Słowo w tekstach prozy ludowej w świetle teorii aktów mowy (zarys problematyki)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2017.001Ключові слова
prozatorskie teksty folkloru, akt mowy, aspekt illokucyjny i perlokcyjny, dyrektywy, komisywy, deklaracje, ekspresywy, magia słowa.Анотація
Artykuł dotyczy szczególnej funkcji słowa w kulturze ludowej, wynikającej z jego cech, które wskazano w pierwszej części tekstu. Są to: nieprzejrzystość, materialność, przestrzenność, sakralność, sprawczość, magiczność, rytualność i tabuiczność. Drugą część artykułu poświęcono analizie aktów mowy w wybranych, głównie XIX wiecznych tekstach prozy ludowej. Przedmiotem analizy są aspekty illokucyjne i perlokucyjne oraz związane z nimi tzw. konstytutywne i obligatywne akty mowy w zebranych tekstach legend, podań wierzeniowych i bajek magicznych. Wymienione akty mowy pełnią różne funkcje fabularno-strukturalne: kreują nową rzeczywistość tekstową oraz bohatera oraz posuwają akcję tekstu do przodu, stanowiąc (głównie komisywy) punkt kulminacyjny tekstu, związany ze wskazywaną przez W. Proppa funkcją określaną jako próba bohatera. Z pewnością zarysowaną w artykule metodę analizy tekstów folkloru w świetle teorii aktów mowy można poszerzyć o analizę genologiczną i morfologiczną.
Посилання
Źródła:
Gustawicz, B. (1882). Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. „ZWAK”, t. 6, s. 201-317.
Gustawicz, B. (1900). O ludzie podduklańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze.
Lorentz, F. (1913-1924). Tekst pomorskie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Kolberg O., Dzieła Wszystkie, t. 3, 1867; t. 14, cz. 4, 1881; t. 42, cz. 7, 1970.
Malinowski, L. (1973). Bajki śląskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Pleszczyński, A. (1893). Bojarzy Międzyrzeccy. Studjum etnograficzne. Warszawa: Wyd. M. Arcta.
Sarnowska, H. (1894). Dwie bajki z Łowicza. „Wisła”, t. 8, s. 797-801.
Udziela, S. (1896). Materyjały etnograficzne z miasta Ropczyc i okolicy. Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Opracowania:
Adamowski, J. (2006). Zamawiania znachorskie jako gatunek tekstu (perspektywa komunikacyjna). „Twórczość Ludowa”, nr 1-2, s. 8-11.
Biegeleisen, H. (1927). Matka i dziecko w zwyczajach, obrzędach, praktykach ludu polskiego. Lwów: Towarzystwo Wydawnicze Ateneum.
Biegeleisen, H. (1930). Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego. Warszawa: Dom Książki Polskiej.
Bystroń, J. S. (1980). Przeżytki wiary w magiczną moc słowa, [w:] Bystroń J.S., Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Engelking, A. (2000). Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wrocław : Wydaw. FUNNA.
Engelking, A. (2010). Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Frazer, J. G. (2002). Złota gałąź. Studia z magii i religii (przeł. H. Krzeczkowski). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Grzegorczykowa, R., (2007). Wstęp do językoznawstwa. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Kajfosz, J. (2009). Magia w potocznej narracji. Katowice: Wyd. UŚ.
Krawczyk-Tyrpa, A. (2001). Tabu w dialektach polskich. Bydgoszcz : Wydaw. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Leeuw van der, G. (1978). Fenomenologia religii (przeł. J. Prokopiuk). Warszawa: Książka i Wiedza.
Maćkiewicz, J. (1999). Słowo o słowie. Potoczna wiedza o języku. Gdańsk: Wyd. UG.
Malinowski, L. (1987). Ogrody koralowe i ich magia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2007). Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wyd. UMCS.
Tambiah, S.J. (1973). Form and meaning of magic acts: a point of view. W: R. Horton, R. Finnegan (red.), Modes of thought. Essays on thinking in western and non-western societies (s. 199-229). London: Faber.
Tomicki, R. (1987). Mit. W: Z. Staszczak (red.), Słownik etnologiczny, Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Vazquez-Orta I., Driven R., Pőrings R., Spooren W., Verpoor M. (2001). Działanie za pomocą słów: pragmatyka. W: E. Tabakowska (red.), Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa (s. 203-237). Kraków: Universitas.
Wróblewska, V. (2012). Magia słowa i magia milczenia w polskiej bajce ludowej. „Poznańskie Studia Slawistyczne”, nr 3, 215-228.
Wójtowicz, M. (2012). Magiczne funkcje słowa w przekazach ustnych w Lubelszczyzny – aspekt pozytywny, „Poznańskie Studia Slawistyczne”, nr 3, s. 201-213.
Wójcicka, M. (w druku). Słowo w bajce ludowej. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. Toruń: Wyd. UMK. Pozyskano z http://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=161.
Downloads
Опубліковано
Як цитувати
Номер
Розділ
Ліцензія
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 964
Number of citations: 0
