Słowo w tekstach prozy ludowej w świetle teorii aktów mowy (zarys problematyki)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2017.001Słowa kluczowe
prozatorskie teksty folkloru, akt mowy, aspekt illokucyjny i perlokcyjny, dyrektywy, komisywy, deklaracje, ekspresywy, magia słowa.Abstrakt
Artykuł dotyczy szczególnej funkcji słowa w kulturze ludowej, wynikającej z jego cech, które wskazano w pierwszej części tekstu. Są to: nieprzejrzystość, materialność, przestrzenność, sakralność, sprawczość, magiczność, rytualność i tabuiczność. Drugą część artykułu poświęcono analizie aktów mowy w wybranych, głównie XIX wiecznych tekstach prozy ludowej. Przedmiotem analizy są aspekty illokucyjne i perlokucyjne oraz związane z nimi tzw. konstytutywne i obligatywne akty mowy w zebranych tekstach legend, podań wierzeniowych i bajek magicznych. Wymienione akty mowy pełnią różne funkcje fabularno-strukturalne: kreują nową rzeczywistość tekstową oraz bohatera oraz posuwają akcję tekstu do przodu, stanowiąc (głównie komisywy) punkt kulminacyjny tekstu, związany ze wskazywaną przez W. Proppa funkcją określaną jako próba bohatera. Z pewnością zarysowaną w artykule metodę analizy tekstów folkloru w świetle teorii aktów mowy można poszerzyć o analizę genologiczną i morfologiczną.
Bibliografia
Źródła:
Gustawicz, B. (1882). Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. „ZWAK”, t. 6, s. 201-317.
Gustawicz, B. (1900). O ludzie podduklańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze.
Lorentz, F. (1913-1924). Tekst pomorskie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Kolberg O., Dzieła Wszystkie, t. 3, 1867; t. 14, cz. 4, 1881; t. 42, cz. 7, 1970.
Malinowski, L. (1973). Bajki śląskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Pleszczyński, A. (1893). Bojarzy Międzyrzeccy. Studjum etnograficzne. Warszawa: Wyd. M. Arcta.
Sarnowska, H. (1894). Dwie bajki z Łowicza. „Wisła”, t. 8, s. 797-801.
Udziela, S. (1896). Materyjały etnograficzne z miasta Ropczyc i okolicy. Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Opracowania:
Adamowski, J. (2006). Zamawiania znachorskie jako gatunek tekstu (perspektywa komunikacyjna). „Twórczość Ludowa”, nr 1-2, s. 8-11.
Biegeleisen, H. (1927). Matka i dziecko w zwyczajach, obrzędach, praktykach ludu polskiego. Lwów: Towarzystwo Wydawnicze Ateneum.
Biegeleisen, H. (1930). Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego. Warszawa: Dom Książki Polskiej.
Bystroń, J. S. (1980). Przeżytki wiary w magiczną moc słowa, [w:] Bystroń J.S., Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Engelking, A. (2000). Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wrocław : Wydaw. FUNNA.
Engelking, A. (2010). Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Frazer, J. G. (2002). Złota gałąź. Studia z magii i religii (przeł. H. Krzeczkowski). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Grzegorczykowa, R., (2007). Wstęp do językoznawstwa. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Kajfosz, J. (2009). Magia w potocznej narracji. Katowice: Wyd. UŚ.
Krawczyk-Tyrpa, A. (2001). Tabu w dialektach polskich. Bydgoszcz : Wydaw. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Leeuw van der, G. (1978). Fenomenologia religii (przeł. J. Prokopiuk). Warszawa: Książka i Wiedza.
Maćkiewicz, J. (1999). Słowo o słowie. Potoczna wiedza o języku. Gdańsk: Wyd. UG.
Malinowski, L. (1987). Ogrody koralowe i ich magia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2007). Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wyd. UMCS.
Tambiah, S.J. (1973). Form and meaning of magic acts: a point of view. W: R. Horton, R. Finnegan (red.), Modes of thought. Essays on thinking in western and non-western societies (s. 199-229). London: Faber.
Tomicki, R. (1987). Mit. W: Z. Staszczak (red.), Słownik etnologiczny, Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Vazquez-Orta I., Driven R., Pőrings R., Spooren W., Verpoor M. (2001). Działanie za pomocą słów: pragmatyka. W: E. Tabakowska (red.), Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa (s. 203-237). Kraków: Universitas.
Wróblewska, V. (2012). Magia słowa i magia milczenia w polskiej bajce ludowej. „Poznańskie Studia Slawistyczne”, nr 3, 215-228.
Wójtowicz, M. (2012). Magiczne funkcje słowa w przekazach ustnych w Lubelszczyzny – aspekt pozytywny, „Poznańskie Studia Slawistyczne”, nr 3, s. 201-213.
Wójcicka, M. (w druku). Słowo w bajce ludowej. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. Toruń: Wyd. UMK. Pozyskano z http://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=161.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 964
Liczba cytowań: 0
