagi do „Żywota szlachcica we wsi” i „Wieśniaka”, w: Staropolskie Arkadie, red. J. Dąbkowska-Kujko, J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2010 (Studia Staropolskie. Series Nova, t. 29 [85]), s. 236–245

Koehler K., Jakie poglądy religijne mógł mieć Jan Kochanowski? Kilka uwag na marginesie lektury „Zgody”, „Satyra” i „Wróżek”, w: idem, Rzeczpospolita, obywatelskość, wolność. Szkice o polskim pisarstwie politycznym XVI wieku, Warszawa 2016, s. 141–187

Kolarzowski J. J., Idea praw jednostki w pismach braci polskich. U narodzin nowożytnej koncepcji praw człowieka, Warszawa 2009

Kot S., Urok wsi i życia ziemiańskiego w poezji staropolskiej, Warszawa 1937

Kotarski E., Sarmaci i morze. Marynistyczne początki w literaturze polskiej XVI–XVII wieku, Warszawa 1995

Krzewińska A., Pieśń ziemiańska, antyturecka i refleksyjna. Studia nad wybranymi gatunkami staropolskiej liryki XVI i XVII wieku, Toruń 1968

Krzywy R., Ideologia sarmacka wobec tradycji antycznej i renesansowego humanizmu (wprowadzenie do zagadnienia), w: Humanistyczne modele kultury nowożytnej wobec dziedzictwa starożytnego, red. M. Prejs, Warszawa 2010, s. 177–218

Krzywy R., Od hodoeporikonu do eposu peregrynackiego. Studium z historii form literackich, Warszawa 2001

Krzywy R., Poezja staropolska wobec genologii retorycznej. Wprowadzenie do problematyki, Warszawa 2014

Kuran M., Obraz rycerstwa-szlachty w literaturze okolicznościowej i parenetycznej początku XVII w., „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” n.s., 18, 2019, s. 91–122

Leszczyński R., Marcin Borzymowski na Lubelszczyźnie, „Prace Polonistyczne”, 23, 1967, s. 98–114

Maciszewski J., Szlachta polska i jej państwo, Warszawa 1969

Mańkowski T., Genealogia sarmatyzmu, Warszawa 1946

Nowicka-Jeżowa A., Barok polski między Europą i Sarmacją, cz. 1: Profile i zarysy całości, Warszawa 2009–2011

Pelc J., Rękopiśmienna wersja „Sobótki” Jana Kochanowskiego, w: Miscellanea staropolskie. 3, [red. R. Pollak], Wrocław 1969 (Archiwum Literackie, t. 14), s. 9–53

Pelc J., Wstęp, w: Z. Morsztyn, Wybór wierszy, oprac. J. Pelc, Wrocław 1975, s. III–CII

Pollak R., Wstęp, w: M. Borzymowski, Morska nawigacyja do Lubeka, oprac. R. Pollak, Gdańsk 1971, s. 5–22

Srogosz T., Życie codzienne żołnierzy armii koronnej i litewskiej w XVII wieku, Oświęcim 2018

Stroynowski A., „Śmierć chwalebna” w propagandzie patriotycznej epoki stanisławowskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 64, 2016, 2, s. 239–248

Szczerbicka-Ślęk L., W kręgu Klio i Kalliope. Staropolska epika historyczna, Wrocław 1973

Świderska-Włodarczyk U., Homo nobilis. Wzorzec szlachcica w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku, Warszawa 2017

Tomasik T., Wojna – męskość – literatura, Słupsk 2013

Trościński G, Arkadyjskie miejsca szczęśliwe w liryce Wespazjana Kochowskiego, w: Staropolskie Arkadie, red. J. Dąbkowska-Kujko, J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2010 (Studia Staropolskie. Series Nova, t. 29 [85]), s. 267–283

Trościński G., Treści przypisywane pojęciu Boga w staropolskiej poezji ziemiańskiej, w: Bóg w językach, tekstach artystycznych i narracjach, red. A. Różyło, Sandomierz 2006, s. 59–76

Winiarski J., Jesień Sarmatów w epice Wacława Potockiego. Nowe tezy, w: Lektury Wacława Potockiego, red. B. Puchalska-Dąbrowska, Białystok 2014, s. 147–171

Witkowska A., Sławianie, my lubim sielanki…, Warszawa 1972

Wyczański A., Polska – rzeczą pospolitą szlachecką 1454–1764, Warszawa 1965

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2022-01-11

Jak cytować

1.
KRZYWY, Roman. Sielskie bytowanie szlachty a stanowe powinności rycerskie w świetle staropolskiej poezji ziemiańskiej. Odrodzenie i Reformacja w Polsce [online]. 11 styczeń 2022, T. 65, s. 99–130. [udostępniono 30.3.2023]. DOI 10.12775/OiRwP.2021.05.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 65 (2021)

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 603
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

literatura staropolska, poezja ziemiańska, etos rycerski, szlachta polska
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa