Legowanie na Lubelszczyźnie. Współczesne odkrycia i kontynuacje lokalnej praktyki muzycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.4-5.2019.002Ključne reči
muzyka tradycyjna na Lubelszczyźnie, gra na ligawie, budowa ludowych instrumentów muzycznych, aerofony w kulturze ludowej, rekonstrukcja niematerialnego dziedzictwa kulturowegoApstrakt
Artykuł prezentuje najnowsze badania nad reaktywacją dawnych tradycji muzycznych na Lubelszczyźnie zwanych „otrębywaniem Adwentu”. Zwyczaj ten związany jest z grą na aerofonie, zwanym ligawą oraz lokalną praktyką wyrobu tego instrumentu. Ligawa vel ligawka ma bogatą historię obecności na ziemiach polskich, a w kulturze ludowej wiąże się z powszechną na terenach górskich funkcją sygnalizacyjną wśród pasterzy. Aktualne badania dotyczą praktyki obrzędowej związanej z liturgicznym okresem Adwentu w Kościele Rzymsko-Katolickim i mają swe dotychczasowe poświadczenie na terenach sąsiedniego Mazowsza i Podlasia.
W poniższym artykule autorka dokonuje przeglądu opisów etnograficznych dotyczących legowania obrzędowego na terenie regionu lubelskiego i konfrontuje je z wynikami własnych badań terenowych prowadzonych od 2008 roku w podlubelskich wsiach. Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, na ile współczesne społeczności są w stanie wznawiać i trwale praktykować zapomniane zwyczaje o charakterze muzycznym. W opracowaniu znajdziemy przykłady udokumentowanych instrumentów, opisy okoliczności gry oraz sylwetki depozytariuszy tradycji, jakimi są grający i budowniczy ligaw lubelskich.
Podjęty temat wpisuje się w szeroką dyskusję nad problemami zachowania i ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i ze względu na swoją aktualność wymaga kontynuacji oraz konfrontacji z porównywalnymi działaniami w zakresie przywracania lokalnych praktyk muzycznych.
Reference
CHMARA, J. (1937). Lubelska Pieśń Ludowa, cz. 1. Lwów-Warszawa: Książnica Atlas.
DAHLIG, P. (2003). Muzyka adwentu. Mazowiecko-podlaska tradycja gry na ligawce. Towarzystwo Naukowe Warszawskie: Warszawa.
KAMIŃSKI, W. (1971). Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich. Zarys problematyki rozwojowej. Polskie Towarzystwo Muzyczne: Kraków.
KARWICKA, T. ( 1959). Na lubelskiej wsi. „Poznaj swój kraj”, nr 10, 10-11.
KOMSTA, K. (1980). Folklor bożonarodzeniowy Michałówki i Sosnówki. Lublin 1980. Praca magisterska pod kierunkiem doc. dr. hab. J. Bartmińskiego UMCS.
KOTER, Z. (2018). Wywiad na temat ligawy przeprowadzony z Zenonem Koterem przez Agatę Kusto w dn. 15.11.2018.
KOTER, Z., KUSTO, A. (2011). Muzyka instrumentalna. Instrumentarium – wykonawcy – repertuar. W: J. Bartmiński (red.), Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały. T. 4 Lubelskie (s. 373). Lublin: Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia.
KUSTO, A. (2017). Aby do Gód, aby do Gód… „Echo Konopnicy”, nr 10-12, 3. Pozyskano z: http://www.konopnica.eu/wp-content/uploads/2015/11/EK-10-12-2017-net.pdf.
KUSTO, A. (2018a). Wywiad przeprowadzony przez Agatę Kusto ze Stanisławem Tomasikiem w dn. 28 listopada 2018 r. w Motyczu.
KUSTO, A. (2018b). Ligawa symbolem adwentu. „Echo Konopnicy”, nr 10-12, 26-27. Pozyskano z: https://konopnica.eu/wp-content/uploads/2018/12/Echo-Konopnicy-5-2018_NET.pdf.
LASOTA, P. (2011). Czesław Maj. Granie na ligawach – opowieść biblijna tłumacząca zwyczaj grania. Teatr NN. Archiwum Programu Historii Mówionej. Pozyskano z http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/46242/HM_Maj_Czeslaw_2011_03_24_Granie_na_ligawach___opowiesc_biblijna_tlumaczaca_zwyczaj_grania.pdf.
LEWIŃSKA, T. (2001). Polskie ludowe instrumenty muzyczne. Katalog zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne.
MAJ, Cz. (2008). Protokół z badań terenowych w m. Sporniak, gm. Konopnica z dn. 27.02.2008. Instytut Muzyki UMCS.
MALINOWSKA, J. (1997). Ligawa podlasko-mazowiecka a ligawa lubelska. Lublin 1997. Praca magisterska pod kierunkiem dr. Z. Kotera UMCS.
NIEDZIAŁEK, A. (2017). Wstępne rozeznanie terenowe przeprowadzone przez Annę Niedziałek na terenie Motycza.
NIEDZIAŁEK, A. (2018). Poszukiwania ligaw przynoszą efekty… „Echo Konopnicy”, nr 1-2, 15. Pozyskano z http://www.konopnica.eu/wp-content/uploads/2015/11/Echo-Konopnicy-1-2018_ostateczna-wersja_net.pdf.
NOWAK, J. (2003). Adwent i Boże Narodzenie w regionie tomaszowskim. Studium religijności ludowej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
PETERA, J. (1986). Obrzędy i zwyczaje ludowe w okresie Bożego Narodzenia. W: J. Bartmiński, Cz. Hernas (red.), Kolędowanie na Lubelszczyźnie. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze: Wrocław.
SACHS, C. (1989). Historia instrumentów muzycznych. Przełożył: Stanisław Olędzki. Polskie Wydawnictwo Muzyczne: Kraków.
SOBIESKA, J. (2006). Polski folklor muzyczny. W: P. Dahlig (red.), Materiały pomocnicze dla nauczycieli szkół i ognisk artystycznych. Wyd. III rozszerzone. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej..
SOBIESKI, M. (1973). Instrumenty ludowe na wystawie polskich instrumentów. W: L. Bielawski (red.), Polska muzyka ludowa i jej problemy (167-178). Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Sulisz, M. (2017). Jak to było z tą ligawą – historia. „Echo Konopnicy”, nr 10-12, 18. Pozyskano z: http://www.konopnica.eu/wp-content/uploads/2015/11/EK-10-12-2017-net.pdf.
SZYMAŃSKA, J. (2016). Pieśni i obrzędy doroczne. Obrzędy zimowe. W: L. Bielawski (red.), Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 5 Podlasie, (156-165), wyd. II rozszerzone. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Wrona, S. (1993). Nagranie z roku 1993, TN UMCS 837A.
Downloads
Objavljeno
Kako citirati
Broj časopisa
Sekcija
Licenca
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 918
Number of citations: 0
