Edukacja otwierająca jako strategia demokratyzacji wiedzy i współtworzenia wyobraźni społecznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2020.59.02Słowa kluczowe
edukacja otwierająca, demokratyzacja wiedzy, polityka równościowa, wyobraźnia społecznaAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie głównych założeń i sposobów konceptualizowania edukacji otwierającej, która została umieszczona w nazwie Pracowni Edukacji Otwierającej Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, oraz odpowiedź na pytanie, czy edukacja otwierająca może być wykorzystana jako narzędzie rozwijające demokratyzację wiedzy, kształtujące społeczeństwo otwarte i wyobraźnię społeczną. Artykuł przedstawia współczesną politykę edukacyjną rozwijaną w Polsce z perspektywy antropologicznej, ukazując jej ograniczenia w rozwoju szeroko rozumianej różnorodności społeczno-kulturowej oraz polityki równościowej. Ważnym aspektem podjętych rozważań jest krytyczna diagnoza oficjalnego dyskursu edukacji historycznej, rozwijanego w Polsce, który eksponuje kwestie patriotyczne, a nawet nacjonalistyczne, wyciszając wartości i praktyki społeczno-kulturowe sprzyjające rozwijaniu postaw tolerancji i otwartości wobec mniejszości etnicznych i narodowych. Refleksja nad kategorią edukacji otwierającej wydaje się szczególnie ważna w sytuacji, gdy obserwujemy dyskursy i praktyki o charakterze wykluczającym oraz dyskryminacyjnym, sprzyjające tworzeniu społeczeństwa zamkniętego. Jej podjęcie wynika również z potrzeby wypracowywania strategii przeciwdziałania stygmatyzującym stereotypom, konfliktom na tle etnicznym, religijnym czy genderowym, które obserwujemy w życiu społecznym i przestrzeni publicznej.
Bibliografia
Abramowicz, M. (red.) (2011). Wielka nieobecna – o edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Warszawa: Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej.
Archer, M. (2013). Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (przeł. A. Dziuban). Kraków: Nomos.
Arendt, H. (2000). Kondycja ludzka (przeł. A. Łagocka). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Babu, G.S.S. (2020). Introduction. W: S.S G. Babu (red.), Education and the Public Sphere. Exploring the Structures of Mediation in Post-Colonial India (s. 1–14). London: Routledge.
Bakuła, A., Drozd, M., Michnicka, J. (2013). Poradnik dla trenera i nauczyciela: Jak uczyć tolerancji? Scenariusz zajęć antydyskryminacyjnych. Warszawa: Stowarzyszenie Przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii OTWARTA RZECZYPOSPOLITA.
Billig M. (2008). Banalny nacjonalizm (przeł. M. Sekerdej). Warszawa: Wydawnictwo Znak.
Bobako, M. (2017). Islamofobia jako technologia władzy: studium z antropologii politycznej.
Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Buckles, J. (2018). Education, Sustainability and the Ecological Social Imaginary. Connective Education and Global Change. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan.
Burszta, W., Dobrosielski, P., Jaskułowski, K., Majbroda, K., Majewski P., Rauszer, M. (2019). Naród w szkole. Historia i nacjonalizm w polskiej edukacji szkolnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Butler, J. (2010). Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu (przeł. A. Ostolski). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Carretero, M. (2011). Constructing Patriotism: Teaching History and Memories in Global Worlds. Charlotte, NC: Information Age Publishing.
Castagno, A.E., McCarty, T. (2017). The Anthropology of Education Policy: Ethnographic Inquiries into Policy as Sociocultural Process. London: Routledge.
Chmielecka, E. (2013). Proces boloński i krajowe ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego. Studia BAS, 3, 107–134.
Chomczyńska-Rubacha, M. (red.) (2004). Płeć i rodzaj w edukacji. Łódź: WSHE. Chomczyńska-Rubacha, M. (red.) (2006). Role płciowe. Kultura i edukacja. Łódź: WSHE.
Chrzanowska, I., Jachimczak, B., Pawelczak, K. (red.) (2013). Miejsce Innego we współczesnych naukach o wychowaniu – w poszukiwaniu pozytywów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Chustecka, M., Kielak, E., Rawłuszko, M. (red.) (2016). Edukacja antydyskryminacyjna. Ostatni dzwonek! O deficytach systemu edukacji formalnej w obszarze przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami. Raport z badań. Warszawa: Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej.
Clanet, C. (1993). L’interculturel. Introduction aux approches interculturelles en education et en sciences humaines. Toulouse: Presses Universitaires du Mirail.
Czapliński, P. (2016). Poruszona mapa. Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Czerniejewska, I. (2008). Strategie edukacyjne w środowisku zróżnicowanym kulturowo. Kilka przypadków z praktyki. Kultura Współczesna, 5, 180–203.
Czerniejewska, I. (2013). Edukacja wielokulturowa. Działania podejmowane w Polsce. Toruń:
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Deklaracja europejskich ministrów edukacji na temat edukacji międzykulturowej w nowym kontekście europejskim. Pozyskano z: http://archiwum.men.gov.pl.
Derrida, J. (2015). Uniwersytet bezwarunkowy (przeł. K.J. Jaksender). Kraków: Wydawnictwo Eperons Ostrogi.
Fejes, A., Nicoll, K. (red.) (2007). Foucault and Life Long Learning. Governing the Subject. New York: Routledge.
Fortun, K. (2015). Ethnography in Late Industrialism. W: O. Starn (red.), Writing Culture. Life of Anthropology (s. 119–136). Durham–London: Duke University Press.
Foucault, M. (2000). The Ethics of The Concern for Self as a Practice of Feedom, W: P. Rabinow (red.), Michel Foucault: Ethics, Subjectivity and Truth: The Essential Works of Michel Foucault 1954–1984, t. 1 (s. 281–301). London: Penguin Press.
Freire, P. (2000). Pedagogy of the Oppressed. 30th Anniversary Edition. New York–London: Continuum.
Gawlicz, K., Rudnicki, P., Starnawski, M., Tokarz, T. (red.) (2014). Demokracja i edukacja: dylematy,
diagnozy, doświadczenia. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
George, M., Fischer, M. (1999). Anthropology as Cultural Critique: An Experimental Moment in the Human Sciences. Chicago: University of Chicago Press.
Giroux, H. (2010). Rethinking Education as The Practice of Freedom. Policy Futures in Education, 8 (6), 715–721.
Greenfeld, G. (1992). Nationalism. Five Roads to Modernity. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Grzybowski, P.P. (2012). Edukacja międzykulturowa – konteksty. Od tożsamości po język międzynarodowy.
Kraków: Impuls.
Haraway, D. (2014). Wiedza usytuowana: Problem z nauką w feminizmie a przywilej przyjęcia częściowej, niepełnej perspektywy (przeł. A. Derra). W: E. Bińczyk, A. Derra (red.), Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów (s. 103–133). Toruń: Wydawnictwo Naukowe
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Herzfeld, M. (2007). Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym (przeł. M. Buchowski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ingold, T. (2018). Anthropology and/as Education. New York: Routledge.
Kleśta-Nawrocki, R. (2011). Antropologiczne praktykowanie teorii demokracji. W: T. Rakowski,
A. Malewska-Szałygin (red.), Humanistyka i dominacja. Oddolne doświadczenia społeczne w perspektywie zewnętrznych rozpoznań (s. 85–123). Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
Kopciewicz, L., Zierkiewicz, E. (red.) (2009). Koniec mitu niewinności? Płeć i seksualność w socjalizacji
i edukacji. Warszawa: ENETEIA.
Laclau, E., Mouffe, Ch. (2007). Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu
radykalnej polityki demokratycznej (przeł. S. Królak). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Lane, A. (2013). Social and Economic Impacts of Open Education, in Squires L, Meiszner, A. (red.), Openness and Education, Advances in Digital Education and Lifelong Learning, t. 1. (s. 137–172). Bingley: Emerald Publishing.
Lane, A. (2016). Emancipation Through Open Education: Rhetoric or Reality. W: P. Blessinger, T.J. Bliss (red.), Open Eduaction: Internationals Perspectives in Higher Education (s. 31–50). Cambridge: Open Book Publishers.
Majbroda, K. (2016). Z odmiennej perspektywy. Współczesna polityka edukacyjna w perspektywie
antropologii społeczno-kulturowej. W: D. Angutek (red.), Przyszłość wielokulturowości w Polsce? Nowe wyzwania dla antropologii kulturowej i etnologii (s. 41–56). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Uniwersytet Zielonogórski.
Majbroda, K. (2017). Education Policy and History Education as Tools for Shaping an Open Society in Poland. A Critical Anthropological Analysis. Sprawy Narodowościowe, 50, 1–14.
Majbroda, K. (2018). Neoliberalna racjonalność w polityce edukacyjnej jako narzędzie kształtowania
społeczeństwa samozarządzającego. Perspektywa antropologiczna. W: A. Cybal-Michalska, Z. Melosik, T. Gmerek, W. Segiet (red.), Tożsamość i edukacja. Społeczne konstrukcje i reprezentacje (s. 183–198). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Majbroda, K. (2019). W relacjach, sieciach, splotach asamblaży. Wyobraźnia antropologii społeczno-kulturowej wobec aktualnego. Wrocław: Wydawnictwo Atut.
Markowski, M. (2013). Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: Wydawnictwo
Universitas.
Michałowska, D.A. (2013). Neoliberalizm i jego (nie)etyczne implikacje edukacyjne. Poznań:
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Mikiewicz, P. (2016). Socjologia edukacji. Teorie, koncepcje, pojęcia. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN.
Morgan-Klein, B., Osborne, M. (2007). Lifelong Learning. The Concepts and Practices. London–New York: Routledge.
Mouffe, Ch. (2015). Agonistyka. Polityczne myślenie o świecie (przeł. B. Szelewa). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Nussbaum, M. (2010). Not For Profit: Why Democracy Needs The Humanities. Princeton: Princeton University Press.
Obidniak, D., Dzierzgowska. A. (red.) (2017). Czytanki o Edukacji – szkolne gry z historią. Warszawa: Związek Nauczycielstwa Polskiego.
Paguet, G. (1999). Governance Through Social Learning. Ottawa: Les Presses de l’ Université d’Ottawa.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Szkoła podstawowa. Wiedza o społeczeństwie. Pozyskano z: https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2017/04/wos-lo-zr.pdf.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Geografia. Pozyskano z: https://
men.gov.pl/zycie-szkoly/ksztalcenie-ogolne/podstawa-programowa/podstawa-programowamaterialy-
dla-nauczycieli.html.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Historia. Pozyskano z: https://
men.gov.pl/zycie-szkoly/ksztalcenie-ogolne/podstawa-programowa/podstawa-programowa-
materialy-dla-nauczycieli.html.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego. Pozyskano z: http://www.dziennikustaw.gov.
pl/DU/2017/356.
Popper, K. (1993). Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. T. 1. Urok Platona (przeł. K. Krahelska).
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Popow, M. (2015). Kategoria narodu dyskursie edukacyjnym. Analiza procesów konstruowania
tożsamości w podręcznikach szkolnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Pratt, M.L. (2011). Imperialne spojrzenie. Pisarstwo podróżnicze a transkulturacja (przeł. E. Nowakowska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rewers, E. (2004). Transkulturowość czy glokalność? Dwa dyskursy o kondycji post-ponowoczesnej. W: W. Kalaga (red.), Dylematy wielokulturowości (s. 119–139). Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Richards, D.A.J. (1989). Tolerantion and The Constitution. New York: Oxford University Press.
Serres, M. (2007). The Parasite. Baltimore: The John Hopkins University Press.
Serres, M. (2008). The Five Senses: A Philosophy of Mingled Bodies. London: Continuum.
Szkudlarek, T. (2005). Pedagogika międzykulturowa. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Thomas, N. (2018). Becoming-Social in a Networked Age. London: Routledge.
Tokarska-Bakir, J. (2006). „Zanik Doświadczenia”: diagnoza antropologiczna. W: R. Nycz, A. Zeidler-
Janiszewska (red.), Nowoczesność jako doświadczenie (s. 119–134). Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Torowska, J. (2008). Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego: aspekty teoretyczne i praktyczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Westheimer, J., Kahne, J. (2004). What Kind of Citizen? The Politics of Educating for Democracy. American Educational Research Journal, 41 (2), 237–269.
Wiśniewski, M., Hansen K., Bilewicz, B. (2017). Mowa nienawiści, mowa pogardy. Raport z badania przemocy werbalnej wobec grup mniejszościowych. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego. Pozyskano z: http://www.batory.org.pl/upload/files/pdf/MOWA_NIENAWISCI_MOWA_POGARDY_INTERNET.pdf.
Vertovec, S. (2012). Transnarodowość (przeł. I. Kołbon). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Žižek, S. (2008). W obronie przegranych spraw (przeł. J. Kutyła). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 229
Liczba cytowań: 0
